Napoleon (2023)

Nie wiem, jaki pomysł przyświecał sir Ridleyowi Scottowi, kiedy postanowił wpuścić do kin zaledwie połowę swojego filmu. Uwielbiam tego reżysera i co najmniej dwa jego obrazy są w moim prywatnym TOP 10., jednak w ostatnim czasie mam wrażenie, jakby zupełnie stracił swoje wyczucie. Bo to na pewno nie był dobry pomysł. Oczywiście oczekiwania dotyczące superprodukcji o najsłynniejszym francuskim przywódcy były ogromne, sam je zresztą miałem, zwiastuny – jak zwykle w takich przypadkach – jeszcze bardziej mnie nakręcały. Usiadłem podekscytowany przed kinowym ekranem, zobaczyłem logo Scott Free, usłyszałem charakterystyczną linię melodyczną i poczułem, że to musi być wielki film. Tylko że jak na złość – nie był. Już jakiś czas temu Scott zapowiedział, że wersja reżyserka, która trafi na Apple TV+ będzie miała ponad cztery godziny. To, co trafiło do kin to 150-minutowe streszczenie, odarte z głębi.

Akcja filmu rozpoczyna się w roku 1793, Rewolucja francuska szaleje, królowa Maria Antonina za chwilę spotka się z gilotyną. Temu wydarzeniu przygląda się niejaki Napoleon Bonaparte. I od razu zaczynają wychodzić na wierzch największe wady filmu. Sceny są krótkie i rwane. Przeskoki czasowe nie pozwalają zrozumieć co się dzieje. Ważne wydarzenia są traktowane po macoszemu, samo przejęcie władzy przez Napoleona jest troszeczkę absurdalne, do wszystkiego dochodzi za kulisami, a nam pokazywane są resztki, obserwujemy to praktycznie post factum. Cierpi na tym nie tylko spójność fabuły, ale również budowanie postaci Bonapartego, o którego charakterze na razie wiemy po prostu za mało. A gdyby tego było mało, to kompletnie nie trafiono z muzyką. Piosenki są źle dobrane i raczej przeszkadzają, niż dodają cokolwiek do scen.

Ale żeby nie było tylko o minusach, to warto wspomnieć – chronologicznie – że po tym kiepskim początku dostaliśmy pierwszą świetną sekwencję batalistyczną. Bitwa o Tulon daje dużą satysfakcję, a podczas wystrzałów z armat na sali kinowej czuć było wstrząsy. Jedno jest pewne, Ridley Scott nie zapomniał, jak robi się tego typu sceny.

Starczy tych pozytywów, niestety muszę wrócić do narzekania, bo oto na ekranie pojawia się Józefina. Nie potrafię dostrzec w tej postaci głębi, którą próbuje pokazać film. W natłoku pędzących na łeb na szyję wydarzeń gdzieś tam pojawia się wątek wielkiej miłości kobiety i Napoleona, dowiadujemy się o ich burzliwym, bardzo dziwnym związku, ale to jest zlepek mniej lub bardziej udanych wrzutek. Te wrzutki jednak zabierają czas (a przecież w wersji kinowej nie ma za wiele) i w sumie to pokazują, że Napoleon był bardziej kochankiem i melancholikiem aniżeli wojskowym. Kampania Egipska i słynna bitwa pod piramidami ogranicza się do dwóch wystrzałów z armaty i jednego upadku z konia. I pewnie tak właśnie miało to wyglądać, ważniejsze dla reżysera są listy wysyłane do Józefiny aniżeli zwycięstwa na froncie albo uwiarygodnienie budowanie geniuszu strategicznego tytułowego bohatera. Po powrocie z Egiptu akcja wciąż pędzi, fakty mieszają się ze sobą, wszystko zlewa się w kolejnych pociętych krótkich scenach. Trochę śmieszne jest to jak potraktowano Maximiliena de Robespierre’a. A doniosła scena koronacji przechodzi praktycznie bez echa i poniekąd obraża widza, który oczekuje widowiska, emocji i monumentalności tego wydarzenia. Nie rozumiem zabiegu z zatrudnieniem jednego z najwybitniejszych obecnie aktorów, a potem marnowaniem jego potencjału na krótkie ujęcia i niewiele wnoszące, słabo rozwinięte dialogi. Oczywiście w końcu widz daje się przekonać, że Bonaparte jest maminsynkiem i człowiekiem zwyczajnie małym, nie tylko fizycznie (choć tego akurat na ekranie nie widzimy), ale także mentalnie. Gdzieś uciekają kolejne minuty, kolejne etapy życia Napoleona i znów zakulisowo, w kilku krótkich zdaniach, przedstawione jest tło historyczne. Francuzi ruszają na wojnę. Reżyser pokazuje swoje spojrzenie na „bitwę trzech cesarzy”. Znów jest widowiskowo, do aspektów wizualnych nie można przyczepić się nawet w najmniejszym stopniu, ale nie pierwszy raz w obrazie sir Ridleya ogromnie spłycono ogrom starcia.

Praktycznie w żadnym momencie filmu nie widać geniuszu polityczno – strategicznego Napoleona, nie widać jego doradców, jego generałów i współpracowników. Nie ma wielkich przemów wielkiego wodza, nie ma jego dość bliskich relacji ze swoimi żołnierzami. Kolejne minuty filmu wyglądają jakby był on ekranizacją niezbyt ciekawego pamiętnika. Znów gdzieś za kulisami dochodzi do niezwykle ważnych, lecz zamiast je przedstawić lepiej pokazać mało wciągające dialogi. Nie wiedzieć kiedy dochodzi do drugiego ślubu Napoleona, który przechodzi całkowicie bez echa, bo przecież nie jest to zbyt ważne wydarzenie, prawda? Wyprawa przeciw Rosji to jawna groteska. Ogromna kampania, największa armia, jaka kiedykolwiek istniała (600-700 tysięcy żołnierzy). W filmie cały watek sprowadza się do 15 minut i kilku znów tragicznie pociętych scen. Obserwujemy karykaturę wojny partyzanckiej, a potem absurdalnie kartonową Moskwę.

Ridley Scott postanowił pominąć fakt istnienia największej bitwy okresu wojen napoleońskich. Starcie pod Lipskiem, „bitwa narodów”, wedle filmowej narracji w ogóle nie istniało. I paradoksalnie po powrocie z Rosji zaczyna się najlepszy okres filmu. Czas spędzony na Elbie, a potem powrót i „sto dni” wreszcie pokazuje nieco inną twarz Napoleona, choć znów jest to mocno zepsute przez motywacje, które nim kierują. Nie będę pisał co, według reżysera, spowodowało, że Bonaparte zdecydował się wrócić, ale jest to dość śmieszne. Tak czy inaczej dochodzi do wielkiego powrotu i doskonałem – choć moim zdaniem zbyt kameralnej – sceny z francuskimi żołnierzami. A potem… Bitwa pod Waterloo. I to jest to kino, którego oczekiwałem, to jest ta forma Ridleya Scotta, na którą liczyłem. Tylko że pojawia się pod koniec seansu. W niewoli brytyjskiej, poczas rozmów z kadetami, zaczynamy wreszcie poznawać Napoleona. Słowa: „jestem człowiekiem, który zawsze przyznaje się do swoich błędów, ale po prostu ich nie popełniam” mówią o jego charakterze więcej, niż wszystko, co do tej pory widzieliśmy w filmie.

Podsumowując, wersja kinowa „Napoleona” jest co najmniej rozczarowująca. Nadal nie rozumiem dlaczego Ridley Scott zdecydował się wpuścić do kin produkt, który jest pozbawiony niemal połowy treści. Czy nie lepiej było podzielić historię na dwie części i zaserwować nam dwa 150-minutowe filmy, które nie będą zlepkiem przyciętych do granic możliwości scen. Nie uważam też by największym problemem filmu było nie trzymanie się stricte podręcznika od historii. Moim zdaniem najlepszy film sir Ridleya Scotta, czyli Królestwo Niebieskie także nie do końca zgadza się ze znanymi z przeszłości faktami, a jednak nie ma tam praktycznie ani jednej fałszywej nuty. Napoleon najbardziej ucierpiał z powodu braku czasu, materiał jest zbyt obszerny, a w maleńkiej pigułce trudno zmieścić nawet najistotniejsze wydarzenia z barwnego życia niewysokiego generała.

W ten sposób zmarnowano potencjał Joaquina Phoenixa, oraz postaci Napoleona jako takiej. Fantastyczne sceny batalistyczne nie rekompensują dezorientacji, jaka nam towarzyszy podczas beztroskiego skakania po wydarzeniach z życia francuskiego cesarza. Sir Ridley zdecydował, że położy nacisk na coś zupełnie nieoczywistego jeśli chodzi o przedstawienie życia Bonapartego, chciał przedstawić go praktycznie wyłącznie przez pryzmat jego relacji z żoną Józefiną. Ale przez ten nieszczęsny czas wersji kinowej nie udało się osiągnąć zamierzanego celu. Poprzez niezbyt udolne lawirowanie między pokazaniem romansu, a istotnymi wydarzeniami historycznymi cała opowieść nie wybrzmiewa zbyt dobrze w ani jednej, ani drugiej kwestii. Wersja reżyserska „Napoleona” to wciąż może być wielki film, ale niestety decyzja o wypuszczeniu 150-minutowej wersji kinowej była według mnie karygodnym błędem.

0

0