Chcę bohatera? Klasyfikacja postaci występujących w „Pieśni lodu i ognia” [tekst gościnny]

W większości opowieści zwykle mamy jednego bądź kilku głównych bohaterów, odpowiednio więcej postaci drugoplanowych i resztę która występuje epizodycznie bądź robi za tło. „Pieśń lodu i ognia” przemnaża te standardy w stylu typowym dla Martina. Na planszy mającej tysiące mil zarówno w pionie jak i w poziomie przewijają się ich dziesiątki, jeśli nie setki. Niniejszy tekst będzie próbą uporządkowania tego, czego imię jest Legion, w eleganckie kohorty tudzież inne centurie. Jak każda klasyfikacja jest ona obarczona koniecznymi uproszczeniami i z góry przyjętymi założeniami, tak by wpasować się z przyjętą wcześniej tezą. W rzeczywistości jest zaproszeniem do dyskusji na temat Waszej klasyfikacji poszczególnych bohaterów jak i tego czy takie rozważania w ogóle mają sens.

Na wstępie chciałbym przedstawić ogólne kryteria, którymi się kierowałem. Przede wszystkim dzielę postaci na te, z których perspektywy oglądamy wydarzenia (pierwsze cztery kategorie) oraz całą resztę, która w tej perspektywie występuje. W drugiej kolejności szukam cech wspólnych poszczególnych bohaterów, ale nie (a przynajmniej nie przede wszystkim) w kontekście świata przedstawionego, a roli, które pełnią dla czytelników. Przyjęcie takiej perspektywy rzecz jasna uwypukla pewne atrybuty, które moim zdaniem je łączą, kosztem takich, które przyjmując inne założenia, czynią je kompletnie do siebie nie pasującymi. W końcu: jest to moja subiektywna ocena, wskazująca czego sam szukam w opowieściach, co zwraca moją uwagę i co jest dla mnie ważne. Stąd niektóre podziały dla wielu Czytelników mogą wydawać się niezrozumiałe bądź wydumane. Licentia poetica.

1. Pięciu Wspaniałych

 Tu akurat zero twórczego wkładu. Bazuję na danych, które można znaleźć w tekstach na FSGK. Za Lai: „Pięciu głównych protagonistów przetrwa przez wszystkie trzy tomy, aczkolwiek dzieci staną się dorosłymi, zmieniając świat i siebie samych. W pewnym sensie moja trylogia jest niemal sagą pokolenia, opowiadającą historię życia tych pięciu postaci, trzech mężczyzn i dwóch kobiet. Kluczowymi graczami są: Tyrion Lannister, Daenerys Targaryen i trójka dzieci z Winterfell, Arya, Bran i bękart Jon Snow. Wszyscy z nich zostali wprowadzeni w rozdziałach, które trzymasz”. O archetypach bohaterów na łamach FSGK pisał Dael, zatem do tych tekstów odsyłam. Tutaj pragnę tylko wskazać, że przy tworzeniu mojej klasyfikacji trzymałem się tego, co powiedział Martin: ta piątka jest głównymi bohaterami powieści. Tylko oni mieli dotrwać do ostatniego tomu (wtedy trylogii, ale wydaje się uzasadnionym pogląd, że także sagi).  Zatem wszystkie inne postaci, łącznie z Sansą, Catelyn, Nedem czy złotowłosymi bliźniakami nie należą do tej kategorii. Pięciu bohaterów prezentujących pięć zupełnie innych postaw, ale którzy każde z osobna zaczynają tę drogę jako jednoznacznie pozytywni i w swoim mniemaniu takimi pozostają.

2. Ci, których losy nas interesują

 Wbrew pozorom nie jest ich tak wielu. Ale czyja historia nas zajmuje? W moim mniemaniu tych, którzy ewoluują bądź się degenerują. Tych w ruchu, którzy w trakcie powieści przemierzają drogę, zarówno ku zbawieniu, jak potępieniu. Piątka wspaniałych również ją przemierza, to jest oczywiste, ale oni są przez autora wyodrębnieni, znajdują się w centrum powieści. U Martina możemy śledzić tę drogę również u tych, którzy przez pewien czas byli drugoplanowi, zniknęli z kart powieści na dłuższy czas, lub ich los został przerwany w jej trakcie. O kim mówię? To Sansa, znajdująca się na pograniczu, praktycznie główna bohaterka, ale jeśli spotka ją coś złego, powieść będzie toczyć się dalej. Oglądamy jej przemianę, kibicujemy by ograła Paluszka i doprowadziła go do ostatecznego upadku. To poczciwy i lubiany przez wszystkich Sam, stereotypowy pierdoła, który w czasie próby zawsze zdaje egzamin i pokonuje drogę od zera do bohatera, ale w tym zdrowym, nie disneyowskim stylu. Oferma nie stanie się nagle wyrzynającym wszystkich superbohaterem, lecz pokaże, że za odwagą stoją nie tylko mięśnie, lecz także umysł i przyzwoitość. To fenomenalnie nakreślony Jaime, którego kalectwo nie tyle przemienia, co raczej uwypukla cechy, których ten nieznający strachu zabijaka sam przez długi czas nie dostrzegał. To równie fantastycznie przedstawiona Cersei, osuwająca się w alkoholizm i szaleństwo. To tragiczna, przetrącana kolejnymi tragediami Catelyn, która nie znalazła ukojenia nawet w śmierci. To równie przetrącony Theon, który być może dlatego, że w proch starto jego, nie zaś mu najbliższych, ostatecznie mimo okaleczenia, jako człowiek wyszedł z tych prób zwycięsko. Cała ta grupa, przynajmniej na tym etapie powieści, zdaje mi się ciekawsza od pięciu wspaniałych, być może dlatego, że główny protagonista nie może zostać aż tak sponiewierany, by wciąż pozostawać wiarygodnym bohaterem.

3. Poruszani Nieruchomi

W trzeciej grupie mamy postawy moralne, które w starciu ze światem muszą iść na kompromisy. Ludzi z ukształtowanymi systemem wartości i poglądem na świat, naginającymi je do okoliczności, ale te okoliczności zasadniczo ich nie zmieniają. Przynajmniej w ich własnych oczach. Na pograniczu tej grupy i poprzedniej jest Brienne, która szlachetne ideały rycerskie próbuje wcielać w brutalnym, cynicznym świecie. Czy ten ma nią jakiś wpływ? Z pewnością, ale w mojej ocenie ostatecznie niewielki. Być może Wichry Zimy zmienią moją opinię, ale na tym etapie Brienne nie różni się od tej z początków powieści (nie licząc odgryzionego policzka). To Ned, główny bohater pierwszego tomu stojący za szeregiem wydarzeń, które determinują losy kluczowych postaci. Człowiek, który poza Bloodravenem mógłby wyjawić nam najwięcej zagadek, jednocześnie wierny swoim przekonaniom. Nawet naginając je tak naprawdę pozostaje dokładnie taki, jaki był od pierwszych stron. Gdyby był inny, inaczej by skończył. To z jednej strony godny podziwu, z drugiej zaś groteskowy Barristan Selmy – w oczach swoich i większości świata wzór lojalności i oddanej służby, co zresztą w dużej mierze jest prawdą, nie licząc tych momentów, gdy zmienia tej lojalności obiekt, wcześniej wiernie służąc szaleńcom, pijakom i okrutnikom. To jednoznacznie pozytywny Davos, najmniej chyba sprzeniewierzający się swoim ideałom, stosujący zdroworozsądkowe podejście starego przemytnika, który może i był przestępcą, ale nigdy łotrem. To interesująco zarysowana perspektywa, osobiście niezwykle mnie fascynująca: gdzie przebiega granica między pragmatycznym dostosowaniem się do twardych reguł rzeczywistości, a zdradzeniem wszystkiego w co się wierzy.

4. Pochwaleni niech będą Obserwatorzy

Ostatni z POV-ów. Możemy ich lubić jak Ashę, wyśmiewać jak Victariona, bądź irytować się jak na Aerona, ale nie ma to większego znaczenia. O ile Asha ma być może zadatki na grupę drugą, to większość z niewymienionych wcześniej POV-ów służy głównie temu, byśmy zobaczyli interesujące nas wydarzenia i miejsca. I chociaż możemy się rozczulać nad przywiązaniem Aero Hotaha do swojej halabardy, czy zazdrościć Arysowi podbojów miłosnych w Dorne, równie dobrze mogliby zastąpić ich inni bohaterowie i nie miało by to większego wpływu na bieg powieści. Zafascynowała mnie perspektywa Mellisandre i uwielbiam oglądać świat z perspektywy głąba Victariona, ale ci bohaterowie nie są po to, byśmy śledzili ich losy, a poznawali Westeros i Essos oraz przyglądali się, jak zbliża się ich ponury koniec.

5. Typy idealne

Tak oto przeszliśmy od postaci, które podzieliły się z nami swoją perspektywą i niektórymi myślami, do tych, których możemy jedynie obserwować – i to nie z perspektywy obiektywnego narratora, a mających swoje sympatie i uprzedzenia POV-ów. Do pierwszej z tych grup zaliczyłem postaci fascynujące, ale w pewnym stopniu umowne. Nie twierdzę, że ludzie o takich cechach faktycznie nie istnieją, szczególnie, że nadano im wiele atrybutów – przede wszystkim wad – cudownie ludzkich, ale w powieści służą jako przedstawiciele pewnych postaw, w dużej mierze napędzając też fabułę. Mamy więc mojego ulubieńca: Stannisa – autystyka wierzącego szczerze w nieuchronność obowiązku i przestrzeganie norm. Westeroską wersję Machiavellego w postaci Tywina, który nie potrafi wznieść się ponad mściwość i uczucie zranionej miłości własnej. Szlachetnego i utalentowanego dowódcę Robba Młodego Wilka. Mistrzów szachów 3D w osobach Paluszka i Varysa. Grającego w tę samą grę, ale z przysłowiowym refleksem szachisty, Dorana Martella. Jedną zgryźliwą tetryczkę o humorze ostrym jak różane ciernie. Idealnego przyszłego władcę w postaci Młodego Gryfa. Tacy bohaterowie są niezbędni, by przykuć uwagę czytelnika i pchnąć fabułę do przodu. By chłonąć powieść z zapartym tchem i stanowić tło, czy raczej lustro, dla prawdziwych bohaterów cyklu.

6. Ci wszyscy ludzie…

Dotarłem do swoich ulubionych bohaterów. Często złych, sfrustrowanych, oportunistycznych albo po prostu głupich. A czasem też szlachetnych, ale przytłoczonych życiem lub swoimi ograniczeniami. Takich jakich widzimy w telewizji, czytamy o nich w prasie bądź Internecie i przede wszystkim spotykamy na co dzień. Zacznę znowu od postaci granicznej, ale też jednak pozytywnej. Kevan Lannister – zdolny, obowiązkowy, w pewnym stopniu bezinteresowny, ale zawsze w cieniu starszego brata, którego wolę wypełniał nawet po jego śmierci. Do tego być może bardziej utalentowany, ale w przeciwieństwie do Kevana sfrustrowany Randyll Tarly. Zdecydowanie mniej utalentowany, ale lepiej urodzony Mace Tyrell. Rozkosznie oportunistyczny, ale wiedzący skąd wieje wiatr Wielki Maester Pycell. Skrzywdzony i krzywdzący potem innych Alister Thorne. Doskonale nijaki, aczkolwiek podejmujący w końcu odważną i okrutną decyzję Bowen Marsh. Zagubiony i przez to być może ostatecznie oszukany Thoros z Myr. Szukający odkupienia i miłości Jorah Mormont. Chcący jak najlepiej, a osiągający efekty jak zawsze Edmure Tully. Zgorzkniała Lady Dustin. Można tak wymieniać w nieskończoność, ale każda ze wskazanych powyżej postaci kupiła mnie totalnie. Nie są złe z natury, ale życie doprowadziło je do momentu, gdzie większość z nich zło popełnia, a jeśli próbuje postępować dobrze, i tak prowadzi do to katastrofalnych rezultatów. Nie wiem jak Wam, ale mnie łatwiej się z nimi utożsamić niż z dzielnym Jonem czy ceniącym nad życie honor Nedem.

7. Kochamy ich nienawidzić

W każdej dobrej opowieści muszą być antybohaterowie. Moim zdaniem tym, o czym wielu autorów zapomina, jest pokazanie, że zło jest… złe. Zbrodniarze zwykle nie są subtelnymi intelektualistami w stylu Hanniballa Lectera. To w przeważającej mierze głupi, zdegenerowani bądź sfrustrowani ludzie. I Martin tak ich przedstawia. Kreacją serialowego Jofreya GRR był zachwycony, gdyż grający go aktor doskonale oddał charakter postaci. Zepsuty pozycją, odrzucony przez ojca i otoczony niezdrową opieką przez matkę człowiek o ograniczonych horyzontach, sfrustrowany niespełnianiem postawionych wysoko oczekiwań, rozumiał swoją pozycję i wykorzystywał ją, tak jak można się było tego spodziewać. Z kolei o ile serialowy Ramsey Snow/Bolton faktycznie kradł sceny i ta kreacja, przynajmniej dla mnie, była interesująca, nie mógł równać się z książkowym: złym, głupim i ograniczonym. Potwornie prawdopodobnym w zarysowanych okolicznościach. W porównaniu do wyżej wymienionych Góra wydaje się co najwyżej pozbawionym hamulców moralnych, udręczonym nieznośnymi migrenami zabijaką.

Oczywiście każda opowieść musi rozwijać się według ściśle określonych reguł. Pojawia się więc w końcu arcyłotr, który nas fascynuje: Euron „Wronie Oko” Grejoy. Ten zabieg również kupuję, bo po pierwsze Martin pokazuje nam wcześniej wyżej wymienionych złych, w których nie ma nic, co można by romantyzować, czy się tym fascynować; po drugie, jak już wspomniałem, budowa dramaturgii ma swoje wymagania i bez tej postaci cykl wiele by stracił; po trzecie zaś: to niezwykle utalentowany szaleniec, świetnie funkcjonujący w magicznym świecie. Łamiąc tu określone na wstępie zasady, w tym miejscu przyjmuję logikę świata, w którym ktoś taki mógłby się pojawić.

Oprócz zła banalnego oraz magicznego, mamy zło reprezentowane przez ludzi, którzy zrobią wszystko, by osiągnąć założone cele. Roose Bolton i Walder Frey dopuścili się zbrodni w walce o awans do politycznej pierwszej ligi. Martin pokazuje ich jako cynicznych graczy, którzy jednak również w życiu prywatnym wykazywali się brutalnością (Bolton) lub bezdusznością (Frey). Okoliczności polityczne wyciągnęły z tych ludzi wszystko co najgorsze, ale co było w nich już wcześniej.

8. Strach się bać

Pieśń Lodu i Ognia to fantasy, a moim zdaniem najlepsze fantasy to takie, gdzie mamy mroczny klimat na pograniczu horroru i tajemnice, które wyjaśniają się na koniec, bądź zagadka pozostaje nierozwiązana (pozdrowienia dla Bluetigera i odsyłam do jego rozważań o Tomie Bombadillu i Zimnorękim). A zatem w tej grupie umieszczam, obok kawalerzysty na łosiu, rzecz jasna Bloodravena (który mógłby też trafić do grupy z Tywinem), ale też panią w lakierowanej masce, wytatuowanego Stańczyka, nierozumiejącego prawdopodobnie do końca swoich mocy patrona mojego nicku oraz tajemniczego – bardziej przez swoje niewystępowanie na kartach powieści – ojca tegoż patrona. Nie zapominam też o wesołej kompanii ze Starego Miasta: Mastiffie i jego relegowanym z uczelni znajomym.

9. Był taki film z Dannym Trejo w roli głównej

Zawsze sobie radzący, każdego zabijający (chociaż zdarzają im się pewne, makabrycznie zakończone, potknięcia), niekiedy tragiczni, ale gdy sięgają po miecz, wiemy, że napotkana wroga drużyna przestanie istnieć: team #Ogar, #Bronn, #Żmija.

10. Gabinet osobliwości

Tacy ludzie w ogóle nie występują w prawdziwym świecie, a przynajmniej chcę w to mocno wierzyć: Edd Cierpniętnik, Ilyn Payn, Tormund Zabójca Olbrzyma, Silny Belwas, Wronojad, Kurwistrach, Gębosraj (ten ostatni niestety istnieje).

11. Jak ich nie lubić?

Naprawdę ktoś ma problemy z Goździk, Meerą, Maesterem Luwinem czy Pypem i Grenem?

12. Nie wiem co o nich myśleć, ale z pewnością nic dobrego

Głównie Wolni Ludzie, ale liczę na Waszą inwencję: Manca Rayder, Ygritte, Val, Shireen.

13. Gorąca Bułka

Nie mieścił się w żadnej kategorii, więc musiała powstać osobna.

Trzynaście punktów, czyli tyle ile liczyła drużyna Ostatniego Bohatera (nie licząc psa; i konia – czemu wszyscy zapominają o koniu?). Jeśli zainteresował Was tekst, zapraszam do dyskusji.

26

0