Niezniszczalny (2000)

Chciałbym zacząć tę recenzję w sposób bardzo nietypowy – prosząc Was o to, byście zastanowili się nad odpowiedzią na dwa pytania. Pierwsze dotyczy kwestii szeroko dyskutowanej. Który film o superbohaterach najmocniej do Was przemówił? Drugie pytanie być może słyszy się już trochę rzadziej. Jak brzmi tytuł najlepszego filmu M. Nighta Shyamalana?

Nie wątpię, że wielu z Was wymieniło wśród filmów superbohaterskich „Mrocznego Rycerza” (lub też pierwszą część tej trylogii – film „Batman: Początek”). Inni wskazali na „Logana” albo „Iron Mana”. Pewnie kilka osób doceniło produkcje takie jak „Avengers” czy „Strażnicy Galaktyki”. W przypadku filmu Shyamalana na pewno padał przede wszystkim tytuł „Szósty zmysł”. W końcu wszyscy wiedzą, że kariera tego reżysera to fenomenalny start, a potem powolny „zjazd” – zarówno jeśli idzie o świeżość pomysłów, kunszt warsztatowy, jak i o w miarę solidny kontakt z rzeczywistością (niestety w okolicy „Kobiety w błękitnej wodzie” Shyamalan zaczął wierzyć w swoją własną nieomylność).

Nie zamierzam przekonywać Was, że te odpowiedzi są błędne, bo chyba sam udzieliłbym podobnych. Natomiast uważam, że jest jeszcze jeden tytuł, przez niemal dwie dekady niesłusznie zapomniany, a będący równie dobrą odpowiedzią na zadane w pierwszym akapicie pytania. Tytuł, który należy przypomnieć i o który trzeba się upomnieć. To „Niezniszczalny” („Unbreakable”), film M. Nighta Shyamalana sprzed 18 lat.

Film, który na nowo odkryje przed nami Bohatera.

David Dunn to mężczyzna w średnim wieku, prosty ochroniarz pracujący na stadionie futbolowym. Poznajemy go w chwili brutalnie przyziemnej, ale mającej ogromne konsekwencje. Wraca pociągiem z rozmowy o pracę, próbując – dość nieudolnie – flirtować ze współpasażerką. Wypowiada raptem kilka zdań, ale to wystarczy, by przekazać nam to bolesne przekonanie, że coś w życiu Davida jest nie na miejscu. Wkrótce potem następuje katastrofa. Pociąg wykoleja się. Ginie 131 ludzi. I tylko nasz bohater wychodzi z sytuacji bez szwanku, a nawet bez najmniejszego zadrapania. Mężczyzna próbuje powrócić do swojego normalnego życia, ale wkrótce otrzymuje wiadomość od Eliaha Price’a, tajemniczego kolekcjonera cierpiącego na wrodzoną łamliwość kości. Price ma własną teorię na temat powodu dla którego Dunn przeżył wypadek. Powoli zacznie odsłaniać przeszłość tak swoją, jak Davida.

Po „Szóstym zmyśle” od filmów Shyamalana oczekiwano przede wszystkim zaskakujących zwrotów akcji, tego szokującego – acz logicznego – dopięcia wszystkich wątków w końcówce. Otóż w „Niezniszczalnym” reżyser też sięgnął po taki środek wyrazu. Ale tym, co naprawdę powinno nas szokować, jest prostota i odwieczność historii, która rozgrywa się przed naszymi oczami. To monomit. Podróż bohatera w najczystszej postaci. Bez bogów i radioaktywnych pająków, ale z ukazaniem każdej próby przed którą od dziesiątek tysięcy lat stawali mitologiczni herosi. Cały film można przecież streścić o wiele prościej, niż to zrobiłem w poprzednim akapicie. Wystarczy sięgnąć po cytat z Campbella.

Bohater ryzykuje wyprawę ze świata powszedniości do krainy nadnaturalnych dziwów; spotyka tam fantastyczne siły i odnosi rozstrzygające zwycięstwo, po czym powraca z tej tajemniczej wyprawy obdarzony mocą czynienia dobra ku pożytkowi swych bliźnich.
—Joseph Campbell, Bohater o tysiącu twarzy—

Może gdyby Shyamalan poszedł o krok za daleko, może gdyby dał nam w filmie moce, magię i kostiumy, to wymowa „Niezniszczalnego” by osłabła. Ale hinduski reżyser wiedział wówczas w którym miejscu się zatrzymać i rozumiał, że archetyp to środek daleko silniejszy od kolorowych rajtuz. Dlatego też film sprawia wrażenie tak dogłębnie przemyślanego. Dlatego jego forma tak dobrze wspiera treść i strukturę dramatyczną. „Fantastyczne siły” nie muszą oznaczać gromowładności. „Pożytek bliźnich” może być dobrem jednej rodziny. A scena, w której człowiek panicznie bojący się wody z największym trudem wychodzi z basenu może mieć więcej mocy i patosu niż wszystkie produkcje Marvela razem wzięte.

Jeśli sięgniecie po ten film, to odkryjecie znacznie więcej. Chociażby jedną z najlepszych kreacji aktorskich Samuela L. Jacksona (który – co zdarza się bardzo rzadko – został obsadzony w roli wymagającej i nietypowej). I zdecydowanie najlepszą kreację w karierze Bruce’a Willisa. Zobaczycie obraz filmowy, który sztukę kadrowania zaczerpnął z najbardziej ikonicznych przedstawień komiksowych. Poznacie dzieło powolne, acz przesycone treścią.

W momencie swej premiery „Niezniszczalny” zebrał zaledwie dobre recenzje, a jego sukces box office’owy był tylko umiarkowany. Pozostał w cieniu, niezauważony i niedoceniony. Przytłumiony przez sławę „Szóstego zmysłu”, a potem zapomniany, gdy kariera reżysera zeszła na manowce. Dzieło po prostu nie trafiło na swój czas. Nie zmienia to faktu, że „Niezniszczalny” jest spośród wszystkich filmów Shyamalana najlepiej przemyślanym i najlepiej zrealizowanym. To nie dekonstrukcja mitu, ale ponowna o nim opowieść. Warto wyruszyć na tę przygodę.

Jako postscriptum powinienem dodać, że M. Night Shyamalan wrócił do świata zarysowanego w „Niezniszczalnym”. Mieliśmy okazję przekonać się o tym obejrzawszy zakończenie recenzowanego przez Pquelima filmu „Split”. Na najnowszym Comic-Conie pojawił się też pierwszy zwiastun pełnoprawnego sequela, zatytułowanego „Glass”. Czy M. Night Shyamalan, niczym mityczny heros, przetrwał swój największy upadek i jest gotów podołać temu zadaniu? Nie wiem. Ale oczekuję jego następnego filmu z mieszaniną lęku i ekscytacji.

0

0