Kos (2023)

„Polska to jest wielka rzecz” – Dlaczego myśląc o filmie Kos, mam skojarzenia z „Weselem” Wyspiańskiego? Być może dlatego, że w tym filmie więcej jest teatru niż akcji, więcej jest rozmowy niż działania, wreszcie więcej jest formy, postaw, kreacji, niż rzeczywistej treści.

To wszystko wynika z prostej rzeczy. 60 lat temu w Stanach Zjednoczonych urodził się Quentin Tarantino, człowiek, który stworzył swój niepowtarzalny styl kręcenia filmów. Reżyser-samouk i niekwestionowany wizjoner, który zainspirował całą rzeszę młodych twórców. No bo na kim się wzorować jeśli nie na największych. Paweł Maślona jest jednym z takich młodych twórców zainspirowanych przez Tarantino. I postawił przed sobą niezwykle ambitny cel. Stworzyć film właśnie w stylu Tarantino, o wybitnej i rozpoznawalnej postaci z historii Polski. Czy to się udało? I tak, i nie. Maślona nasładował Tarantino tak, jak to możliwe w określonych warunkach. A te warunki to rzecz istotna. W kwestii budżetu nie ma za bardzo czego porównywać, bo ogromny w skali Polski budżet na poziomie 22 mln złotych wypada blado przy 175 mln złotych (44 mln dolarów) Nienawistnej ósemki. To samo tyczy się czasu, jaki dostał Maślona. Kos trwa 124 minuty. To aż o 63 minuty mniej niż film, na którym niewątpliwie się wzorował.

Od tych porównań nie uciekniemy. A dlaczego wspomniałem akurat Nienawistną ósemkę? (swoją drogą uważam ten film za zdecydowanie najsłabszy w jego dorobku). Bo Kos w wielu miejscach go do złudzenia przypomina. Miejscami mamy zwyczajne kalki, mniej lub bardziej udane kopie. Jest podobny styl, podobne tempo, podobne sposób budowania napięcia, podobnie wielowątkowe zagmatwanie relacji między siedzącymi przy stole ludźmi. To udało się doskonale. Ten film momentami mógłby (bez cienia przesady) stawać w szranki z amerykańskimi produkcjami. Sceny kameralne są – od strony scenariuszowej – wręcz obłędne. Nie jesteśmy w stanie przewidzieć co stanie się za kilka sekund, zresztą czasem napięcie budowane jest tylko po to, by finalnie nie doszło do wybuchu.

Niestety  Maślona za bardzo zagonił się w naśladowanie jednego konkretnego filmu, chwilami trąci to pójsciem na łatwiznę. Jest świeżość w naszej rodzimej myśli reżyserskiej, ale brakuje tej świeżości w rozumieniu globalnym. Każdy kto widział „Nienawistną ósemkę” prawdopodobnie nie będzie mógł w pełni cieszyć się filmem Kos. Inną sprawą jest, że kiedy próbuje dodać coś od siebie, nie zawsze wychodzi to dobrze. Napisałem nie zawsze, bo jest tutaj jedna scena, na którą warto zwrócić uwagę i którą warto podkreślać. Kościuszko rozmawia z polską szlachtą. Michał Czernecki doskonale oddaje przerysowany (a może i nie) obraz typowego szlachcica. Hasło „Szlachta na koń wsiędzie i jakoś to będzie” doskonale oddaje mentalność ludzi tamtej epoki, co oczywiście może nie spodobać się tym, którzy nie dopuszczają do siebie myśli, że jedną z głównych przyczyn upadku wszystkich polskich powstań były wewnętrzne animozje. Jednak to nie zawsze nie wystarcza, a pierwszy akt filmu jest jednak chaotyczny, nieco nudny i mało interesujący.

Rozczarował mnie także Jacek Braciak. Tadeusz Kościuszko był wielkim mówcą. Przez cały film Maślona próbuje przemycić sens słów generała: „Za samą szlachtę bić się nie będę, chcę wolności dla całego narodu i dla niej wystawię tylko me życie.”, a jednak po zakończeniu sensu nie miałem wrażenia, że ten przekaz w choćby najmniejszym stopniu wybrzmiał. Braciak wydaje się być zmęczony, znudzony, kompletnie nie sprzedał roli Kościuszki. Zagrał tę postać z taką manierą, że ani przez moment nie miałem wrażenia, że jest to Tadeusz Kościuszko, który mógłby porwać tłum, który ma już za sobą dowodzenie w wielkich bitwach, który samą tylko charyzmą zyskał sobie tytuł dyktatora ogromnego ogólnonarodowego zrywu. Kościuszko Maślony jest kimś zupełnie innym, amerykańskim rewolwerowcem, (prawie)samotnym wilkiem, który rzuca wyzwanie ciemiężycielowi społeczeństwa.

Jak u Tarantino, tak i u Maślony jest dużo zabawy konwencją, naginania historii do własnej wizji. Miałem tutaj skojarzenia z „Bękartami Wojny”, w którym Tarantino bawił się postaciami Hitlera, czy Goebbelsa, a jednocześnie dał nam jedną z najwspanialszych (i w jakimś sensie prawdziwych) postaci w historii kina – Hansa Landę. W Kosie jest podobnie. Zdecydowanie lepiej od protagonisty wypada antagonista – rosyjski rotmistrz Iwan Dunin. Robert Więckiewicz jest w przeciwieństwie do Braciaka niezwykle przekonujący, jest sukinsynem z krwi i kości. Jego szyderczy uśmieszek, jego zwyczajnie złe spojrzenie, jego brutalność ukryta pod udawaną kindersztubą to jest coś, co zdecydowanie podnosi poziom tego filmu. Dunin jest tutaj Landą (toutes proportions gardées). Niezwykle rzadko zdarza się w naszym kinie tak świetnie napisany czarny charakter. Trzeba też wspomnieć o Agnieszce Grochowskiej, która się stara, ale aktorsko wypada to co najmniej średnio. Niestety nie równa ona do Więckiewicza, raczej daje ponieść się brakowi charyzmy Braciaka. Z kolei Piotr Pacek gra poprawnie i wywiązuje się ze swojej roli, która, choć w całej historii jest dość ważna, to jednocześnie przez reżysera zmarginalizowana. Moim zdaniem wynika to z braku czasu (jeszcze raz wspomnę, że film, na którym ewidentnie się wzorowano, trwał o 63 minuty dłużej!). Z tego samego powodu naprawdę brak tu postaci drugiego planu. Pojawiają się na ekranie, ale nie otrzymują wystarczającej przestrzeni, by odpowiednio zabłysnąć.

No i wreszcie można przejść do prawdziwego głównego bohatera filmu. Bo to nie Kościuszko otrzymuje najwięcej czasu ekranowego, tylko bękarci syn szlachcica Ignac, grany przez Bartosza Bielenię. Osobiście mam ogromny problem z tym aktorem i jego grą, ale odkładam to na bok. W Kosie widzimy perypetię chłopaka związane z uznaniem go (bądź nie) przez umierającego ojca-szlachcica. Przez większą część seansu ten wątek mocno mnie zmęczył i tylko finalna scena z odczytaniem pewnego dokumentu daje malutką satysfakcję, że twórca filmu tak pięknie, w iście Tarantinowskim stylu, postanowił widza oszukać. A skoro piszę tyle o stylu Tarantino, to muszę też dodać, że nawet brutalność jest tutaj Tarantinowska. Dla widza polskiego kina to coś nowego, ale oczywiście nie będzie to odkrywcze dla miłośników twórczości wielkiego reżysera zza oceanu.

I to właśnie cały film Maślony. Nie zliczę ile razy w recenzji padło nazwisko Quentina Tarantino. Ale zapożyczeń z jego stylu jest w Kosie jeszcze więcej. I choć Maślona  nie jest polskim Tarantino, to stworzył film w stylu przypisanym na długie lata wyłącznie do tego wspaniałego reżysera. Moim zdaniem niepotrzebnie poszedł tak daleko w naśladowanie Nienawistnej ósemki tak dosłownie, w paru miejscacach ocierając się o kalkowanie scen. A jednak, mimo słabej roli Jacka Braciaka, mimo większych i mniejszych wpadek, ten film jak na nasze polskie warunki jest naprawdę dobry. Po prostu się broni. Panu Maślonie trzeba życzyć, by rozwijał się i zdobywał powoli swój własny styl, niech się wzoruje na Tarantino, ale dodaje do tego więcej własnego głosu. Bo dla mnie seans był frajdą – zwłaszcza jego drugi akt, z napiętą, gęstą atmosferą, zwrotami akcji i komedią omyłek. Dlatego Kosa polecam. Polska szkoła filmowa idzie w niezłym kierunku.

0

0