Niedzielne Fiszki: Słowiańscy wikingowie

Jest rok 1135. Mieszkańcy Konungaheli, jednego z największych miast portowych Norwegii* co najmniej od pół wieku nie trudnią się już napadami łupieżczymi na zamorskie kraje z południa i zachodu. Ale nadciągająca ze wschodu flotylla ma im przypomnieć, że era wikingów jeszcze nie dobiegła końca. Tyle, że tym razem to oni zasmakują wikińskiego miecza Morskiego Króla i jego pogan. Będą ofiarami Racibora I z rodu Gryfitów.

Gwoli ścisłości trzeba dodać, że Słowianie łupieżczymi wyprawami trudnili się nie od wczoraj. Twardzi Pomorzanie łupili, palili i gwałcili nie gorzej od swoich kolegów ze Skandynawii, aczkolwiek ograniczając się w swych wyprawach do basenu Morza Bałtyckiego, i co najwyżej towarzysząc Norwegom czy Duńczykom w dalszych eskapadach jako najemnicy. Szturm na Konungahelę był jednak wyjątkowy. Nie tylko ze względu na skalę ataku, która czyniła go jedną z największych wypraw wikińskich w historii, ale również przez kontekst polityczny. Norwegowie dostali bowiem podwójnym, a może nawet potrójnym rykoszetem.

Przyczyną całej wyprawy była polityka Bolesława Krzywoustego… prowadzona na Węgrzech. Polski władca w tamtejszym sporze dynastycznym stawiał na Borysa. Cesarstwo, Czesi oraz węgierscy możnowładcy – na Belę. Nie wdając się przesadnie w szczegóły, wystarczy powiedzieć, że Krzywousty dostał nad rzeką Sajo spore bęcki, a cesarz Lotar III planował rozprawę z krnąbrnym księciem i ostateczne podporządkowanie polskiego kościoła Magdeburgowi. Uderzenie miało nastąpić z północnego-zachodu, połączonymi siłami Marchii Północnej pod wodzą Albrechta Niedźwiedzia i duńskiego króla Eryka II. Ale Krzywousty miał już plan awaryjny. Posłużył mu do tego lennik – pomorski książę Racibor I, nazywany też Morskim Królem.

Duńczycy rozważali właśnie niemiecką propozycję, gdy doszła ich wieść o wielkiej słowiańskiej flotylli przepływającej przez ich cieśniny. Jak wielka była to flota? Jedne źródła mówią o 650 łodziach, inne o 780. To liczby – najprawdopodobniej – co najmniej dwukrotnie zawyżone. Tak samo jak zawyżona jest rzekoma liczba 44 wojów i dwóch koni na każdym ze statków. To powiedziawszy – Pomorzan było bardzo wielu. Na tyle wielu, że Duńczycy przepuścili ich bez walki, trwożliwie patrząc, jak okręty kierują się ku wybrzeżom Norwegii, która właśnie złożyła królowi Erykowi hołd lenny.

Na początku sierpnia 1135 roku słowiańscy wikingowie dotarli do celu – Konungaheli, jednego z głównych norweskich portów, budząc przerażenie jego mieszkańców. Trzeba bowiem dodać, że chrzest na Pomorzu przyjął się raczej słabo, a ludzie Racibora wyznawali cokolwiek szczególną religię synkretyczną, w której znajdowało się miejsce i dla Chrystusa, i dla Świętowita, a Trójcę często utożsamiali z Trygławem. Okręty ozdabiali zagrabionymi relikwiami chrześcijańskimi, ale też rękami boga i kołowrotem. Flota obronna miasta dzielnie walczyła przy palach, zadając Słowianom ciężkie straty i pozwalając mieszkańcom miasta zabrać kosztowności i uciec do warownego zamku. Ale nie walczyła długo. Po wyjściu na brzeg, ludzie Racibora splądrowali wszystko co pozostało w mieście, a następnie doszczętnie spalili. Ale nie byli zadowoleni. Łupów było mało, straty duże. Więc rozpoczęli oblężenie.

Pod murami zamku walki były długie i zaciekłe. Wojownicy Racibora dwukrotnie musieli zmierzyć się z próbą odsieczy ze strony Norwegów (próbowały ich zaatakować dwie grupy po kilkuset zbrojnych i rycerzy, obydwie zostały rozbite bez potrzeby odchodzenia od oblężenia), ostatecznie, po dzikim szturmie w nocy 9 sierpnia 1135 roku, mieszkańcy przystali na propozycję Racibora I, który obiecał, że pozwoli im zachować życie, wolność i majątek, jeśli się poddadzą. A gdy otwarto bramy, Pomorzanie wikińskim zwyczajem ujawnili, że to tylko takie żarty były, po czym bez skrępowania wybili część mieszkańców, wzięli kilka tysięcy niewolników i doszczętnie splądrowali zamek. Wrócili bogatsi, a przy okazji uratowali skórę Bolesławowi Krzywoustemu, bo po demonstracji siły w Konungaheli, Duńczycy stracili ochotę na wchodzenie z Niemcami w antypolską koalicję, więc na zjeździe w Merseburgu w 1138 roku – mimo węgierskiej klęski – pozycja negocjacyjna polskiego księcia była zaskakująco dobra.

A najciekawszym aspektem całej historii jest fakt, iż Racibor I został podwójnie unieśmiertelniony w islandzkich sagach. Po pierwsze – jego rzeczywiste wyczyny zostały opisane przez Snorriego Sturlusona. Po drugie zaś, spalenie Konungaheli dało początek legendy o straszliwych Jomswikingach mieszkających u ujściach Odry, która także przewija się tu i ówdzie przez islandzkie teksty.

—

*Dziś Konungahela leży w Szwecji i nazywa się Kungälv.

0

0