Wiatr i Prawda cz. 1 (Brandon Sanderson)

Przy okazji podsumowania roku wspomniałem, że „Wiatr i Prawda” to pozycja książkowa, na którą obok szóstego tomu „Opowieści z meekhańskiego pogranicza” czekam najbardziej. Niedawno napisałem też o moich oczekiwaniach i obawach wobec niej. Po lekturze mogę powiedzieć, że kilka z nich się sprawdziło, kilka rozwiązań mnie zaskoczyła – zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Na pewno nie jestem tą książką rozczarowany.

Sandersonowy czas Apokalipsy

Na uwagę zasługuje po pierwsze sposób prowadzenia narracji. W „Rytmie wojny” podział książki na dwie części był o tyle problematyczny, że to od początku do końca była jedna zwarta spójna historia bez momentu, w którym można byłoby ją bezpiecznie uciąć. To stwarzało potężny problem, bo natłok informacji w pierwszej części sprawiał, że nie dało się tej książki odstawić na parę miesięcy i zapamiętać wszystkiego tak, by płynnie dało się wejść w część drugą. Na szczęście „Wiatr i Prawda” jest podzielona na dni, z których każdy ma swój dość jasno zarysowany początek, rozwinięcie i domykające całość zakończenie.

To sprawia, że każdy dzień staje się mini opowieścią, po której można wziąć głębszy oddech i przyswoić sobie treści w niej zawarte. W związku z taką konstrukcją Sanderson zdecydował się także na skrócenie rozdziałów. Teoretycznie miało to służyć zdynamizowaniu akcji. Wcześniej podobny zabieg towarzyszył ostatecznym rozstrzygnięciom poszczególnych tomów. Teraz widzimy to od samego początku. Tyle tylko, że tutaj efektem jest rozproszenie uwagi czytelnika. Sanderson zbudował zbyt wiele wątków, które wymknęły mu się spod kontroli. W efekcie tego niektóre historie urywają się w interesującym momencie i dość długo trzeba czekać, aż poznamy dalsze losy bohaterów.

Niewątpliwym problemem tej części jest też, delikatnie mówiąc, nieumiejętne rozłożenie akcentów. Wydaje się, że wszystkie wydarzenia na początku są tak samo ważne, później jednak okazuje się, że Adolin dostaje całą masę ekspozycji, która w zasadzie nic nie wnosi do historii (przynajmniej na ten moment), tymczasem sytuacja na Strzaskanych równinach czy u Jasnah jest prezentowana zdawkowo, jak krótki obowiązkowy raport, który nie przekazuje zbyt wielu emocji towarzyszących uczestnikom wydarzeń.

Wiatr i prawda czyli kłopotliwe wzloty i upadki

Tak jak podejrzewałem, Sanderson zupełnie przestrzelił z historią Shetha. Autor przedstawił ją zdecydowanie zbyt późno, zbyt wiele rzeczy już się wydarzyło, by retrospektywy Skrytobójcy w Bieli mogły zaangażować czytelnika. Oczywiście oceniamy tylko połowę historii zawartej w całym „Wietrze i Prawdzie”, wszystko więc może się jeszcze zmienić, ale nie wydaje mi się, żeby w postaci Shinovarczyka tkwił jeszcze potencjał na jakieś większe zaskoczenie. Odnoszę wrażenie, że Sanderson poza zbytnim zwlekaniem z ukazaniem tego wątku odrobinę przecenił swój pomysł na poprowadzenie Shetha.

Póki co „Porządki w Shinovarze” oceniam bardzo słabo. Po pierwsze ze względu na Shetha, po drugie Kaladina, którego autor totalnie zmarginalizował. Wymyślił dla niego absurdalną rolę pierwszego psychologa (albo psychoanalityka – terapeuty) Rosharu. Ze względu na tę rolę Kaladin ma naprawdę niewiele roboty, ale także nie ma zbyt wiele ciekawego do powiedzenia. To, jaki regres zalicza Burzą Błogosławiony, jest niewytłumaczalny. Na ponad sześciuset stronach nie ma ani jednego wydarzenia, w którym Kaladin aktywnie by uczestniczył. Jest totalnie bierny, niemal bezużyteczny. I kompletnie mi się to nie podoba.

Na szczęście na przeciwnym biegunie znajduje się Shallan. Żona Adolina wreszcie dojrzała do swojej roli. We wszystkich poprzednich tomach towarzyszył jej niesamowity, ciężki do ogarnięcia chaos. Miała ciekawe momenty w swojej historii, ale wynikały one z obecności przy niej bardziej charyzmatycznych postaci. Teraz wreszcie to ona przejęła inicjatywę. Nie sądziłem, że to może się kiedykolwiek wydarzyć, ale rozdziały Shallan czytało mi się najlepiej i to na nie podczas czytania „Wiatru i Prawdy” czekałem z największą niecierpliwością.

Jaką częścią cosmare jest Wiatr i Prawda

W książce „Z mgły zrodzony” Sanderson ukuł pewne powiedzonko, które stało się jego autorską dewizą: „zawsze jest kolejna tajemnica”. Czytając „Archiwum Burzowego Światła” doświadczamy tego niemal na każdym kroku. Czasami jest to intrygujące, czasami jednak przysparza sporo kłopotów. Tak jak na przykład ma to miejsce przy okazji wizyt osób spoza Rosharu, zwłaszcza kiedy taka postać posługuje się tysiącem różnych imion. Jest to widoczne chociażby w niektórych ciężkich do zrozumienia interludiach.

Z tymi wizytami wiąże się jeszcze jeden zgrzyt, który ciężko mi zaakceptować. Chodzi mi o postawę Kelsiera. Poznałem tę postać w pierwszej erze Mistborn (druga wciąż przede mną) i niezwykle polubiłem. Tymczasem Sanderson zupełnie zmienił jego charakter i osobowość, przeobraził go w kogoś zupełnie innego. Nie potrafię tego zaakceptować. Jest to dla mnie rzecz nieodpowiednia, która mocno mnie bulwersuje.

Wizyty obcych nie są jednak aż tak istotnym elementem, większości rzeczy można się domyślić bez znajomości szerszego Cosmere. Inną sprawą natomiast jest odkrywanie tajemnic tyczących się stricte świata zaprezentowanego w „Archiwum”. Sanderson znalazł sposób, by pokazać historię w bardzo przystępny i zrozumiały sposób. Sprawił, że bohaterowie stali się czynnymi uczestnikami wydarzeń z przeszłości, przez co czytelnik ma jasny i wreszcie poukładany linearnie obraz, bez dodatkowych zamazujących rzeczywistość didaskaliów.

Oczywiście odkrycie pełni prawd jest póki co tylko obiecane, ale zalążek przyszłych wydarzeń już otrzymaliśmy i jest on niezwykle intrygujący. Mam nadzieję, że Sanderson spełni obietnicę, którą składa czytelnikom i rozwiązanie zagadek Rosharu rzeczywiście będzie druzgocące, nie tylko dla Dalinara, ale i dla nas.

Podsumowanie

Ciężko jest jednoznacznie ocenić pierwszą część „Wiatru i Prawdy.” Zamysłem autora nigdy nie było dzielenie tej powieści na dwie części. Dlatego nie myślał o rozkładaniu akcentów i o niesprawiedliwości w dzieleniu wątków. Można natomiast ocenić, co jak na razie nie działa, a co jest wartością dodaną do całego „Archiwum”. Uważam cały wątek Shinovaru za poprowadzony kompletnie źle. Jakby wyobrażenie autora o tej krainie i jej historii zupełnie nie przystawało do tego, co przelał na papier. Martwi odstawienie na boczny tor Kaladina, martwi ciągłe pomijanie wątku Jasnah i niewykorzystywanie jej potencjału. Cieszy natomiast niewątpliwy progres Shallan oraz konsekwentne budowanie Adolina (chociaż jego wątek jest momentami zbyt rozbudowany jak na ten etap opowieści).

Dodatkowo istotnym czynnikiem, wpływającym na końcową ocenę jest jeszcze nostalgia, która towarzyszy czytaniu tej książki. Nagle zdałem sobie sprawę, jak blisko końca się znajduję, jak ciężko mi będzie pożegnać się z wieloma postaciami, jak długą drogę z nimi przeszedłem i jak bardzo się z nimi zżyłem. Przypomniałem sobie scenę dziewięciorga ludzi zostawiających swoje miecze w kamieniu i odchodzących w dal. To był początek „Drogi Królów”, lata temu. Łezka kręci się w oku na wspomnienie tamtego wydarzenia. Sanderson stworzył monumentalną historię, która płynęła dumnie aż do tego miejsca, aż do ostatnich dni Rosharu.

Po pierwszej części pozostało jeszcze pięć dni. W kwietniu dowiemy się, jakie będzie zakończenie tej wielkiej historii. Nie mogę się doczekać, bo pierwsza część, mimo swoich oczywistych wad, spełniła swoje podstawowe zadanie. Niebywale rozbudziła apetyt na więcej i za to należą się wszelkie pochwały. Nie żałuję ani chwili poświęconej na lekturę. Po zbyt przekombinowanym „Rytmie Wojny”, „Wiatr i Prawda” wraca na odpowiednie, dużo prostsze tory. Jest to lektura o wiele przyjemniejsza i przystępniejsza niż tom czwarty. Szkoda regresu, jaki zaliczyli Kaladin i Sheth, ale nawet mimo ich marnego wątku te pięć dni, które w pierwszej części zobrazował Sanderson, dają radę być pomostem między całym dotychczasowym „Archiwum” a Apokalipsą, która dopiero ma nastąpić.

4

2