Na samym wstępie wyjaśniam i przepraszam – pierwotnie planowałem, by dziś ukazała się piąta i ostatnia część Tolkienowskiego Q&A 3. Jednak inne zajęcia i obowiązki sprawiły, że nie udało mi się znaleźć czasu na napisanie odpowiedzi na ten zestaw pytań, choć myślałem już nad wieloma z nich. Co gorsza, niektóre z tych pytań czekają na odpowiedź już od grudnia ubiegłego roku. Z tego powodu mój dzisiejszy artykuł zawiera jedynie coś, co miało stanowić dodatek. Mam nadzieję, że ta zabawa, zupełnie nowa na FSGK, przypadnie Wam do gustu. Jest to przygotowana przeze mnie krzyżówka, której motywem przewodnim są – tu nie ma niespodzianki – dzieła J.R.R. Tolkiena. Wiele haseł zostało dobranych tak, żeby odpowiedzi można było odnaleźć w napisanych przeze mnie jak do tej pory tekstach. Pod moim kolejnym tekstem pojawią się odpowiedzi do dzisiejszej krzyżówki, na razie proszę o to, by jeśli zdecydujecie się dzielić nimi w komentarzach poniżej, używać spoiler tagów: [*spoiler] przed wprowadzonym tekstem i [*/spoiler] po nim – z pominięciem „gwiazdek”. Gdyby konieczne były podpowiedzi, na samym końcu jako spoiler ukryłem tytuły tych tekstów, w których można odszukać odpowiedź na dane pytanie. W kilku przypadkach informacje te nie były przeze mnie wzmiankowane, ale wówczas pochodzą z chyba najszerzej znanych dzieł Tolkiena, jak „Hobbit” i „Władca Pierścieni”.
Życząc dobrej zabawy,
Bluetiger
PS. Jeśli znacie osoby, które nie zaglądają na FSGK, ale wiecie o nich, że są miłośnikami twórczości Tolkiena i podejrzewacie, że niniejsza krzyżówka mogłaby im się spodobać, proszę – udostępnijcie ją.
Krzyżówka tolkienowska FSGK
Pionowo:
1 – główny bohater poematu, którego badaczem był Tolkien
2 – ósmy miesiąc w kalendarzu Shire’u
4 – plemię Ludzi Północy, protoplaści Rohirrimów
7 – w językoznawstwie diachronicznym symbol do oznaczania zrekonstruowanych form wyrazów
9 – ojciec Luthien
10 – „dziedzińce”, gdzie stał Złoty Dwór
11 – twórca liścia
13 – największy ze smoków
17 – … Phârë
19 – „Baruk Khazâd! Khazâd … – mênu!”
21 – podawał się za niego Sauron
22 – … Puszcza, niegdyś Eryn Galen
23 – Pasterze Drzew
24 – quenejska nazwa jednego z kontynentów Ardy, nazwa występuje również w Biblii i „Gwiezdnych Wojnach”
26 – „-in-Edhil”, stolica Eregionu
30 – Jedyny
31 – sindariński przyrostek tworzący rzeczownik zbiorowy (por. Dagor Dagorath, Argonath, Periannath)
32 – oryginalne imię Sama Gamgee
Poziomo:
1 – kraina nad zatoką Balar
3 – postać, która nadała pewnej skale nazwę Carrock
5 – „Niech się stanie”
6 – królestwo Gil-galada
8 – Thengling
12 – mieszkaniec Rhosgobel
14 – wybaczył Aulëmu
15 – własność Boromira, jej połowę przyniesiono Denethorowi
16 – jego przełęcz usiłowała pokonać Drużyna Pierścienia
18 – siódmy król Rohanu, jego imię do staroangielski wyraz, od którego pochodzi współczesny angielski „jeleń”
20 – Śnieżni Ludzie
21 – … -Pharazôn, ostatni władca Westernesse
22 – Brama Mrocznego Kraju
24 – Ciemny Elf
25 – syn Éomunda, Trzeci Marszałek Riddermarchii
26 – … English, język, którym Tolkien zastapił mowę Rohirrimów
27 – „prowincja” we Wspólnej Mowie,
28 – zabójca Thróra
29 – pomiędzy Solmath i Astron
33 – zniszczony podczas wielkiej powodzi ponad 100 lat przed Wojną o Pierścień
34 – hobbickie święto śródzimia
35 – nazwisko rodu thanów
***
Pionowo:
1 – Taniec z Mitami: G(r)endel i Gorne
2 – Kalendarze Śródziemia
4 – Shire i Rohan oraz Siedem Królestw, czyli inspiracje Anglosaską Heptarchią
7 – Języki Śródziemia (część druga)
9 – Pomniejsze nawiązania w PLIO – chodzi tu jednak o inne imię tej postaci
10 – nazwa ta pada w Shire i Rohan oraz Siedem Królestw, czyli inspiracje Anglosaską Heptarchią
11 – Dzień Czytania Tolkiena 2020
13 – Tolkienowskie Q&A 3 (część pierwsza)
17 – Języki Śródziemia (część pierwsza)
19 – Języki Śródziemia (część pierwsza)
21 – Tolkienowskie Q&A 3 (część czwarta)
22 – Tolkienowskie Q&A 2
23 – „Władca Pierścieni”, ich język jest pokrótce omówiony w Języki Sródziemia (część pierwsza)
24 – Języki Śródziemia (część pierwsza)
26 – Tolkienowskie Q&A (część czwarta)
30 – Siedmiu Valarów
31 – por. wyrazy podane jako przykład
32 – Języki Śródziemia (część pierwsza)
Poziomo:
1 – nazwa pada m.in. w Języki Śródziemia (część pierwsza), choć nie wspominam tam o związku z zatoką Balar
3 – opowiadam o tym w jednym z komentarzu pod Języki Śródziemia (część pierwsza), a także pod Tolkienowskie Q&A 3 (część druga)
5 – nie wspominam o tym w żadnym z dotychczasowych tekstów, informacja pochodzi z „Ainulindalë” w „Silmarillionie”
6 – nazwa pada kilkukrotnie w Tolkienowskie Q&A 3 (część czwarta), bezpośrednia odpowiedź na to pytanie znajduje się w Tolkienowskie Q&A 1
8 – por. 1) Yngling – syn (potomek) Yngviego; Scylding – potomek Scylda; Hrethling – potomek Hrethela i 2) informację z Shire i Rohan (…)
12 – imię pada w Tolkienowskie Q&A 3 (część druga), informacja o Rhosgobel pojawia się m.in. we „Władcy Pierścieni”
14 – Tolkienowskie Q&A 1
15 – przedmiot tego typu pojawia się jako ilustracja w Czy PLIO to „fantasy w stylu tolkienowskim”? (część druga – Przeplatanki)
18 – imię pojawia się w Shire i Rohan (…) oraz w Języki Śródziemia (część druga), informacja o staroangielskim wyrazie i jego współczesnym potomku w Father Christmas Special
20 – informacja pochodzi z dodatków „Władcy Pierścieni”
21 – Języki Śródziemia (część pierwsza)
22 – „Czy PLIO to fantasy w stylu tolkienowskim (część druga – Przeplatanki)”
24 – jeden z moich komentarzy z 31 grudnia 2019 roku pod Koty królowej Berúthiel
25 – imię to pojawia się w Języki Śródziemia (część druga)
26 – Języki Śródziemia (część druga)
27 – Języki Śródziemia (część pierwsza)
28 – Motyw Króla pod Górą u Tolkiena
29 – Kalendarze Śródziemia
33 – Tolkienowskie Q&A 3 (część czwarta)
34 – Kalendarze Śródziemia
35 – Języki Śródziemia (część pierwsza)
Ta krzyżówka to szajs. Oglądałem filmy po kilka razy, a na palcach jednej ręki zliczę pytania, na które znam odpowiedź. Tu totalnie nie ma nic z Tolkiena. Niemniej jednak, chętnie bym zobaczył podobną krzyżówkę, ale o PLiO
Jeżeli to miał być troll to mega słaby, albo nawet nie przeczytałeś artykułu. Już na samym początku jest informacja od Bluetigera, że dotyczy to ogólnie twórczości Tolkiena i odpowiedzi możesz znaleźć w jego tekstach. Film to nie dzieło Tolkiena, a tylko adaptacja jego prozy, więc ciężko żebyś znał odpowiedzi, jeżeli obejrzenie filmu to Twoja jedyna styczność z Tolkienem…
Ty jesteś po prostu tępy człowieku, udowadniasz to w co drugim wpisie. Więc zrób coś z tym najpierw, zanim zaczniesz komentować: nie wiem, kulturę się
domy wynosi ale to chociaż doucz się albo po prostu dorosnij.
Dlaczego ciągle tolerujecie tego trolla zamiast pozbyć się go banem na dobre?
Też jestem za zbanowaniem Bro, zero rzeczowych argumentów, tylko ubliżanie
Generalnie staram się podchodzić do trolli w sposób liberalny, i tak długo jak nie bluzgają, ani nie zachowują się w stosunku do innych osób w sposób jednoznacznie agresywny, toleruję je. Wiem, że to nie jest idealne rozwiązanie, ale idealnych rozwiązań nie ma.
A czy między innymi przez takie trolle nie straciliście redaktorki? ja ogólnie jestem za polityką zero tolerancji dla trolli, widziałam zbyt dużo fajnych miejsc skąd ludzie znikali, bo nie chcieli mieć do czynienia z trollami.
Lai odeszła z powodu braku czasu, a nie przez trolli
Przez trolle.
Co do mnie, uważam za absurdalne banowanie kogokolwiek, tylko dlatego, że wypowiedział się negatywnie na temat mojej krzyżówki, albo jakiegoś tekstu.
Jest krytyka konstruktywna i trollowanie, ale to Wasza piaskownica, więc się nie wtrącam więcej.
Fajna, ale za trudna.
Na krzyżówkę się nie porwę, ale pod Twoim wpływem czytam po raz pierwszy od wielu lat Władcę i mam pytanie: gdy wszyscy są Rivendell Elrond wysyła zwiadowców by wybadali sytuacje. Jest zdanie, że jego synowie wrócili z bardzo dalekiego, dziwnego kraju (wzdłuż Srebrnej Żyły), ale raport zdali tylko ojcu.
Wiadomo o co w tym chodzi?
Wielu fanów uważa, że chodzi tu o Lothlórien – Elrond wysłał synów, by zanieśli wieści Galadrieli (swojej teściowej). Jest mowa o „dziwnym kraju” dlatego, że widzimy sytuację z punktu widzenia hobbitów, którzy mają dość nikłe pojęcie o tej krainie. Trudniej powiedzieć skąd tak wielka tajemnica związana z całym przedsięwzięciem – może Elrond zawiadomił Galadrielę (i Celeborna) o postanowieniach powziętych na naradzie. Być może stąd Galadriela dowiedziała się o odnalezieniu Pierścienia. Elrond zapewne chciałby też ostrzec ją, że Saruman zdradził (o czym dowiedział się podczas rady od Gandalfa). Może to też mieć jakiś związek z największym sekretem elfów (pomijając sprawę Jedynego Pierścienia) – tym, że Elrond i Galadriela są powiernikami dwóch z trzech Pierścieni Elfów – i używają ich, by zachować odpowiednio Rivendell i Lórien przed uwiądem. (Trzeci pierścień ma Gandalf, ale używał go w inny sposób od wcześniejszej dwójki). Skoro Jedyny się odnalazł i istnieje ryzyko, że wpdanie w ręce Saurona, Elrond może chcieć zdradzić Galadrieli, że powinna przestać używać swojego Pierścienia – gdyż Sauron może potem poznać jej myśli i przejąć władzę nad wszystkim, co przy ich pomocy zdziałała.
Tak, myślę, że masz rację. Ten „dziwny kraj” mnie zmylił, ku tej teorii skłania mnie też, że Aragorn dostał od Galadrieli naszyjnik Arweny, jakoś tam się musiał znaleźć. Nie wiem dlaczego sama mu go nie dała przed odjazdem, ale może to był rodzaj zaklinania rzeczywistości by los przeprowadził go przez góry do Lothlorien?
Ten naszyjnik (znany jako „Elessar”) należał pierwotnie do Galadrieli, która potem podarowała go swojej córce Celebranie, matce Arweny. Od Celebriany klejnot przeszedł w ręce Arweny. Z tego co wiem, nigdzie nie jest wyjaśnione, czemu naszyjnik znajdował się w Lothlórien, a nie w Rivendell. Chociaż nie jest to wcale nielogiczne – wiemy, że Arwena mieszkała kiedyś w Lothlórien (i właśnie tam poznała Aragorna), więc możliwe, że po prostu zostawiła tam klejnot, gdy wróciła do Rivendell. Może oddała go na przechowanie Galadrieli, gdyż był cenną pamiątką po Celebrianie.
Mam kiepską pamięć do elfich nazw, dlatego odpadłam od Silmarilionu.
Czy gdzieś w książkach był pokazane elfickie dzieci? Albo omówiony ich rozwój? Pamiętam, że, to dość oczywiste, mieli nieliczne potomstwo (z wyjątkiem dla Elronda), ale ile trwało u nich dzieciństwo? Dojrzewanie?
Najlepszym źródłem jest tu chyba tekst „Laws and Customs among the Eldar” (Prawa i zwyczaje wśród Eldarów) znajdujący się w „Morgoth’s Ring”, X tomie „History of Middle-earth” – jak dotąd nigdy nie wydanym po polsku. Dowiadujemy się stamtąd wielu ciekawych rzeczy na temat elfów, tutaj wymienię kilka informacji, posiłkując się artykułem Tolkien Gateway, gdyż nie mam rzeczonego tomu:
* u elfów ciąża trwa niemal dokładnie rok, nie dziewięć miesięcy jak u ludzi
* dzieci elfów umieją mówić już po roku od przyjścia na świat, potrafią też chodzić
* elfowie szybciej dojrzewają pod względem umysłowym, ale wolniej pod względem fizycznym
* w wieku 50 lat elfowie osiągają dojrzałość fizyczną i swój ostateczny wzrost, ale dopiero w wieku 100 są uznawani za w pełni dorosłych
* elf w wieku 20 lat może wyglądać jak siedmioletnie dziecko, ale posługuje się już dojrzałym językiem
* elfowie i elfki zawierają małżeństwa z miłości, nie dla korzyści albo ze względu na politykę
* elfowie wolą nie mieć dzieci w czasach wojen i katastrof, gdyż bardzo trudno im znieść rozłąkę z dzieckiem i swoją drugą połową
* elfowie mają zazwyczaj do czterech dzieci, Feanor i Nerdanela z siedmioma są wyjątkiem
* elfowie wierzą, że odbieranie życia innym istotom odbiera zdolność uzdrawiania, więc np. kobiety, które zajmowały się myśliwstwem (albo ewentualnie brały udział w walkach) nie zajmowały się leczeniem, a mężczyźni, którzy byli uzdrowicielami i lekarzami nie walczyli
* u elfów nie było ścisłych zajęć przypisanych danej płci, ale zauważano pewne ogólne tendencje/upodobania
* elfowie są odporni na choroby i są w stanie przeżyć po odniesieniu ran, które każdego człowieka by zabiły
Bardzo Ci dziękuje za wszystkie odpowiedzi. Dziwnym mi się wydaje taka ilość dzieci przy nieśmiertelności.. elfy powinny zalać świat liczebnie.
Z biologicznego punktu widzenia ma to moim zdaniem sens. Chociaż w zasadzie biologicznie sytuacja elfów jest absolutnie wyjątkowa ze względu na nieśmiertelność, trudno ją porównać do czegokolwiek znanego ze świata natury. Gdy mamy do czynienia z gatunkiem tak długowiecznym, „przetrwanie gatunku” przestaje być tak istotne. Poza tym w przeciwieństwie do ludzi, gdzie następuje wymiana pokoleń, u elfów (pomijając wojny) na tym samym obszarze po prostu pojawiają się kolejne pokolenia, a poprzednie nadal go zamieszkują. To tak jakby w jakimś mieście żyli nie tylko dzisiejsi mieszkańcy, ale także wszyscy ich przodkowie z ostatnich kilkudziesięciu tysięcy lat…
No właśnie, powinno wystąpić totalne prze-elfienie. Powiedzmy raz na 200 lat populacja się zwiększa razy 4. I poza wojennymi wyjątkami nikt nie umiera. Przyrost powinien być lawinowy.
Myślę, że poza Valinorem nigdzie nie było do tego warunków. Elfowie nie mają dzieci w czasie wojen albo innych zagrożeń – a w Pierwszej albo Trzeciej Erze bardzo często miały miejsce różne konflikty z Morgothem czy Sauronem. Zresztą to nie jest tak, że każda para miała czwórkę dzieci – to cztery to takie maksimum, liczba tak rzadka jak u ludzi na przykład 20 dzieci. Jest też powiedziane, że elfowie zazwyczaj płodzili pierwsze dziecko wkrótce po ślubie, potem po upływie np. 100 lat (gdy jedno było już dorosłe) kolejne. Potem mogło być trzecie (rzadko) albo czwarte (jeszcze rzadziej). Odchowawszy te dzieci, elfowie kończyli ten okres życia i później już nie płodzili dzieci, oddając się sztuce, rzemiosłu, jezykom, historii, tkactwu i innym zajęciom. I ten stan mógł trwać przez tysiące lat. Elfowie są teoretycznie nieśmiertelni, ale w Śródziemiu do pewnego stopnia podlegali procesom przemijania i zaniku – u najstarszych elfów mogły się na przykład pojawić brody (Cirdan Szkutnik miał brodę, a był w Trzeciej Erze najstarszym elfem w Śródziemiu, policzyłem kiedyś, że przeżył czas równy przynajmniej 10 396 latom słonecznym – możliwe, że nawet 71 852). A potem stopniowo zanikały ich ciała, dusza niejako je „przepalała”. W końcu taki elf stawałby się zupełnie pozbawiony fizycznej powłoki. Oczywiście w Valinorze otrzymałby nową, ale do Śródziemia już by nie wrócił. Ten proces dodatkowo przyspieszył po tym, jak wygasła moc Trzech Pierścieni (które chroniły przed niszczycielskim działaniem czasu, szczególnie w Rivendell i Lothlórien).
W każdym razie w Trzeciej Erze w Śródziemiu elfów raczej ubywało niż przybywało – z powodu wojen i stopniowego odpływania za morze. Odkąd powrócił Sauron i na nowo zaległ Cień, elfowie zapewne nie decydowali się na płodzenie dzieci.
O to ma bardzo dużo sensu, dziękuję.