Belfer (sezon 1)

W przeciwieństwie do polskiego filmu, który od kilkunastu lat znajduje się bardziej pod (jakościową) kreską, polski serial, a dokładniej jego kryminalna odmiana, potrafi dość regularnie produkować dzieła całkiem przyzwoite. Jeszcze w latach 90. polscy telewidzowie mogli z zapartym tchem obserwować świetnie zrealizowany (na tamte czasy, choć i dzisiaj broni się całkiem dobrze) przez Wojciecha Wójcika serial „Ekstradycja”, w którym główną rolę koncertowo odegrał Marek Kondrat. W początki XXI wieku wchodziliśmy wraz z „Pitbullem” nieodżałowanego (bo ambitnego jeszcze) Patryka Vegi, który ustrojowo-systemowe problemy stołecznej policji sportretował w niespotykanym już dzisiaj w jego produkcjach wyważeniem i kunsztem. Była jeszcze polsatowska „Fala zbrodni”, oraz wyprodukowany dla TVP „Glina”, który zresztą powszechnie uznawany jest za jeden z najlepszych telewizyjnych kryminałów, jakie powstały w naszym kraju.

W nową erę seriali, dyktowaną przez wysokobudżetowe produkcje HBO, a później Netflixa i resztę gigantów zza Oceanu, polscy producenci weszli nieco później, chociaż trzeba uczciwie napisać, że bezboleśnie i z dużymi sukcesami – zarówno od strony biznesowej, jak i jakościowej. Moim zdaniem, pierwszym efektownym wytworem współczesnej produkcji serialowej w Polsce, a zarazem kamieniem milowym, za którym podążają obecni twórcy, było pojawienie się w ramówce Canal+ serialu „Belfer”. I to właśnie jemu chciałbym poświęcić dzisiejszy tekst – jest bowiem nie tylko produkcją misternie przemyślaną, ale również udanie nawiązującą do światowych gigantów gatunku, z legendarnym serialem „Twin Peaks” na czele.

Od razu wyjaśnijmy sobie jedną kwestię – „Belfer” to dla mnie świetna opowieść zamknięta w dziesięciu odcinkach pierwszego sezonu. Po opuszczeniu reżyserskiego stołka przez utalentowanego Łukasza Palkowskiego, serial w drugim sezonie wytracił swoje największe atuty, tj. sprawność narracji i konsekwencje poszczególnych wątków. Nie mam pojęcia, dlaczego ci sami scenarzyści – Monika Powalisz i przede wszystkim świetny pisarz Jakub Żulczyk tak mocno obniżyli swoje loty w drugiej części opowieści, ale na potrzeby niniejszego tekstu mam zamiar kontynuację tej historii zwyczajnie zignorować. I Wam, drodzy Czytelnicy, radzę to samo, w przeciwnym razie narazicie się na stratę czasu.

O czym opowiada pierwszy sezon serialu? Nieco przekornie napiszę o wrażeniu które towarzyszyło mi przez zdecydowaną większość z dziesięciu seansów. „Belfer” sprawia wrażenie osadzonego w polskich realiach i odseparowanego od surrealizmu „Twin Peaks”. W pierwszym odcinku, grupka znajomych odnajduje w lesie ciało swojej koleżanki – osiemnastoletniej dziewczyny, która właśnie miała rozpocząć naukę w klasie maturalnej. W tym samym czasie do miasteczka nieopodal – Dobrowic – przyjeżdża z Warszawy polonista, Paweł Zawadzki (Maciej Stuhr), który ma rozpocząć nauczanie w nadchodzącym roku szkolnym.

Podobnie jak w „Twin Peaks”, początkowo głównym wątkiem „Belfra” jest śledztwo związane z tajemniczą śmiercią młodej dziewczyny. Prowadzi je miejscowy komendant Sławomir Słota (Paweł Królikowski), który – jak się szybko okazuje – wraz z miejscowym burmistrzem, magnatem finansowym i podstarzałym właścicielem fabryki mięsa, od lat wspólnie zarządzają Dobrowicami. Lokalna wierchuszka akurat szykuje się do ubicia intratnego interesu ze Szwedami, toteż mocno zależy jej na jak najszybszym rozwiązaniu sprawy przynoszącej miastu wizerunkowe straty. Tymczasem, tytułowy belfer ma osobistą motywację by się w zagadkę tajemniczej śmierci zaangażować – a ta z kolei okazuje się zdecydowanie bardziej skomplikowana, niż pierwotne założenia śledczych.

Całości dopełniają rozbudowane historie bohaterów: zarówno tych pierwszo- jak i drugoplanowych. Wspomniany lokalny magnat Grzegorz Molenda(bardzo dobry Grzegorz Damięcki) pozornie wiedzie idealne życie, ale szybko okazuje się, że nie potrafił zapanować nawet nad swoimi krnąbrnymi dziećmi, które – jakże by inaczej – uczęszczają do liceum. Z kolei, właściciel rzeźni (świetna rola Joachima Lamży) ma na koncie bardzo kontrowersyjne historie z przeszłości, na których tropie znalazł się redaktor naczelny miejscowej gazety, Lesław Dobrzański (chyba jeszcze lepszy Krzysztof Pieczyński). Do tego dochodzą wątki związane z dobrowickim liceum: problemy uczniów (od miłosnych, przez rodzinne, po uzależnienia), wątek pedofilski w kontekście jednego z wuefistów, młodociana „gangsterka” aspirująca do przejęcia władzy po obaleniu aktualnie urzędującej „ekipy” oraz cała masa pobocznych historii.

Wszystkie w jakiś sposób związane są oczywiście ze śmiercią nastolatki. Wszystkie obserwujemy oczami Pawła Zawadzkiego – podobnie jak w przypadku „Twin Peaks” i agenta Coopera – osoby z zewnątrz, która próbuje się w tym galimatiasie odnaleźć. Zabieg scenariuszowy może wydawać się mało oryginalny, ale w tym przypadku jest po prostu skuteczny. Głównie ze względu na mnogość dobrze rozpisanych historii i pomysłów, po które sięgnęli scenarzyści budując bardzo wiarygodny obrazek wprost z krajowej prowincji.

I to jest jedną z największych zalet pierwszego sezonu „Belfra”. Misternie utkana sieć, która wciąga swoją atmosferą i wywołuje emocje dzięki wiarygodności opowiadanych historii, a także znakomitej egzekucji wielu wątków – czytaj: świetnej obsadzie. Maciek Stuhr gra tutaj introwertycznego gościa, któremu pozornie jest wszystko jedno, a który w kluczowych momentach odsłania swoją determinację i schowaną głęboko wrażliwość. Plusem było dla mnie również to, że protagonista nie jest postacią z papieru (na jakiego wykreowano go w sezonie drugim) – żaden z Pawła superman o nadprzyrodzonych zdolnościach, ani też chodzący posąg etyki i moralności. To facet, z którym widz szybko się utożsamia, a oszczędność jego charakteru jeszcze to ułatwia.

Znakomitą rolę odegrał Krzysztof Pieczyński, o którym w ostatnim czasie można przeczytać niemal wszystko, tylko nie to, że jest wziętym i utalentowanym aktorem. A jest. Dobre wrażenie pozostawiają po sobie również Paweł Królikowski i Grzegorz Damięcki, chociaż z tym pierwszym panem miałem pewien problem. Aparycja aktora nie współgra zbyt dobrze z jego charakterem, chociaż po pewnym czasie można się przyzwyczaić.

Osobne słowa uznania należą się obsadzie młodych gniewnych, wśród których przede wszystkim trzeba wyróżnić Sebastiana Fabijańskiego (serialowy Adrian – gangster o gołębim sercu), Paulinę Szostak (Ewelina, wzięta przez Lesława na staż w redakcji początkująca dziennikarka śledcza tropiąca szwindle wokół rzeźni), Józefa Pawłowskiego (Maciek, postać bardzo wyraźnie wzorowana na Jamesie Hurley’u z „Twin Peaks”) oraz Mateusza Więcławka (Jasiek, pewny siebie i impulsywny syn bogatego tatusia). Generalnie, młodzi aktorzy momentami przejmują serial dla siebie i w żadnym przypadku nie zaniżają dobrego poziomu prezentowanego przez bardziej doświadczonych kolegów i koleżanki po fachu. Kilku z nich zdążyło już zresztą zaprezentować się w innych, kasowych produkcjach (szkoda, że Fabijański trafił pod skrzydła Vegi, kiedy ten skończył już uprawiać kinematografię).

Scenariusz – podobnie jak w przywoływanym klasyku Davida Lyncha – rozwiązanie zagadki śmieci młodej dziewczyny traktuję jako furtkę do snucia dalszej opowieści. Trzeba przyznać, że pomimo kilku męczących suspensów, zabieg ten został zrealizowany z konsekwencją. „Belfer” posiada własne tempo, w takt którego odkrywane są poszczególne elementy głównej układanki. Chyba tylko w jednej chwili – w odcinku ósmym – miałem wrażenie przesytu i przeciągania całej tej intrygi, jednak ostateczne rozwiązanie sprawy, zaserwowane w finale sezonu przekonało mnie do siebie. Na szczególne uznanie moim zdaniem zasługuje fakt, że praktycznie wszystkie mnożące się przez 10 odcinków pytania i wątki znajdują swoje rozwiązanie, a widz dostaje logiczne, choć zupełnie nieoczywiste odpowiedzi. Niewątpliwie jest to zasługa pary scenarzystów, zwłaszcza Jakuba Żulczyka, który w tkaniu podobnych historii w swoich książkach się specjalizuje (że wspomnę „Instytut”, lub wydane już po premierze serialu „Wzgórze psów”).

Duże brawa należą się również Łukaszowi Palkowskiemu, obecnie jednemu z najlepszych reżyserów nad Wisłą. Twórca „Rezerwatu”, „Bogów”, czy „Najlepszego” bez problemu udźwignął zadanie postawione przez producentów, mianowicie uczynił „Belfra” serialem zrealizowanym we współczesnym stylu, który pod względem technicznym, czy realizacyjnym nie odstaje od produkcji zachodnich. Przyczepić mógłbym się chyba tylko do ścieżki dźwiękowej, która jest bardzo oszczędna i zupełnie nie zapada w pamięć. Cała reszta jest na wysokim poziomie, a sposób realizowania niektórych ujęć (jazda kamery zza pleców, nieoczywiste przejścia pomiędzy scenami) zdradzają, że pan Palkowski jest nowoczesnym twórcą znającym się na rzeczy.

Tekst w kilku miejscach wskazuje na podobieństwa „Belfra” do „Twin Peaks”, jednak należy pamiętać, że w tym przypadku mamy do czynienia z umiejętnym wykorzystaniem opracowanych przez Lyncha i Frosta rozwiązań, a nie żadną „polskojęzyczną” adaptacją. Serialowi brakuje elementów surrealistycznych, również samo miejsce akcji – miasteczko Dobrowice – jest tutaj potraktowane jako tło dla wielu bohaterów i związanych z nimi wątków. Nie uświadczymy więc w „Belfrze” wielu kontemplacyjnych ujęć przyrody, czy odtwarzania atmosfery wyjętej z prowincjonalnej mieściny na skraju głuszy. Realia odwzorowane w omawianym serialu są zdecydowanie bardziej nastawione na realizm i ekspozycję charakterów i wątków, niż samego otoczenia.

Według mnie największą zaletą „Belfra” jest jego spójność. Serial wciąga niemal od początku, posiada szeroki wachlarz naprawdę dobrych kreacji aktorskich i nieoczywisty scenariusz. Dużym osiągnięciem jest sprawność, z jaką te elementy zostały ze sobą połączone – nie ma tutaj niepotrzebnych dialogów, czy porzuconych historii. Całość po prostu ma sens, co – w kontekście dużej ilości opowiadanych historii i umiejętnym zwodzeniu widza w trakcie seansu, należy ocenić bardzo pozytywnie. Niewiele znam produkcji zamkniętych w 10 odcinkach, a jednocześnie stanowiących tak przemyślaną całość.

I tylko szkoda, że kontynuacja przeniosła bohatera do Wrocławia. Tam moja pierwsza miłość do „Belfra” skończyła się, zupełnie jak w telenoweli.

0

0