Green Book (2018)

Tony „The Lip” Villalonga był Amerykaninem włoskiego pochodzenia. Mieszkał w Nowym Jorku i trudnił się pracą bramkarza w nieprzyjemnych miejscówkach gangsterskiego półświatka. Doktor Don Shirley był wykształconym artystą z trzema doktoratami na koncie, częścią bardzo wąskiej intelektualnej elity Stanów Zjednoczonych w latach 50.  i 60. ubiegłego wieku. Połączyła ich wspólna podróż po tzw. Głębokim Południu (Deep South) Ameryki – od Teksasu, przez Luizjanę, Arkansas i Alabamę, aż do Karoliny Północnej – wszystkie te regiony słynęły z uprawy bawełny. Z tego powodu nazywane były Bawełnianymi Stanami, a ich mieszkańcy mieli dość, ekhm, konserwatywne podejście do wszelkiej różnorodności kulturowej i etnicznej.

„Green Book” to z kolei poradnik dla motocyklistów, wydawany dla czarnoskórej mniejszości, zawierający lokalizację „przyjaznych” Afroamerykanom lokali i noclegowni, właśnie na Głębokim Południu. Fragment oryginalnej okładki takiego wydawnictwa z 1940 roku widzicie nad tekstem. Nie wspomniałem jeszcze, jak Don Shirley wyglądał, ale w tym przypadku łatwiej przywołać obraz – wart więcej niż tysiąc słów.

Film opowiadający o wycieczce, jaką wielce utalentowany artysta zaplanował sobie po niebezpiecznym terenie rasistowskiej i ksenofobicznej Ameryki połowy XX wieku, został przed paroma dniami okrzyknięty przez Akademię Filmową najlepszą produkcją 2018 roku. Uczciwie przyznam, że całkiem słusznie. Jest to bowiem film spełniający wszelkie kryteria oscarowego hitu.

Po pierwsze, ma prostą i nieskomplikowaną historię, która w czytelny sposób niesie ze sobą nieco głębsze przesłanie. „Green Book” wykorzystuje stary jak świat topos kina drogi. Czterotygodniowa przejażdżka samochodem zmusza dwójkę głównych bohaterów do nawiązania relacji, która stanowić będzie klucz dla przemiany, jaką przejdą w czasie 130 minut seansu. Reżyser i współscenarzysta, odpowiedzialny dotychczas za niezbyt wyszukane komedie (jego największym dziełem był do tej pory „Głupi i głupszy”) Peter Farrelly umiejętnie wplótł odyseję głównych bohaterów w okoliczności budujące wspomniany, szerszy kontekst i głębszy przekaz filmu. Bohaterowie początkowo nie pałają do siebie sympatią, mają trudność w zaufaniu sobie nawzajem. Jednak sytuacja, w jakiej zdecydowali się znaleźć, wymusza na nich konieczność wypracowania w miarę efektywnych sposobów wzajemnej współpracy – jak się dalej ten wątek rozwija, łatwo się domyślić.

Po drugie, „Green Book” został kapitalnie zagrany przez odtwórców głównych ról. I nie dajcie się zwieść Akademii Filmowej, która Mahershalę Alego nagrodziła Oscarem za drugoplanową rolę męską. Duet Shirley – Tommy jest głównym kołem zamachowym całej historii, a oglądanie go na ekranie sprawia mnóstwo przyjemności. Ali gra tutaj swój wypracowany już wcześniej standard – introwertycznego i wrażliwego artystę, który ma problemy z własną tożsamością i światem, w którym przyszło mu odnosić pyrrusowe artystyczne zwycięstwa. Świetna kreacja, w której aktor – mimo oszczędności warsztatowej – zaprezentował szerokie spektrum narzędzi, którymi buduje swoją postać. Oczy, wyraz twarzy, tonacja głosu – wszystko to przywodzi na myśl naprawdę największe tuzy aktorstwa, z Denzelem Washingtonem, a nawet Danielem Day-Lewisem na czele.

Jeszcze ciekawszy, choć być może mniej skomplikowany, jest Tony „The Lip” Villalonga. Do tej roli Viggo Mortensen zobowiązał się przytyć 20 kilogramów, lecz tak naprawdę nie chodzi tutaj o fizyczną przemianę, która w Hollywood już nikomu raczej nie imponuje. Aktor, choć jest duńskiego pochodzenia, dosłownie obudował się kreacją prostolinijnego, włoskiego narwańca, którego znamy z największych klasyków kina gangsterskiego. Mimika twarzy na najwyższym poziomie, wzbogacona o niezbędne w tym przypadku tiki nerwowe i przygryzanie wargi (podobnie czynił pierwowzór). Akcent żywcem wyjęty ze scen „Ojca Chrzestnego II” – jak na mój gust omawianej kreacji najbliżej jest do komediowego mariażu Franka Pentangelli (nieodżałowany Michael V. Gazzo) z młodym Vito Corleone (Robert DeNiro). Chociaż podobieństw można poszukać i w kreacjach Joe Pesciego u Martina Scorsese („Kasyno”, „Chłopcy z ferajny”). Tony „The Lip” to prawdziwa deus ex machina tego filmu: kiedy trzeba rozbawi szczerze i serdecznie, innym razem rzuci ponurą uwagą lub wywoła wzruszenie. Oglądając tę kreację byłem pełen podziwu, również dlatego, że Mortensen trafił idealnie w mój gust filmowy – uwielbiam słuchać włoskiego akcentu.

Kolejnym argumentem przemawiającym na korzyść „Green Book” jest autentyczna chemia pomiędzy wspomnianymi bohaterami. Dialogi między nimi są bezbłędnie absurdalne i komiczne, bywają też (na szczęście rzadko) poważne i do bólu bezpośrednie. Obaj panowie startują lata świetlne od siebie: jeden jest pełnym uprzedzeń prostakiem o dobrym sercu, drugi wyniosłym artystą z napompowaną dumą i odrazą do wszystkiego, co plebejskie. To świetna mikstura – tym bardziej, że w miarę rozwoju akcji, wzorem klasycznych produkcji spod znaku bro-movies, bohaterowie wiele się od siebie nauczą i odkryją ukrywane głęboko tajemnice i wady charakteru. „Green Book” jest filmem, który sprawia przyjemność swoją swobodną, komediowo-obyczajową powierzchownością, a jednocześnie zaprasza widza do kilku głębszych, i wcale nie tak oczywistych, refleksji na poważne tematy.

Przy okazji porusza problem potrzebny w dzisiejszych czasach, choć inni krytycy zarzucają mu wtórność w tym właśnie przedmiocie. Moim zdaniem jest to błąd. Porządnych, świetnie zagranych i inteligentnie moralizatorskich filmów nigdy za wiele. Nawet jeśli my sami widzieliśmy podobną historię i jej wariacje dziesiątki razy – z pewnością kolejna z nich przyda się przyszłym pokoleniom.

Jest więc „Green Book” pewnego rodzaju reprodukcją oczywistości, banalnym zamachem na stereotypy i ksenofobię – chociaż i tutaj nie jest do końca tak przewidywalny. Film potrafi poruszyć też nieco mniej oczywiste wątki, takie jak przełamywanie własnych ograniczeń i otwartość na odmienności. Jest jednak, przede wszystkim, niezwykle udaną produkcją o pasjonującej historii, okraszoną świetnym aktorstwem. Viggo mógł był, a być może nawet powinien, obejrzeć Oscara z bliska na niedawnej gali, zabrać go do domu – takie jest moje zdanie, mimo afektu czynionego w stronę Ramiego Maleka.

Poza wymienionymi głównymi bohaterami, historię umilają widzowi kreacje drugoplanowe: Linda Cardellini jako małżonka Tony’ego, oraz dwójka współpracujących z Don Shirleyem muzyków: Johnny Venere (Sebastian Maniscalco) i Rosjanin Oleg (Dimitr Marinow). W stu procentach sprawdzają się jako użyteczne tło dla głównej historii, a jeśli dodamy do tego wesołą – bo włoską – familię Tony’ego, która występuje w roli bohatera zbiorowego – otrzymujemy wszystko, czego trzeba. Pod względem realizacyjnym również nie mam się do czego przyczepić: muzyka Dona Shirleya jest przepiękna, seans umilają również dźwięki klasyków jazzu takich jak King Cole, Frank Sinatra, czy Chubby Checker. Główną aranżację muzyczną przygotował z kolei bardzo utalentowany Kris Bowers – rocznik ’89, polecam mieć na uwadze nazwisko tego jegomościa – możliwości ma imponujące.

Reasumując, już dawno chciałem Wam „Green Book” polecić. Nie zdążyłem – zrobiła to za mnie Akademia Filmowa. I chociaż często zupełnie się z nią nie zgadzam, tak w tym konkretnym przypadku należy przyznać jej słuszność.

0

0