Jednym uchem: Tu byłem. Tony Halik

Jeśli nie rozumiesz humoru zawartego w tytule książki Mirosława Wlekłego, to najprawdopodobniej masz drogi Czytelniku mniej niż 30 lat, nie urodziłeś się za komuny i masz prawo być z tego zadowolonym. Tzn. z tego, że jesteś młody/młoda, a nie z tego, że nie pamiętasz Halika. Wokół nas jest pełno zafałszowanych przez sentyment wspomnień z okresu schyłkowego PRL. Wciąż słyszymy, że „Fiat 126p był fajnym samochodem” albo „wszystkie dzieci jeździły wtedy na wakacje”. Z reguły puszczam takie głupoty mimo uszu, ale gdy ktoś wspomni dobrze Halika, to sam z entuzjazmem podnoszę kciuk do góry. Tak się składa, że niedawno zwiedzałem poświęcone podróżnikowi muzeum w Toruniu, a gdy do tego nadarzyła się okazja, żeby wysłuchać jego biografii, nie omieszkałem jej wykorzystać.

Nie ma co owijać w bawełnę – Mirosław Wlekły zaserwował w swojej książce kilka nieco przykrych informacji na temat naszego obieżyświata. A jednak nie zrobiły one na mnie aż tak piorunującego wrażenia. Temat Polaków służących w czasie II wojny w Wehrmachcie przewałkowano na wiele  sposobów. Dość wspomnieć, że ponoć 1/3 żołnierzy służących w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie miała za sobą taki epizod. Podobnie jest z wymuszoną współpracą z PRL-owskimi służbami w charakterze TW w latach 70-tych. Nie jestem w stanie potępić człowieka, który tak współpracę markował w zamian za możliwość powrotu do ojczyzny. Od samych rewelacji większe wrażenie zrobił na mnie fakt, że Halik przez całe życie te epizody ukrywał. Nawet Elżbieta Dzikowska, jego druga żona i  współautorka programów telewizyjnych, a zarazem córka człowieka zamordowanego przez Niemców, sama szykanowana przez komunistów, nie znała całej prawdy o losach męża. Odbiór tych faktów to jednak indywidualna sprawa każdego czytelnika/słuchacza. Dotarcie do nich w drodze dziennikarskiego śledztwa wystawia na pewno bardzo pozytywne świadectwo autorowi opracowania. No właśnie, nie przypadkiem użyłem określenia „śledztwo”. Halik naprawdę miał pogmatwany życiorys, przeżył mnóstwo przygód, „palił stuff z tymi wszystkimi plemionami”, ale miał także iście munchausenowskie zacięcie do koloryzowania i zmyślania. Samych wersji tego, co robił w czasie II wojny  światowej było ponoć kilkanaście, w zależności od tego, komu swą historię opowiadał.

Mirosław Wlekły w swojej książce mozolnie rozplątał ten kłębek. Aby dojść do początku musiał zacząć od końca. Stąd też nietypowa kompozycja książki, która rozpoczyna się w latach 60-tych, w momencie gdy Halik, doświadczony podróżnik i korespondent, staje się znany wśród Polaków. Na początku wśród polskich dziennikarzy i dyplomatów. Ale potem i wśród szerszej publiczności, jako gość audycji telewizyjnej „Klub sześciu kontynentów” i wreszcie jako gospodarz własnych programów, które emitowano aż do jego śmierci w 1998 roku. Druga część książki cofa nas do momentu zakończenia II wojny, gdy Halik ożeniony z francuską dziewczyną emigruje do Argentyny. Tam pracuje jako pilot, zdobywa pierwsze korespondenckie szlify, a przede wszystkim podróżuje po obu Amerykach i kręci o tym filmy. To staje przepustką do współpracy z tygodnikiem „Life” i stacją telewizyjną NBC. W ostatniej części książki przenosimy się jeszcze dalej w czasie. Poznajemy przodków Halika, czytamy o jego młodości oraz o tym, o czym sam nigdy nikomu nie wspominał, czyli o podpisaniu volkslisty i wcieleniu do niemieckiej armii. Opowiadana przez niego historia o zestrzeleniu za sterami Spitfire’a, lądowaniu na spadochronie na francuskim polu i ukryciu przez zakochaną dziewczynę brzmiała naprawdę świetnie, choć była w całości zmyślona. Prawda jest taka, że po prostu nawiał z niemieckiej armii i wstąpił do francuskiej partyzantki. Prawdziwa historia też była ciekawa, ale w Polsce, w latach 60-tych i 70-tych ubiegłego stulecia, ludzie pamiętający okupację, mogliby mieć na ten temat inne zdanie.

Mirosław Wlekły zbierając materiał do książki odwiedzał różne kraje, rozmawiał z dziennikarzami, politykami, a także znajomymi i współpracownikami Halika. Książka zdaje się przez to podwójnie ciekawa, bo oprócz poznania życiowych perypetii bohatera, mamy też okazję towarzyszyć Wlekłemu w samym rozwiązaniu zagadki przemilczanych epizodów. Najbardziej spodobało mi się jednak to, że choć książka w pewien sposób „demaskuje” Halika, to jednocześnie w niczym nie umniejsza jego dokonań i przepełniona jest olbrzymią sympatią dla podróżnika.

Wydawca znakomicie wyczuł klimat wybierając lektora. Jeśli przyjrzeć się dokonaniom Jerzego Stuhra na tym polu, to okazuje się, że nasz aktorski tuz specjalizuje się w czytaniu… książek dla dzieci. Jeśli kiedykolwiek słyszeliście choć jedną w jego wykonaniu to wiedzcie, że pan Jerzy w dokładnie takim samym stylu podszedł do biografii Halika. Bardzo mi się to spodobało z dwóch powodów. Raz, że historia nabrała lekkości i stała się opowiastką o wszędobylskim Polaku z wielką fantazją i żądzą przygód. A dwa, że sposób czytania, intonacja głosu w wykonaniu Stuhra w jakiś sposób przypominają mi gawędziarski styl opowiadania samego Halika, który przed laty kojarzył mi się właśnie z takim zwariowanym dziadkiem-podróżnikiem. Wyszło bardzo fajnie.

Autor i tytuł: Mirosław Wlekły – Tu byłem. Tony Halik
Lektor: Jerzy Stuhr
Czas nagrania: 14 godzin i 26 minut
Warto? Laska z „Chłopaki nie płaczą” nie zadawałby takich pytań.

0

0