Eneida Aenara (część 3): Qarth musi zostać zniszczony

Jako obrazka wyróżniającego użyto obrazu Pożar Troi – El incendio de Troya Juana de la Corte (1586 – 1660) . Wikimedia Commons.

XI. Qarth, Królowa Miast.

Na pierwszy rzut oka, wydaje się, że skoro Imperium Ghis toczyło z Valyrią odpowiednik wojen punickich, to właśnie jego szukamy. Jednakże, poza tym jednym podobieństwem, Ghis z Kartaginą w zasadzie nic nie łączy.

Moim zdaniem znacznie lepiej pasuje tutaj Qarth. Sama nazwa tego miasta zawiera w sobie część polskiego Kartagina i angielskiego Carthage. Jeśli spojrzymy na punickie słowo, od którego pochodzą obie te nazwy, podobieństwo staje się jeszcze bardziej oczywiste: Qart-ḥadašt, Nowe Miasto. Qartḥadašt. Qarth.

Podobnie jak Kartagina, Qarth (zwany Królową Miast), wzbogacił się na handlu. Tak jak Kartagina przetrwała upadek Fenicji, Qarth jako jedyne miasto-państwo przetrwało zagładę cywilizacji Qaathijczyków. Kartagina przez długi okres kontrolowała Słupy Heraklesa (Cieśninę Gibraltarską), co dawało jej monopol na handel z Kassyterydami, Wyspami Cynowymi (które mogły być Wyspami Brytyjskimi). Kartagińczycy zazdrośnie strzegli wiedzy o tym, co znajduje się za Słupami, a dla odstraszenia śmiałych żeglarzy z innych miast rozpowszechniali niestworzone historie o niebezpieczeństwach tam się czających.

Qarth zmonopolizował handel z Dalekim Wschodem Essos – jest bramą pomiędzy wschodem i zachodem, gdyż znajduje się w doskonałym miejscu, by panować nad Nefrytowymi Bramami, cieśniną łączącą Morze Letnie z Morzem Nefrytowym.

Tak jak Qarth, Kartagina miała na początku królów, jednak później przekształciła się w republikę (a raczej oligarchię kupiecką), rządzoną przez Radę Stu i Radę Trzydziestu. W Qarthcie największą rolę odgrywają Ludzie Czystej Krwi zasiadający w Komnacie Tysiąca Tronów, oraz gildie kupieckie: Trzynastu, Starożytna Gildia Handlarzy Przypraw i Turmalinowe Bractwo.

Kim w takim razie była “Elissa”, która założyła Qarth?

***

XII. Krwawa Zdrada

Tak się składa, że w Świecie Lodu i Ognia odnajdujemy opowieść, która brzmi bardzo podobnie do historii o Elissie i jej bracie, który uzurpował tron i zmusił ją do ucieczki.

Gdy córka Opalowego Cesarza zasiadła po nim na tronie jako Ametystowa Cesarzowa, zawistny młodszy brat obalił ją i zabił, a potem ogłosił się Krwawnikowym Cesarzem i rozpoczął rządy terroru. (…)

Według annałów Dalszego Wschodu to właśnie Krwawa Zdrada, jak nazwano tę uzurpację, dała początek epoce ciemności zwanej jako Długa Noc. Zrozpaczona złem, która zapanowała na świecie, Panna Zrobiona ze Światła odwróciła się do niego plecami, a Lew Nocy uwolnił całą moc swego gniewu, by ukarać ludzką niegodziwość.—Świat Lodu i Ognia—

“Zawistny młodszy brat obalił ją i zabił” – sądzę, że to właśnie pomiędzy “obalił ją” i “zabił” powinna znajdować się opowieść o ucieczce Ametystowej Cesarzowej (lub jej lojalistów) z Wielkiego Cesarstwa, założeniu Qarthu. Dopiero po wszystkich tych wydarzeniach Krwawnikowy Cesarz w jakiś sposób pojmał i zamordował siostrę (w Eneidzie Elissa obawia się, że pewnego dnia brat przybędzie z Tyru do Kartaginy i zdobędzie miasto).

Opowieść o Ametystowej Cesarzowej i Krwawnikowym Cesarzu jest połączeniem dwóch opowieści – historii Elissy i Pigmaliona z Tolkienowską zagładą Numenoru. W tej drugiej król Tar-Palantir zostawił po sobie córkę Tar-Miriel, która powinna zostać czwartą panującą Królową Numenoru, jednak syn młodszego brata jej ojca, Pharazôn, zmusił ją do małżeństwa i uzurpował tron. Król Ar-Pharazôn doprowadził do upadku Numenoru, czego echem zapewne są Krwawa Zdrada, unicestwienie Wielkiego Cesarstwa Świtu oraz Długa Noc. George R.R. Martin połączył epizod z Eneidy, gdzie uzurpatorem jest brat królowej, z opowieścią z Silmarillionu, gdzie uzurpatorem jest kuzyn, zmuszający królową do małżeństwa.

W rezultacie otrzymujemy historię Krwawnikowego Cesarza i Ametystowej Cesarzowej, której imię nawiązuje do imienia Tar-Míriel, które składa się ze słów “klejnot” i “córka” – w PLIO imię władczyni zawiera słowo ametyst, nazwę jednego z kamieni szlachetnych, podobnie jak imię jej ojca, Opalowego Cesarza. Niestety, nawiązania do dzieł Tolkiena w twórczości George’a R.R. Martina nie są tematem tego odcinka i bardziej szczegółowe analizy i teorie muszą poczekać na inny odcinek.

“Ametystowa Cesarzowa”, podobnie jak “Krwawnikowy Cesarz” to archetypy, do których nawiązują liczne postaci z różnych okresów Westeros i Essos. Na przykład, w czasach Tańca Smoków echem Krwawej Zdrady jest konflikt Aegona II z Rhaenyrą Targaryen, wyznaczoną przez Viserysa I dziedziczką Żelaznego Tronu. Warto wspomnieć, że herb Aegona-uzurpatora, złoty smok na czerni, nawiązuje do barw króla Numenoru, Ar-Pharazôna, którego imię znaczy “Złoty”, a którego chorągwie były czarno-złote.

Mężem Rhaenyry był Daemon Targaryen, który niegdyś utworzył niezależne od Żelaznego Tronu Królestwo Stopni i Wąskiego Morza. Jego stolicą była wyspa Krwawnik (ang. Bloodstone, w polskim tłumaczeniu Krwawy Kamień), która jawnie nawiązuje do Krwawnikowego Cesarza (ang. Bloodstone Emperor). Oczywiście, historia Tańca Smoków nie jest dokładnym odzwierciedleniem mitu o Krwawej Zdradzie – na przykład, w jej przypadku mamy aż dwóch “Krwawnikowych Cesarzy”, Aegona II i Daemona. Każdy z nich próbował przywłaszczyć sobie to, co należało się Rhaenyrze w inny sposób – ten pierwszy zrobił to jawnie, ten drugi przez małżeństwo i zyskanie tytułu Protektora Królestwa.

O tym jak mroczną postacią jest Daemon Targaryen można by wiele opowiadać – to on (choć jak sam przyznał, miał swojego człowieka w Małej Radzie) nie kiwnął palcem, by zapobiec przejęciu tronu przez Aegona II i stronnictwo Zielonych, a następnie zrobił co tylko mógł, by eskalować działania wojenne. Warto pamiętać, że Aegon II nawet nie chciał korony i Hightowerowie musieli sporo się natrudzić, by przekonać go do jej przyjęcia, a wojna zamieniła się w konflikt totalny gdy Daemon Targaryen wynajął skrytobójców, którzy zamordowali syna Aegona i doprowadzili do szaleństwa jego żonę).

Wracając do archetypów Ametystowej Cesarzowej i Krwawnikowego Cesarza, w czasach PLIO nową Ametystową Cesarzową jest Daenerys Targaren (której symbolika nawiązuje również do Nissy Nissy, co silnie sugeruje, że oba te mity dotyczą tej samej osoby), zaś uzurpatorem przypuszczalnie Aegon VI Targaryen, Młody Gryf, za którym stoi Złota Kompania (co zapewne nawiązuje i do herbu Aegona II z pierwszego Tańca Smoków, jak  postaci Ar-Pharazôna Złotego, króla Numenoru).

W istocie, motyw dziedziczki pozbawionej spadku przez krewnego (w niektórych sytuacjach brata, w innych wuja) przewija się w całej Pieśni Lodu i Ognia. Wszystkie te historie w ten czy inny sposób nawiązują do Krwawej Zdrady.

Wymienię to tylko kilka takich par: Alyss Karstark i Cregan Karstark, Rohanne Webber i Wendell Webber, Rhaena Targaryen i Maegor Okrutny, Rhaena Targaryen (córka Aegona III) i Viserys II.

W pewnym stopniu na Dydonie oparta jest królowa Nymeria, zaś spalenie rhoynarskich okrętów prawdopodobnie nawiązuje do kilku mitologicznych i literackich wydarzeń: podpalenia statków Eneasza przez trojańskie kobiety, które podjudzone przez Junonę, doszły do wniosku, że takie rozwiązania zmusi wodza do zaprzestania męczących wypraw i osiedlenia się na Sycylii; spalenia okrętów skradzionych Telerim przez Feanora w Silmarillionie, a także spalenia okrętów przez lud Tuatha Dé Danann, który według celtyckich podań spalił swe okręty po przybyciu do Irlandii.

Do historii Elissy z Tyru nawiązuje również wątek Ashy Greyjoy, której tron ukradł Euron Greyjoy. W pierwszej części niniejszego tekstu omówiłem możliwe znaczenie jego imienia, które zdaje się pochodzić do aurum, złoto, dzięki czemu widzimy tu kolejne odniesienie do Ar-Pharazôna Złotego z Numenoru. Asha Greyjoy, po ucieczce – drogą morską, dokładnie tak jak Dydona – z Żelaznych Wysp zamierzała utworzyć własne państwo na Przylądku Morskiego Smoka, co jednak uniemożliwiła kampania Stannisa Baratheona przeciwko Żelaznym Ludziom pozostającym na Północy. To chyba nie przypadek, że właśnie w rozdziale Ashy Córka Krakena po raz pierwszy słyszymy imię i historię Aenara Targaryena.

Szczególnie ciekawy jest przypadek Elissy Farman i jej brata Franklyna, pochodzący z Ognia i krwi. To jeden z głównych dowodów na to, że George R.R. Martin zna historię Dydony-Elissy i do niej nawiązuje.

Elissa była córką Marqa Farmana, lorda Pięknej Wyspy, a także bliską przyjaciółką Rhaeny Targaryen, córki Aenysa I oraz siostrą i żoną księcia Aegona Nieukorowanego, dziedzica Żelaznego Tronu, którego zabił Maegor. Po śmierci jej ojca, głową rodu Farmanów został brat Elissy, Franklyn (nie wiemy, czy była od niego starsza, choć można tak sądzić), który nieszczególnie cieszył się z tego, że na wyspie przebywa Rhaena z całym swoim dworem. Lord Franklyn poinformował ją, że nie życzy sobie jej obecności na swoich ziemiach, jednak nie zgodził się, by jego siostra Elissa odeszła razem z księżniczką. Uważał, że bardziej korzystne dla rodu Farmanów będzie wydanie jej za mąż za człowieka, którego on wybierze. Jednak Elissa nie chciała nawet o tym słyszeć i udała się do portu, gdzie czekał jej statek. Na miejsce przybył lord Franklyn z grupą zbrojnych i próbował siłą zatrzymać siostrę, z dość mizernym skutkiem (część mieszkańców Pięknej Wyspy zbuntowała się przeciw niemu i nieudolny lord został pobity i wrzucony do składzika na świeżo złowione śledzie).

Elissa Farman (alias Alys Westhill) zasłynęła kilka lat później jako wielka podróżniczka, która na pokładzie Goniącego za słońcem podjęła próbę przepłynięcia Morza Zachodzącego Słońca. Sądzę, że to echo historii Elissy-Dydony, która również musiała uciekać przed bratem, który pozbawił ją dziedzictwa, i poprowadziła wyprawę przez morze.

***

XIII. Qarth, miasto Ametystowej Cesarzowej Nissy Nissy

Wracając do Qarthu, uważam, że to właśnie to miasto jest Kartaginą Essos, a jego Elissą była Ametystowa Cesarzowa, która była tą samą osobą co Nissa Nissa (właśnie to sugeruje m.in. fakt, że George R.R. Martin umieścił nawiązania do Elissy z Tyru i w historii o Ametystowej Cesarzowej, i w micie o Nissie Nissie i Azorze Ahai).

W rzeczy samej, w Qarthcie odnajdujemy nawiązania do obu tych postaci: tradycyjna qartheńska suknia odsłaniająca jedną pierś wydaje się stanowić odniesienie do mitu o Nissie Nissie; w Qarthcie działa Turmalinowe Bractwo, nawiązujące do Turmalinowego Cesarza, jednego z władców Wielkiego Cesarstwa Świtu i przodka Ametystowej Cesarzowej; do Qarthu trafia współczesna Ametystowa Cesarzowa-Nissa Nissa Daenerys Targaryen; w Qarthcie Daenerys otrzymuje srebrny naszyjnik z wprawionym ametystem, w Qarthcie Dany dostaje również zestaw miniaturowych rycerzy z nefrytu, berylu, onyksu, turmalinu, bursztynu, opalu i ametystu (onyks, turmalin, opal, ametyst i nefryt to klejnoty, które pojawiają się w imionach władców Wielkiego Cesarstwa)…

Zastanawiające są również znaczenia słów “Qarth” i “Qaathi” (Qarth założył lud Qaathijczyków). Mieszkańcy nazywają Qarth Królową Miast, co pozwala sądzić, że w ich języku jest on rodzaju żeńskiego. Na dodatek, w pamiętnej scenie wyzwolenia niewolników z Yunkai oprócz ghiscarskiego “Mhysa!” Dany słyszy również słowo “Matka” w innych językach: Maela, Aellala, Qathei i Tato.

Niestety, nie wiemy które słowo pochodzi z którego języka. Aellala brzmi dla mnie jak słowo z języka Wysp Letnich (por. Alayaya, Balaq, Jalabhar, Tal Toraq). Maela to zapewne wyraz w języku valyriańskim lub którymś z pochodzącym od niego dialektów (por. Maelor, Maelys) – George R.R. Martin przyznaje, że nie jest znawcą lingwistyki, więc podejrzewam, że jeśli jakieś słowo zawiera typowe dla valyriańskich słów “ae” po prostu jest valyriańskie.

Jeśli “Qathei” pochodzi z języka mieszkańców Qarthu (Qaathiczyków), możliwe, że “Qaathi” znaczy mniej więcej “lud Matki”, zaś Qarth “Miast Matki”, w odniesieniu do legendarnej założycielki, Ametystowej Cesarzowej.

W Świecie Lodu i Ognia nie ma rozdziału dotyczącego historii Qarthu – czyżby GRRM nie chciał zdradzić nam ważnych informacji na temat jego związków z Wielkim Cesarstwem?

Qarth, wzorowany na Kartaginie, jest idealnym miejscem na miasto założone przez Ametystową Cesarzową/związaną z księżycem Nissę Nissę (Daeanerys, współczesna Nissa Nissa, to “Księżyc Życia” Droga). To właśnie Kartagina była centrum kultu fenickiej Tanit, bogini księżyca. W Kartaginie czczono również Astarte (choć część badaczy uważa, że Tanit to właśnie odpowiedniczka Astarte, ta sama postać). Czy to przypadek, że najbardziej znany posążek tej bogini przedstawia ją jako bladą postać o fioletowych oczach (z kamieni szlachetnych)? Czy Ametystowa Cesarzowa (oraz Daenaerys o fioleotwych oczach) jest nawiązaniem do tych wizerunków?

Sama królowa Elissa ma związek z kolorem fioletowym, gdyż pochodziła z Tyru, miasta słynącego z produkcji purpurowego barwnika. Wszystkie te elementy – ametysty, fioletowe oczy, purpura, księżycową symbolikę – odnajdujemy w kreacji Daenerys Targaryen, opartej na archetypalnych Nissie Nissie i Ametystowej Cesarzowej. To właśnie Dany odwiedza Qarth jako jedyna z postaci Pieśni Lodu i Ognia.

***

XIV. “Daenerys z rodu Targaryenów, witaj”

Dla Daenerys pobyt w Qarthcie jest w pewnym sensie powrotem do domu. Być może tym, o czym pamiętają smoki, a co powinna sobie według Quaithe przypomnieć Daenerys jest zapomniana wiedza o związkach Valyrii i Qarthu z Wielkim Cesarstwem, o ich wspólnym pochodzeniu. To tych wspólnych przodków Valyrian i Qartheńczyków Dany widzi w wizji, to oni zachęcają ich ją to obudzenia smoków:

Widziała w korytarzu duchy ubrane w wyblakłe królewskie szaty. W dłoniach trzymały miecze z bladego ognia. Włosy ze srebra, włosy ze złota i platyny, oczy z opali, ametystów, turmalinu i nefrytu. – Szybciej – krzyczały – szybciej, szybciej! —Gra o tron, Daenerys IX—

Podejrzewam, że to za tych przed-valyriańskich przodków podają się Nieśmiertelni z Qarthu, chcąc zwabić Daenerys w pułapkę. Możliwe zresztą, że Nieśmiertelni rzeczywiście pochodzą od smoczych lordów Wielkiego Cesarstwa, a ich zakon założyli lojaliści Ametystowej Cesarzowej. Sądzę jednak, że Nieśmiertelni to pozoranci, którzy posiedli trochę starożytnej wiedzy, na tyle by omamić nieświadomą historii Qarthu Daenerys. Po upadku Wielkiego Cesarstwa prawdziwi smoczy lordowie przetrwali tylko w Valyrii, i to dlatego czarnoksiężnicy muszą podjąć próbę przejęcia smoków Daenerys.

Mężczyzna o królewskim wyglądzie, odziany w bogate szaty, podniósł się z uśmiechem na jej widok.
– Daenerys z rodu Targaryenów, witaj. Chodź spożyć z nami jadło wieczności. Jesteśmy nieśmiertelnymi z Qarthu.
– Czekaliśmy na ciebie długo – odezwała się siedząca obok niego kobieta, obleczona w różowe i srebrne szaty. Pierś, odsłonięta na qartheńską modłę, była tak nieskazitelna, jak to tylko możliwe.

– Wiedzieliśmy, że do nas przyjdziesz – oznajmił król-czarodziej. – Wiedzieliśmy o tym już przed tysiącem lat i cały ten czas czekaliśmy na ciebie. Wysłaliśmy kometę, by wskazała ci drogę.
– Mamy wiedzę, którą się z tobą podzielimy – oznajmił wojownik w lśniącej szmaragdowej zbroi. – I magiczną broń, którą ci damy. Przeszłaś wszelkie próby. Usiądź teraz z nami a odpowiemy na wszystkie te pytania. (…)
 – Czy mamy cię nauczyć sekretnej mowy smoczego rodzaju? Chodź, chodź. —Starcie królów, Daenerys IV—

Zatem, Ametystowa Cesarzowa/Nissa Nissa to Elissa, która uciekła ze swojej ojczyzny i założyła Nowe Miasto, Qarth. Wielkie Cesarstwo gra tutaj rolę Tyru, zaś Krwawnikowy Cesarz to nikczemny uzurpator Pigmalion.

***

XV. Powstanie Valyrii

Gdzie ukochany “Dydony”, który zdradziwszy ją założył własne miasto? Sądzę, że był nim Azor Ahai, który po upadku Wielkiego Cesarstwa miał ponoć udział w zakończeniu Długiej Nocy. Taki bohater byłby idealnym kandydatem na przywódcę, który odbudwałby Wielkie Cesarstwo. Wiemy jednak, że tak się nie stało, a Yi Ti jest jedynie imitacją potęgi dawnego imperium.

Proponuję następujący scenariusz: po upadku zagarnięciu tronu przez Krwawnikowego Cesarza część jego mieszkańców, wiernych obalonej Ametystowej Cesarzowej, udała się z nią na wygnianie. Część założyła Qarth, którego królową przypuszczalnie została prawowita monarchini starego imperium. Być może niektórzy udali się znacznie dalej na zachód, by na zawsze uciec poza zasięg uzurpatora. Od nich zapewne pochodzi ród Dayne’ów, co wyjaśnia dlaczego choć nie są Valyrianami (co potwierdził George R.R. Martin) wyglądają jak Valyrianie – po prostu mają z Valyrianami wspólnego przodka. Po pewnym czasie (mogło upłynąć wiele lat), Krwawnikowy Cesarz doprowadził do zagłady swojego państwa i wywołał Długą Noc (możliwe również, że został tylko obwiniony o katastrofę mającą inną przyczynę. Po Długiej Nocy lub w jej trakcie, Azor Ahai podjął próbę odbudowania Wielkiego Cesarstwa, co okazało się jednak niemożliwe ze względu na skażenie całego regionu (Asshai i ziem przyległych). W tej sytuacji poprowadził swoich zwolenników, ostatnich smoczych lordów Wielkiego Cesarstwa, na zachód, po drodze natrafiając na Qarth. Tam spotkał Ametystową Cesarzową.

Trudno powiedzieć, co wydarzyło się w Qarthcie – wiele zależy od tego, czy Azor Ahai był jej bratem i mężem, Krwawnikowym Cesarzem, czy też była to zupełnie inna osoba. W każdym razie, władczyni została zamordowana (być może poświęcona w rytuale wykucia Świałonoścy o którym opowiada mit o Azorze Ahai i Nissie Nissie). Ponieważ według legendy z Yi Ti to brat-uzurpator zabił Cesarzową, opowiadam się ku temu, że Azor Ahai i Krwawnikowy Cesarz to ta sama osoba (za czym przemawiają również inne przesłanki, które jednak nie dotyczą Eneidy).

***

XVI. “Lud tak starożytny, że aż nienazwany”

Koniec końców, nasz “Eneasz”, który był Azorem Ahai lub Krwawnikowym Cesarzem (obydwoma jednocześnie?), dotarł do Krain Długiego Lata, gdzie panowały dogodne warunki do odbudowy cywilizacji smoczych lordów. Przybysze zasymilowali się z tubylcami, przed-valyriańskimi pasterzami, którzy według legend przypadkiem natknęli się na smoki. To do tych wydarzeń nawiązuje George R.R. Martin słowami Yandela:

Według owych spisanych przez Asshai’i historii smoki udomowił w Cieniu lud tak starożytny, że aż nienazwany, który następnie sprowadził je do Valyrii, nauczył tubylców swojej sztuki i zniknął z kart kronik.
Jeśli jednak smoki udomowili najpierw mieszkańcy Cienia, dlaczego nie zostali zdobywcami, jak Valyrianie? —Świat Lodu i Ognia—

Tubylcy i przybysze stali się jednym ludem, czemu pochodzący od nich Valyrianie zawdzięczają charakterystyczne cechy – fioletowe oczy i srebrne lub platynowe włosy, które widzimy równiez u Dayne’ów, innych potomków Wielkiego Cesarstwa Świtu. Być może GRRM oparł ten scenariusz na dziejach Eneasza, którego Trojanie połączyli się z zamieszkującym Italię ludem króla Latynusa, zaś ich pierwotna nazwa odeszła w zapomnienie.

Aenar Targaryen jest zatem jedynie jedną z postaci opartych na archetypie Eneasza, które cyklicznie powracają w dziejach Westeros i Essos. Podobnie, Euron jest nowym Krwawnikowym Cesarzem, ale byli nim również Aegon II i Daemon. Jon Snow jest Azorem Ahai Odrodzonym, lecz na tym samym archetypie oparte są takie postaci jak Stannis, Beric czy Thoros. Dany to nowa Ametystowa Cesarzowa i Nissa Nissa, ale przed nią była nią Rhaeneyra.

Zatem, ostatni smoczy lordowie połączyli się z pasterskim ludem z Krain Długiego Lata, zaś ich potomkowie stworzyli Włości Valyriańskie, pierwsze po Długiej Nocy imperium władające smokami. W Qarthcie linia Ametystowej Cesarzowej wyginęła, a po smokach zostały tylko legendy. Jedynie Nieśmiertelni nadal powtarzali stare legendy i przepowiednie, oczekując przybycia Daenerys, od której mogliby przejąć smoki.

Daenerys ma bardzo ciekawą symbolikę, ponieważ choć w pierwszym tomie jest przede wszystkim Nissą Nissą i Ametystową Cesarzową, później otrzymuje również atrybuty Azora Ahai – smoki, będące “płonącym mieczem wiszącym nad światem”, jak mówi Xaro Xhoan Daxos. Być może Dany pochodzi i od Ametystowej Cesarzowej, i od Krwawnikowego Cesarza, dzięki czemu jest spadkobierczynią obu cywilizacji założonych przez uciekinierów z zagłady Wielkiego Cesarstwa, Valyrii i Qarthu.

Być może właśnie tę prawdę chciała jej przypomnieć Quaithe – Dany jest przede wszystkim dziedziczką Wielkiego Cesarstwa Świtu, pierwszych smoczych lordów w historii Znanego Świata. Warto wspomnieć, że George R.R. Martin planował zabrać Daenerys do Asshai, gdzie być może poznałaby dzieje Wielkiego Cesarstwa. Tak się jednak nie stało, więc GRRM musiał umieścić te informacje w Świecie Lodu i Ognia, a także w symbolicznej postaci w Ogniu i krwi.

Co się zaś tyczy powstania Valyrii, być może sporo na ten temat zdradza nam historia Tańca Smoków, będącego echem Krwawej Zdrady i pradawnej wojny pomiędzy Ametystową Cesarzową i jej bratem. Daemon Targaryen, kochanek, a później mąż Rhaenyry, stworzył niegdyś Królestwo Stopni i Wąskiego Morza, którym władał z wyspy Krwawy Kamień, Bloodstone, która to nazwa nawiązuje do Krwawnikowego Cesarza. Daemon jest zatem kolejną postacią opartą na tym archetypie. Podczas wojny, Daemononowi towarzyszy Nettles, jeźdźczyni smoka Owcokrada.

Nettles symbolizuje tu przed-valyriańskich pasterzy, którzy przypadkiem natknęli się na smoki zamieszkujące Czternaście Płomieni. Być może ten lud, podobnie jak Nettles, byli nawet w stanie zapanować nad smokami przy pomocy prymitywnych metod (jak oswojenie smoka poprzez przynoszenie baraniny dzień w dzień pod jego jaskinię). Dopiero po przybyciu ludu Krwawnikowego Cesarza przed-valyrianie otrzymali od nich wiedzę godną smoczych lordów. Echem tego jest Daemon Targaryen uczący Nettles bardziej zaawansowanych sposób kontrolowania smoka – Valyrianie używali do tych celów skomplikowanych siodeł, biczy oraz rogów.

Być może wrogość Rhaenyry w stosunku do Nettles jest nawiązaniem do pradawnej nienawiści nowej cywilizacji Ametystowej Cesarzowej, Qarthu, do miasta założonego przez zdradzieckiego Azora Ahai/Krwawnikowego Cesarza, który był kiedyś jej ukochanym, a być może mężem. Jako ciekawostkę dodam, że Daemon podarował kiedyś Rhaenyrze nefrytową tiarę należącą kiedyś do Boskiej Cesarzowej Leng, co pasuje do jej statusu jako symbolicznej władczyni Wielkiego Cesarstwa.

***

XVII. “O, biedny umysł ludzki, przyszłości nieświadom”

Podsumowując, Valyria została założona przez uciekinierów z Wielkiego Cesarstwa Świtu, którym przewodziła postać podobna do Eneasza. Wydaje się, że George R.R. Martin połączył dwie opowieści dotyczące Elissy-Dydony w jedną: w jego historii “Eneasz” i zdradziecki brat “Pigmalion” to jedna osoba. Lord Aenar to postać oparta na Eneaszu, ale w Pieśni Lodu i Ognia był przed nim jeszcze inny Eneasz, którego echem jest Targaryen.

Dowiadujemy się również, że Qarth jest związany z Wielkim Cesarstwem, zaś jego mieszkańcy mają wspólnych przodków z Valyrianami, choć nie przetrwała u nich linia smoczych lordów. Nie jestem pewien, co George R.R. Martin zamierza z tym zrobić – z jednej strony, czyniąc z Qarthu Kartaginę, a z Valyrii Rzym, zdaje się podpowiadać, że dojdzie do konfliktu pomiędzy Daenerys Targaryen (potomkinią Aenara Targaryena i pierwszego “Eneasza”) i tym miastem. Okazją do pokazania starcia pomiędzy nimi może być bitwa o Meereen, w której bierze udział qartheńska flota, a także wielbłądzia jazda. Jeśli Daenerys pójdzie w Wichrach zimy mroczną ścieżką ognia i krwi, Qarth może spotkać okropny los – w końcu “smoki nie sadzą drzew”, a Dany ma powody, by uważać ludzi takich jak Xaro Xhoan Daxos za swoich wrogów.

Z drugiej strony, Daenerys otacza symbolika związana z Ametystową Cesarzową i Nissą Nissą, postaciami związanymi z Qarthem. Czy Qarth zniszczy spadkobierczyni jego założycielki? A może w osobie Dany połączyły się linie “Eneasza” założyciela Valyri i “Elissy” twórczyni Qarthu, co stanowiłoby jakiś ślad planów Junony i Wenus, by uczynić z Kartagińczyków i Trojan-Rzymian jeden naród. Daenerys ma w sobie krew Dayne’ów, którzy mogą być zaginionymi potomkami Wielkiego Cesarstwa, a zarazem Ametystowej Cesarzowej. Dyanna Dayne była żoną Maekara Targaryena, matką Aegona V, babką Jaehaerysa II i prababką Aerysa II, ojca Dany (należy jednak pamiętać, że Jaehaerys II ożenił się z siostrą, podobnie jak Aerys Szalony Król). Być może to za sprawą Dyanny do linii Aenara Targaryena i jego przodka “Eneasza” dostały się geny Ametystowej Cesarzowej. Interesujący będzie również potencjalny konflikt pomiędzy Daenerys i Aegonem VI, będący jednocześnie nowym Tańcem Smoków i nową Krwawą Zdradą.

Możliwe, że odpowiedź na te pytania przyniosą Wichry zimy lub Sen o wiośnie. Wydaje się, że Qarth ma jeszcze jakąś ważną rolę do odegrania, nim cała opowieść dobiegnie końca. W jego historii kryje się coś, czego George R.R. Martin nie chciał zdradzić pisząc Świat Lodu i Ognia– w którym nie znalazł się rozdział o Qarthcie. Mam nadzieję, że przynajmniej część tej zaginionej prawdy udało nam się odkryć w tym artykule.

***

XVIII. Eneida Tolkiena?

Jeśli chodzi o Eneidę, wydaje mi się, że powiedziane zostało już wystarczająco wiele. Jest jednak inna opowieść, która miała istotny wpływ na tworzenie starożytnej historii Westeros i Essos. Mam tu na myśli dzieła Tolkiena.

Co ciekawe, również ten autor wiele zaczerpnął od Wergiliusza. W niektórych przypadkach trudno rozstrzygnąć, co w Pieśni Lodu i  Ognia pochodzi bezpośrednio z Eneidy, a co trafiło tam za pośrednictwem Tolkiena. W każdym razie, w przyszłości zajmę się właśnie tematyką Tolkienowską. Wiele pisałem na ten temat, jednak są to w większości teksty w języku angielskim. Mam nadzieję, że za niedługo uda się omówić te sprawy również po polsku.

Pozwolę sobie tu wymienić, bez omówienia, pewne podobieństwa pomiędzy dziełami Tolkiena a Eneidą. Do wielu z tych opowieści nawiązuje również George R.R. Martin.

U Wergiliusza założyciel Rzymu, Eneasz, jest synem bogini Wenus. U Tolkiena Elros, brat bliźniak Elronda, jest synem Eärendil, czyli sternika Planety Wenus. Eneasz uciekł z ginącej Troi na okrętach, podobnie jak gdy Elendil (potomek Eärendila) który uciekł z Numenoru przed jego upadkiem i dopłynął do Śródziemia, gdzie razem z synami założył Gondor i Arnor.

Sam Eärendil jest do pewnego stopnia oparty na Eneaszu, gdyż uciekł z Gondolinu (którego upadek jest oparty na splądrowaniu Troi). Jego ojciec Tuor może być odpowiednikiem ojca Eneasza, Anchizesa (Anchizes był kochankiem bogini Wenus, Tuor ożenił się z elfką Idril, córką króla Turgona).  Bliźniaczy synowie Eärendila, Elros i Elrond, odpowiadają Romulusowi i Remusowi. Ci pierwsi zostali porzuceni w lesie przez okrutnych żołnierzy synów Feanora, jednak zlitowali się nad nimi Maedhros i Maglor, ci drudzy zostali porzuceni w dziczy, gdzie opiekowała się nimi wilczyca.

Matka Elrosa i Elronda Elwinga stanowią paralelę Rhei Sylwii, matki Romulusa i Remusa, która w jednej z opowieści została ocalona przez rzecznego boga Tiberinusa. Elwinga rzuciła się do morza nie chcąc wpaść w ręce synów Feanora, lecz uratował ją Ulmo, Valar morza. Echem królowej Elissy z Tyru jest Tar-Miriel, królowa Numenoru, której tron uzurpował kuzyn, Ar-Pharazon.

Sądze, że sposób w jaki GRRM nawiązuje do Eneidy wiele zawdzięcza temu, w jaki sposób uczynił to Tolkien. Tolkienem zainspirowane są zapewne następujące zmiany wprowadzone przez George’a do opowieści wziętych z eposu Wergiliusza:

Wprowadzony wątek przymuszenia postaci podobnej do Elissy do małżeństwa przez krewnego, co jest sposobem na uzurpację tronu. U Wergiliusza Elissa nie jest żoną Pigmaliona, podczas gdy u Tolkiena Miriel jest przymuszona do ślubu z kuzynem. W PLIO widzimy tę drugą wersję.

Od Tolkiena GRRM mógł zaczerpnąć również pomysł na wprowadzenie dwóch postaci opartych na Eneaszu. W Silmarillionie od uciekiniera z Godolinu, Eärendila, pochodził założyciel Numenoru, Elros. W PLIO odpowiada temu ucieczka “Eneasza” z Wielkiego Cesarstwa i założenie Valyrii. W utworze Tolkiena drugim Eneaszem jest Elendil, pochodzący tak jak Enej z bocznej linii królewskiego rodu, który staje się twórcą Gondoru i Arnoru. W PLIO nawiązuje do tego drugi Eneasz w osobie Aenara Targaryena, od którego pochodzą królowie Westeros z dynastii Targaryenów.

Na tej zapowiedzi nadchodzącego cyklu o dziełach J.R.R. Tolkiena i ich wpływie na Pieśń Lodu i Ognia kończy się nasza dwuodcinkowa seria o Eneidzie.

Dziękuję za uwagę i serdecznie zapraszam w przyszłości.

A poza tym sądzę, że Qarth należy zniszczyć.

Bluetiger