Szorty #1 – Kryminały, których możesz nie znać

Witam ponownie.

Dzisiaj eksperymentuję z nową-starą formą internetowej wypowiedzi na temat filmu. Zamiast jednej recenzji w formie obszernej analizy filmu, będzie kilka krótszych recenzji-postów, agregujących moje spostrzeżenia z subiektywnymi odczuciami. Z braku laku proponuję nazwę „szorty”, która moim zdaniem dość konkretnie oddaje moje intencje: trudno jest mi znaleźć czas na przygotowanie akceptowalnego tekstu o jednym filmie (choć takowe wciąż mnie prześladują, czytaj: są w planach), postanowiłem więc wrócić do formatu uprawianego niegdyś w forumowym topicu z recenzjami. A i obecnej również na portalu, chociażby w postaci naszych zestawień filmowych (np. tu i tu).

Szorty będą więc nieregularnym zapisem moich filmowych refleksji, ubranych w – przyjmijmy umownie – mini-recenzję. Będzie więc o kilku filmach (dzisiaj o czterech), czasem zupełnie ze sobą niepowiązanych (dzisiaj łączy je ogólna przynależność gatunkowa), ale zawsze – z jakiegoś powodu wartych wspomnienia (dzisiaj polecenia). Dajcie znać, czy taka forma jest w porządku, a jeśli pomysł się przyjmie – spodziewajcie się więcej „Szortów”.

Szorty #1

Dzisiejszy odcinek sponsoruje literka K. Motywem przewodnim poniższych propozycji jest bowiem gatunek dla kina założycielski, czyli Kryminał. Z grubsza dlatego, że taki właśnie (kryminalny) sezon nastał w moim kinematograficznym cyklu. Przyznaję, że z każdym kolejnym nawrotem tej choroby jest mi coraz trudniej. Nie jest łatwo znaleźć coś dobrego, zwłaszcza że człowiek już niejedno widział. Trudniej unieść powiekę w błysku afektu do oglądanej historii. Ba, z rzadka się już zdarza, żebym rozpoczęty seans kończył widokiem napisów, bo wspomniana powieka zwykła opadać odsyłając mnie do Morfeusza jeszcze w połowie seansu.

Dlatego też chciałbym poręczyć za to, co egzemplifikuje poniżej.  Jest to wybór celowo nieoczywisty i (na swój sposób) uporządkowany czasowo. Owoc poszukiwań doświadczonego odbiorcy, nierzadko poparty kinematograficzną genealogią i szeroko pojętym researchem wyżej podpisanego. Każdy z tytułów uważam za wart polecenia, choć każdy z nieco innych powodów. Mimo, że co do zasady szukam w gatunku kryminału tego samego – historii mrocznej i porywającej, wielkości aktorskiej, sprawności w reżyserii i angażującego scenariusza.

Pierwszy film miksuje większość powyższych ingrediencji, choć szczególną uwagę trzeba też zwrócić na jego twórców. Osobiście uważam za go jeden z najbardziej udanych kryminałów w swoim rodzaju. Podobnie jest z drugą propozycją, która żeni klasyczne czarne kino z amerykańską komedią – na pokładzie absolutna gwiazda gatunku. Trzeci film najwięcej ma chyba z mistrza kryminału, czyli Alfreda Hitchcocka. Kilka scen z „Zimnych drani” naprawdę wypada docenić, bo budowanie suspensu jest skrupulatnie przemyślane niczym u Mistrza. Ostatnia propozycja to thriller kryminalny, który zupełnie nie jest taki, na jaki wygląda po 20 minutach seansu.

Czytelników chciałem również zaprosić do dyskusji w komentarzach. Poniżej spisałem moje subiektywne opinie na temat wybranych przeze mnie tytułów, przefiltrowane przez równie subiektywną próbę rozstrzygnięcia, czy poleciłbym je innym. Niektóre niedawno widziałem po raz pierwszy, do niektórych powracałem po latach i lata temu. Nie są to opinie nieprzemyślane, a jedynie upośledzone o cyfrę nadaną na końcu tekstu. Oczywistym jest, że mój gust nie pokrywa się z gustem każdego czytelnika, a w przypadku niektórych mogę się zwyczajnie mylić.

Człowiek, którego nie było (2001)

Film braci Cohenów. I może to być zarówno najważniejsza zaleta dla jednych, jak wada dla drugich. To pierwsze dlatego, że Joel i Ethan są w tym przypadku wierni specyfice swojego stylu i konsekwentni warsztatowo. Film jest spokojny, rozwija się w rytmie spójnej narracji, która umiejętnie buduje napięcie pod dopracowany suspens. Dla niektórych – nudy. Ja może wielkim fanem twórczości braci nie jestem, niemniej bardzo podobało mi się najsłynniejsze ich dzieło, czyli fenomenalna tragifarsa „Fargo” z 1996 roku. „Człowiek, którego nie było” opowiada podobną historię, to właściwie takie powtórzone „Fargo”, tylko niemal pozbawione komediowego sztafażu.

Zamiast niego jest przepiękna stylistyka lat .40 sportretowana przez Rogera Deakinsa i hipnotycznie ambiwalentny protagonista, namalowany twarzą Billa Boba Thortona. W „Fargo” był William H. Macy, który pomagał kontrastować kryminalną historię kreacją rodem z czarnej komedii, tym razem za sprawą Thortona jest znacznie bardziej dramatycznie. Zwłaszcza w finale, gdzie wybrzmiewają mroczne i nieco filozoficzne tony. Poza tym Cohenowie udanie się powtarzają: historia chciwego nieudacznika życiowego i kubrickowskie opadanie bohatera na dno osobistego dramatu.

Wszystko w odliczanym wysmakowanymi suspensami tempie i warsztatowo na najwyższym poziomie. Również pod względem obsady – jest James Gandolfini, jest świetny Tony Shalhoub, jest Scarlett Johansson, a przede wszystkim – jest jak zawsze znakomita Frances McDormand. Jeżeli ktoś polubił „Fargo”, a zmiana stylistyki na taką sprzed epok go nie zniechęci, na pewno doceni misternie tkany scenariusz i suspensy – specjalności Cohenów, którzy w „Człowieku…” prezentują życiową formę.
8/10

Fletch (1985)

Kultowy film w USA. Chevy Chase gra charyzmatycznego i szowinistycznego dziennikarza śledczego, który potrafi za pomocą slapstickowej komedii wykaraskać się z każdych kłopotów. Przy okazji uratuje piękną damę z opresji oraz rozwiąże zagadkę kryminalną z milionami dolarów i kilogramami narkotyków w pakiecie. Tak jak nigdy nie lubiłem nieco zbyt jarmarcznego moim zdaniem stylu klasycznej komedii amerykańskiej, tak tutaj uczciwie przyznaję, że momentami mi się podobało.

Nawet Chevy Chase udowodnił mi, że jest w stanie zaprezentować jednocześnie urok i wiarygodność w sytuacyjnej komedii pełnej scenariuszowych min i pułapek. Warsztatowo naprawdę dał radę „sprzedać” karykaturalną rolę nie wpadając w prostactwo Jasia Fasoli, ani przesadny romantyzm Różowej Pantery. Fletch jest udanym kryminałem komediowym również dlatego, że pełnymi garściami czerpie z klasyki czarnego kina, parodiując większość jego głównych elementów.

Rozumiem i doceniam wpływ tego filmu, który pomógł zbudować karierę Chase’a, a ten zdążył potem (między innymi za pomocą głośnej serii „W krzywym zwierciadle”) zdefiniować kanon komedii w USA na długie lata. Chociaż osobiście ubolewam nad tą spuścizną. Ewolucja w tym przypadku nie wykreowała ani godnych następców, ani nie podniosła ogólnego poziomu gatunku.
7/10

Zimne dranie (2005)

Beznadziejne tłumaczenie tytułu (org. „The Ice Harvest”), lecz zaskakująco dobry i niesłusznie anonimowy przedstawiciel neo-noir z Johnem Cusackiem i Billym Bobem Thortonem w rolach głównych. Film gra nuty znane, ale – poprzez swoją trudność w wykonaniu – stosunkowo rzadko eksploatowane w mainstreamie. Idzie bowiem o kryminał sytuacyjny w stylu Hitchcocka, lub – jak kto woli współczesnych naśladowców – braci Cohenów, czy Quentina Tarantino. Seans winien trzymać widza w napięciu, jednocześnie serwując serię zwrotów akcji i suspensów. Akcja rozgrywa się w Święta Bożego Narodzenia (co czyni tytuł mecyją wśród neo-noir), a sama historia opowiada o (nie)udanym napadzie i jego konsekwencjach.

W „Zimnych draniach” podręcznik grany jest od początku i na stosunkowo przyzwoitym poziomie. Film zabiera widza w interesujący rollercoaster przypadków i zdarzeń. Scenariusz jest pokrętny i zaserwowany z wyczuciem, aczkolwiek nie ma w nim niczego oryginalnego – zawiera klasyczne, bezpieczne chciałoby się napisać elementy porządnego czarnego kryminału. Całość wypada więc przyzwoicie, a wybrane elementy – niezła kreacja Cusacka, świetna rola Thortona, kilka zapadających w pamięć scen ze świetnie zbudowanym napięciem – zasługują na wyróżnienie i przenoszą ocenę o punkcik wyżej.
7/10

Chłód w lipcu (2014)

Bardzo pozytywnie zaskakujący dreszczowiec w stylu współczesnego westernu, a może bardziej współczesnego Dzikiego Zachodu Stanów Zjednoczonych. Stylistycznie podobny do dzieł Taylora Sheridana („Yellowstone”, „Hell or High Water”). Szybko wciąga w historię, która sama w sobie wartko skręca i myli trop, gwarantując zainteresowanie podczas całego seansu. Głównego bohatera gra skrojony pod rolę everymana Michael C. Hall, a poziom aktorstwa podnoszą jeszcze świetny Sam Shephard i wyrazisty Don Johnson.

Całość jest pięknie zmontowana, a przyjemnie pomysłowe kadrowanie oraz klimatyczna ścieżka dźwiękowa wzmacniają satysfakcję z konsumpcji. Niby tylko didaskalia, ale ładnie składają się na koherentną całość tego kameralnego kryminału, który stoi jakością pomysłowego rzemiosła czyniącego seans wartym odnotowania. Prywatnie uważam, że jeden z najciekawszych kryminalnych thrillerów ostatniej dekady.
8/10

zobacz inne moje teksty o kinie opublikowane na FSGK.PL, na przykład o filmach cybepunkwoych, filmach Kubricka, Twin Peaks.

0

0