Titan: Katastrofa pojazdu podwodnego OceanGate

22 czerwca 2023 doszło do jednej z najgłośniejszych katastrof morskich ostatnich lat. Pojazd podwodny Titan, którego właścicielem była prywatna firma OceanGate, implodował w trakcie zejścia do wraku Titanica. Na jego pokładzie znajdowało się 5 osób, w tym prezes OceanGate. Nikt nie przeżył katastrofy. Co poszło nie tak? Czy dało się tego uniknąć? Na te i inne pytania próbuje odpowiedzieć film dokumentalny, który pojawił się 11 czerwca na Netflix.

Najnowszy dokument o Titanie jawił mi się jako krótka analiza katastrofy, która stała się sumą popełnionych błędów oraz konkluzji na temat tego, czy dało się tego uniknąć. Niestety wielce się zawiodłem, bo cała afera związana zarówno z Titanem, jak i samym OceanGate, została opowiedziana niezwykle skrótowo. Najwięcej miejsca poświęcono śledztwu, które ruszyło zaraz po zaginięciu podwodnego pojazdu*. O samym pojeździe oraz jego budowie dowiadujemy się zaskakująco niewiele. Wielka szkoda, bowiem poziom amatorszczyzny wykonania niektórych elementów był przerażający.

* Tak, pojazdu, nie łodzi, a już na pewno nie okrętu – jak miałem okazję czytać w niektórych źródłach. Batyskaf ten został bowiem zbudowany wbrew logice, zaleceniom ekspertów, z lekceważeniem badań i testów. Jego twórcy próbowali udowodnić (z marnym jak widać skutkiem), że włókno węglowe może być z powodzeniem wykorzystywane do budowy łodzi podwodnych – i to takich potrafiących schodzić na znaczne głębokości.

Na szczęście trochę informacji jednak zaczerpniemy. Dokument w przystępny sposób wyjaśnia kwestie związane z użytymi do budowy Titana materiałami – włókna węglowego i tytanu. Dowiemy się też, że został on zbudowany sprzecznie z dostępną wiedzą, a zastosowany kompozyt nie był do tej pory dostatecznie przebadany ani przetestowany, stanowiąc raczej nowinkę technologiczną niż sprawdzoną metodę budowy specjalistycznych i bezpiecznych łodzi głębinowych, zdolnych schodzić na bardzo duże głębokości – rzędu kilku kilometrów. Ponadto dowiemy się także, dlaczego głębokość stanowi tak ogromne wyzwanie – i dlaczego tylko nielicznym jednostkom udało się zejść do wraku Titanica.

Jedna rzecz przebija się z materiału Netflix, oprócz niekrytego rozgoryczenia niektórych byłych pracowników firmy OceanGate. Olbrzymie koszta, które pochłaniał projekt. Wybudowanie batyskafu z kompozytu zamiast zwyczajowo ze stopów metali było zdecydowanie tańsze. Lżejsza i mniejsza jednostka oznacza w teorii mniej problemów, chociażby z transportem. Do jej obsługi nie potrzeba specjalnego statku wyposażonej w dźwig do każdorazowego wciągania pojazdu na pokład. Zamiast tego można użyć tratwy, którą może ciągnąć nawet niewielka jednostka. Problem tylko w tym, że jeśli dojdzie do awarii, albo niezbędne będzie awaryjne wyciągnięcie takiego Titana z wody, to niestety, ale nie ma czym, nie ma jak. Załoga zdana by była albo na siebie, albo na specjalistyczną pomoc z zewnątrz. Ta musiałaby dopiero przypłynąć na miejsce problemu, a to oznacza czas, którego prawdopodobnie nie byłoby za dużo. Niezbyt dobre rozwiązanie, szczególnie kiedy w grę wchodziłoby bezpośrednie zagrożenie życia osób będących na pokładzie. Cały ten projekt od początku do końca jawił się jako jedna z najdroższych i najbardziej spektakularnych fuszerek. O Titanie było bowiem niezwykle głośno, szczególnie w mediach, co zawdzięczał swojej nowatorskiej budowie oraz ekscentrycznemu Stocktonowi Rushowi, współzałożycielowi i prezesowi firmy OceanGate, który za wszelką cenę pragnął dołączyć do elitarnego grona innowatorów-miliarderów. I ta szaleńcza pogoń najwyraźniej go zgubiła.

Titan: Katastrofa pojazdu podwodnego OceanGate pełen jest wywiadów z byłymi już pracownikami OceanGate, którzy kładą cień na swojego byłego pracodawcę. Wszyscy zgodnie twierdzą, że katastrofa była tylko kwestią czasu. Według nich winne było złe zarządzanie i wieczny brak kasy na wszystko, co od początku stawiało projekt pod znakiem zapytania.

W dokumencie najbardziej zabrakło mi szczegółowej analizy konstrukcji Titana, bo był to jeden z najciekawszych aspektów całej sprawy. Podczas budowy popełniono szereg błędów, zastosowano tanie i prowizoryczne rozwiązania. Kierowano się przede wszystkim oszczędnościami, co ciężko zrozumieć w kontekście tak ryzykownego przedsięwzięcia, w którym zapewnienie bezpieczeństwa osobom na pokładzie powinno być priorytetem. Szczególnie interesującym, choć jedynie wspomnianym w filmie elementem był nowatorski system monitorowania poszycia pojazdu. Miał on na bieżąco analizować wszelkie niepokojące odkształcenia kadłuba, umożliwiając przewidywanie potencjalnych awarii. Niestety, w praktyce nikt zbieranych danych nie analizował – mimo że z każdej wyprawy gromadzono około 1 TB informacji. Co więcej, gdy czujniki zaczęły wykazywać niepokojące, powtarzające się anomalie, zostały po prostu wyłączone, ponieważ generowały za dużo „szumu”. Zastosowanie tego nowatorskiego systemu zostało w filmie jedynie zasygnalizowane, bez dokładnego wyjaśnienia szczegółów działania. Podobnie potraktowano temat transportu Titana z portu do miejsca spoczynku Titanica.

Zamiast tego dokument skupia się głównie na samej firmie OceanGate – jej strukturze, zarządzaniu oraz osobie prezesa. Dowiadujemy się dużo o relacjach wewnętrznych oraz o tym, że wielu byłych pracowników już wcześniej przeczuwało nadchodzącą tragedię. Próbowali alarmować o zagrożeniach, ale ich głosy były ignorowane, a oni sami często spotykali się z represjami – od zwolnień po zastraszanie.

Projekt Titana i jego ostatnia wyprawa na dno Atlantyku do wraku Titanica aż prosi się o klasyczne podsumowanie: cóż za piękna katastrofa. Problem tylko w tym, że tego, jak wielka to była katastrofa, pod wieloma względami z dokumentu Netflixa się nie dowiemy. Produkcja nie ukazuje bowiem szerszego kontekstu całego przedsięwzięcia, nie zagłębia się w techniczne niuanse, nie analizuje konstrukcji pojazdu. A szkoda, bo był tu spory potencjał. Mogło być świetnie – wyszło co najwyżej przeciętnie.

Film warto obejrzeć, ale tylko jako uzupełnienie wiedzy. Jeśli zaś chcecie dokładniej zrozumieć, co poszło nie tak i jak bardzo prowizoryczny był ten pojazd – polecam materiał SciFun. To prawdopodobnie najdokładniejsza i najobszerniejsza analiza tej katastrofy dostępna na polskim YouTube. Na razie do obejrzenia są dwie ponadgodzinne części. Niestety na trzecią wciąż czekamy.

Notka historyczna:

Titan został zbudowany w 2019 roku, a od 2021 roku regularnie odbywał wyprawy do wraku Titanica, oferując miejsca na pokładzie za 250 000 dolarów. Na swoim koncie miał ponad 80 zejść, ale tylko kilka z nich było nurkowaniami do Titanica. Ostatnie z nich, 88, nastąpiło 18 czerwca 2023. Około dwóch godzin po zanurzeniu, w trakcie schodzenia na głębokość 4000 metrów, nagle łączność z batyskafem została zerwana. Niedługo później Marynarka Wojenna USA wykryła „anomalię akustyczną”, którą uznano za implozję pojazdu. Akcja ratunkowa trwała cztery dni. 22 czerwca Amerykańska Straż Przybrzeżna ogłosiła odnalezienie szczątków Titana w pobliżu wraku Titanica.

Śledztwo przeprowadzone przez Straż Przybrzeżną USA ujawniło ponad 100 problemów technicznych trapiących Titana, w tym pęknięcia kadłuba, awarie sterów czy wadliwe mocowanie kopuły. Podczas publicznych przesłuchań członkowie rodzin ofiar oraz byli pracownicy OceanGate oskarżyli firmę o lekceważenie procedur bezpieczeństwa. Szczególnie ostro krytykowano Stocktona Rusha, dyrektora generalnego OceanGate, który ignorował ostrzeżenia ekspertów i uciszał krytyków. Rush zginął na pokładzie Titana razem z czterema innymi pasażerami.

Według ekspertów pojazd ten był w dużej mierze prototypem. Nie posiadał odpowiednich systemów bezpieczeństwa, nie został należycie przebadany i przetestowany. Kadłub wykonany z włókna węglowego nie był odpowiednio przystosowany do ekstremalnych ciśnień. Eksperci zauważyli, że materiał ten degradował się z każdym kolejnym zanurzeniem, co mogło prowadzić do mikropęknięć i w końcu doprowadzić do implozji. Titan nie przeszedł niezależnych testów bezpieczeństwa. Stockton Rush odrzucał sugestie współpracy z zewnętrznymi ekspertami, m.in. z Boeinga, którzy ostrzegali go przed ryzykiem implozji kompozytowego kadłuba na dużych głębokościach.

Na pokładzie Titana podczas jego ostatniej podróży znajdowało się pięciu pasażerów:

Stockton Rush – dyrektor generalny OceanGate,
Shahzada Dawood – pakistański biznesmen,
Suleman Dawood – jego 19-letni syn,
Hamish Harding – brytyjski podróżnik i miliarder,
Paul-Henri Nargeolet – ekspert od eksploracji Titanica.

Harding i Nargeolet byli członkami The Explorers Club, organizacji zrzeszającej naukowców i badaczy zajmujących się eksploracją ekstremalnych środowisk.

3

0