Znachor (2023)

Jest w Polsce kilka świętości, których dla własnego dobra nie powinno się ruszać. Adam Małysz, Tadeusz Sznuk, Maryla Rodowicz, schabowy z ziemniakami oraz film „Znachor” z 1982 roku z Jerzym Bińczyckim w tytułowej roli. Dlatego kiedy Netflix ogłosił, że planuje stworzyć remake arcydzieła Jerzego Hoffmana, na wielu padł blady strach. Słyszeliśmy liczne oskarżenia, co do niecnej natury serwisu streamingowego i wielu marnej jakości produkcji, które ukazały się pod jego auspicjami. Jak miał wyglądać “Znachor” od Netfliksa? Wielu zapowiadało, iż cała fabuła zostanie diametralnie przerobiona, aby uderzyć w aktualne społecznie tony. Żartowano, że po odejściu żony profesora Wilczura, bohater wda się w romans z młodym studentem medycyny z Afryki. Ludzie nie zaakceptują związku Wilczura, zaczną się prześladowania. Profesor zostanie napadnięty i straci pamięć. 15 lat później nastoletnia Marysia trafi do małego miasteczka, gdzie szybko zakocha się bez pamięci w młodej hrabiance Czyńskiej, łamiąc serce zazdrosnej córce rymarza. Na końcu profesor rozpozna swojego byłego kochanka, film zakończy się sceną radości dwóch par. Amen.

Ale oczywiście nic takiego się nie wydarzyło. Więc jaki tak naprawdę jest więc film „Znachor”? Udany, godny, nieszargający pamięci swojego znakomitego poprzednika. Owszem, zmian fabularnych jest sporo, ale fundamentalnie film jest nadal tą samą opowieścią. Do tego zrealizowaną ze sporym znawstwem rzemiosła. Od strony technicznej naprawdę trudno podnieść jakiekolwiek zarzuty. Zdjęcia czy scenografia nie pozostawiają wiele do życzenia, małe miasteczko oddane dobrze, tak samo wiejskie zabudowy. Czuć klimat II RP, nic nie zostało popsute, a przecież – patrząc na wiele innych produkcji Netfliksa – zepsuć można było wiele. Doskonała jest oprawa muzyczna (odpowiada za nią bodajże zespół „Tulia”), która tylko podkreśla świetny klimat. Aktorstwo, jak na polski film jest zaskakująco wręcz dobre. Maria Kowalska jako Marysia to niewątpliwe odkrycie. Lichocie może i daleko do Bińczyckiego, ale naprawdę daje rade i kreuje profesora Wilczura całkowicie po swojemu. Jego Kosiba mimo amnezji jest dużo pewniejszy siebie, nieunikający pomocy, nieukrywający swojego talentu. Czasami jest to delikatny zgrzyt. Cosik mi nie gra mi kiedy Znachor zakłada elegancką kamizelkę, lub układa sobie idealną fryzurę.

Ciekawie wyglądają też zmiany względem filmu z 1982 roku. Przede wszystkim relacja Wilczura z Dobranieckim, ale również relacja Kosiby z Zośką, która stoi w opozycji do jego związku z żoną. Ortodoksyjnym fanom filmu Hoffmana może to nie przypaść do gustu, ale fabularnie ma spory sens. Nie znaczy to oczywiście, że udało się wszystko. Z minusów warto wspomnieć lekko przerysowanie-infantylna rola hrabiego Czyńskiego. Nie przekonują mnie także pani hrabina i jej mąż, w tych postaciach nie ma za wiele prawdy, nie ma za wiele życia.

Pozostaje kwestia ładunku emocjonalnego. Moim zdaniem w kilku scenach nie udało się oddać tego, co tak świetnie zrobił Hoffmana. I nie chodzi mi tutaj o moment rozpoznania, bo on, mimo zmian, jednak zadziałał. Ale – nie zdradzając fabuły i jej zwrotów – mogę powiedzieć, że w kilku miejscach “Znachor” z 1982 okazał się sprawniejszym wyciskaczem łez. Co nie znaczy, że nowy “Znachor” jest filmem jednoznacznie gorszym. Poza tym nie wiem, czy nie zaciążył tu brak możliwości obejrzenia tego filmu w kinie. Na dużym ekranie wszystko wybrzmiewa troszeczkę bardziej i mocniej.

Postawmy więc pytanie – czy ten film był potrzebny? Naprawdę nie wiem. Nie będzie to dzieło kultowe, nie będzie to dzieło wspominane przez lata. Kawałek magii poprzedniego “Znachora” zniknął, ale na pewno nie jest to film słaby. W oderwaniu od legendy obrazu z 1982 roku, bez wahania uznałbym go za jedną z najlepszych polskich produkcji ostatnich kilku lat.

Tak więc udało się coś, co jeszcze nie tak dawno wydawało się absolutnie niewykonalne, stworzono solidne widowisko, warte obejrzenia z nowym, ale nie nazbyt nowoczesnym spojrzeniem na klasyczną, ponadczasową historię. Ci, którzy obawiali się dotyku Netfliksa, mogą poczuć ulgę, choć podejrzewam, że w Wielkanoc 2024 i tak w „tradycyjnych polskich domach” będzie królowała Hoffmanowska wersja “Znachora”, a ta nowa będzie raczej mocno marginalizowana.

Okiem DaeLa: Nowy “Znachor” to jedno z największych zaskoczeń filmowych tego roku. Zgadzam się z Kubą, iż technicznie film zrealizowano więcej niż poprawnie. Już pierwsza scena urzekła mnie swoją koncepcją, widać było, że Michał Gazda ma na tę produkcję pomysł, że zastanawia się nad tym jak pracować kamerą, że chce widza zaskoczyć. Niby drobiazg, ale od pierwszych minut byłem ciekaw co nam jeszcze pokaże. Nowi aktorzy też w większości spodobali mi się w swoich rolach. Owszem, młody hrabia Czyński to trochę taki ukłon w stronę nastolatek piszczących na widok Timothéego Chalamet, ale poza tym trudno coś kreacji Ignacego Lissa zarzucić. Ja w każdym razie kupiłem tego młodego, romantycznego dandysa. Z kolei Lichota bez problemu uniósł trudną przecież (przez bagaż klasyka) rolę Wilczura. Nie mam też większych problemów ze zmianami fabularnymi, tym bardziej, że tylko część z nich jest oryginalnym pomysłem twórców, bo w kilku miejscach ten nowy “Znachor” czerpie z książkowego oryginału wierniej niż obraz Hoffmana. Zaskoczyła mnie też spora dawka humoru, i przyznam, że podczas zeznań świadków w sądzie dwa razy parsknąłem śmiechem. W zasadzie tylko jedna rzecz mi nie zagrała – tempo drugiej połowy filmu. Gazda ewidentnie był ograniczony przez konieczność spięcia całej opowieści w jednym filmie pełnometrażowym, przez co niektórym wątkom (jak na przykład stan emocjonalny Michała) nie dane jest wybrzmieć do końca, bo wydarzenia pędzą do finału na złamanie karku, szybko, ale chyba w nie zawsze dając nam oczekiwaną satysfakcję (vide: wątek młodego lekarza). Szkoda, że zamiast jednego, trwającego 2 godziny i 20 minut obrazu, nie zrealizowano trwającego 3-godziny miniserialu. Nie wątpię, że byłby jeszcze lepszy. To powiedziawszy – mnie się ten nowy “Znachor” spodobał. Ponoć spodobał się też w innych krajach, czemu się nie dziwię. Ze względu na swoją tematykę jest zestawiany z komediami romantycznymi, a nad nimi (i nie mówię tu oczywiście tylko o produkcjach polskich) wyraźnie góruje. Bo to po prostu kawał solidnego, filmowego rzemiosła. Polecam. A jak chcecie polecić tę produkcję widzom spoza Polski, to pamiętajcie, że na anglojęzycznym Netfliksie film nosi tytuł “Forgotten Love”.