Król wyjęty spod prawa (2018)

23 lata, dwie żony i kilka wyroków temu Mel Gibson podbił serca widzów filmem o walce Szkotów o niepodległość. „Waleczne serce” pokazało jak bardzo kino historyczne jest sztuką balansu pomiędzy dążeniem do wiernego pokazania wydarzeń z przeszłości a zachowaniem atrakcyjności, nawet dla takich widzów, którym hasło „historia” kojarzy się z drzemką w ostatniej ławce. Tak naprawdę film Gibsona rozjeżdżał się z faktami jak nogi początkującego łyżwiarza. Pastwili się nad nim historycy, lista przeinaczeń wydaje się nieskończona, a niektóre z nich są wręcz zabawne. Nie przeszkadzało to widzom pokochać wymalowanego Mela Gibsona, wymachującego wielkim mieczem i krzyczącego do szkockich obdartusów, że Anglicy nigdy nie zabiorą ich wolności. Dlaczego recenzję „Króla wyjętego spod prawa” w reżyserii Davida Mackenziego zaczynam od akapitu poświęconego zupełnie innemu filmowi? Bo nie da się uciec od porównań w sytuacji. gdy „Król…” de facto stanowi kontynuację opowieści o walkach Szkotów z Anglikami, a jego główny bohater pojawił się też w 'Walecznym sercu”. Telewizyjny film Mackenziego w tym porównaniu wcale nie jest Kopciuszkiem, jeśli chodzi o budżet. 120 milionów dolarów to (przy uwzględnieniu inflacji) podobna kwota do tej, jaką dysponował Gibson. Po seansie „Króla…” wiemy, że Mackenzie siedział na lekcjach historii bliżej tablicy niż starszy kolega po fachu, ale czy przełożyło się to na jakość jego dzieła?

Jest rok 1304. Trwa oblężenie zamku Stirling, ostatniej twierdzy pozostającej w szkockich rękach. W angielskim obozie Robert Bruce (Chris Pine) wraz z innymi szkockimi możnowładcami składa przysięgę wierności angielskiemu królowi Edwardowi I (Stephen Dillane). Już wkrótce, po śmierci Wallace’a, Robert ponownie wznieci rebelię, ale na razie jest wiernym poddanym angielskiego władcy. Po uroczystości toczy przyjacielski pojedynek na miecze z angielskim następcą tronu – Edwardem, księciem Walii, w przyszłości znanym jako Edward II. W międzyczasie pewien młody szkocki szlachcic doprasza się u angielskiego władcy o łaskę, ale odchodzi odprawiony z kwitkiem. Tryumfujący Edward I pokazuje wszystkim przybyłym olbrzymi trebusz, wystrzeliwujący płonący gar w stronę obleganego zamku. Po trafieniu angielskie wojsko wznosi okrzyk tryumfu, a widz zamyka otwartą z wrażenia buzię i uświadamia sobie, że cały 8-minutowy prolog, który właśnie obejrzał, nakręcono bez jednego cięcia. Od pierwszego plaśnięcia średniowiecznego błota, jakie dobiegnie z głośników, mamy świadomość, że znajdujemy się w zupełnie innej bajce niż ta opowiedziana przed laty przez Gibsona. Szkoci u Mackenziego nie paradują w wymyślonych 200 lat później kiltach, nie malują twarzy, nie mieszkają w ziemiankach i nie wyglądają jak górale biegnący wychędożyć owce. W tle nie rozbrzmiewają rzewne melodie grane na dudach i nawet pocztówkowych widoków na szkockie góry jest tutaj jakby mniej. Bez dwóch zdań – jeśli przywiązanie do detali także u was wywołuje wrażenie przeniesienia się w czasie podczas seansu, to w przypadku „Króla…” wystarczy kilka minut, żebyście bez reszty zanurzyli się w przedstawionym świecie. Sposób przedstawienia obrzędów, zwyczajów, strojów, uzbrojenia, do tego sceny walki, momentami bardzo dosłowne okrucieństwo, wszystko to pokazuje jak poważnie potraktował Mackenzie historyczne realia. Są w filmie nawet takie sceny, jak chociażby pasowanie na rycerza księcia Walii i jego towarzyszy, których przebieg na ekranie zdaje się trącić nadmiarem wyobraźni u scenarzysty, a które po sprawdzeniu okazują się mieć swój historyczny pierwowzór. Pod tym względem – naprawdę czapki z głów!

Bardzo zręcznie Mackenzie ominął w swoim filmie pułapki opacznie rozumianej poprawności politycznej, zmory współczesnego kina kostiumowego. Na ekranie nie ujrzymy kobiet-wojowniczek. Żadna z postaci nie sprawia wrażenia, że jeden z jej przodków pochodził z Afryki. Nikt na ekranie nie deklaruje swojej odmiennej orientacji seksualnej. Czy w takim razie Mackenzie nakręcił staromodny, seksistowski film? Absolutnie nie. Pokazał silną kobiecą postać i zrobił to inteligentnie, rozumiejąc, że kobiety mające istotny wpływ na historię nie osiągnęły swej pozycji udając mężczyzn. Mam na myśli Elżbietę, drugą żonę Roberta Bruce’a, graną przez wschodzącą gwiazdę brytyjskiego kina Florence Pugh. W scenie gdy przebywając w angielskiej niewoli odmawia ona wyrzeczenia się swojego męża, lub gdy beszta angielskich żołdaków, robi większe wrażenie. niż gdyby biegała po polu bitwy z okrwawionym mieczem.

Oczywiście nie ubyło się bez pewnych uproszczeń i ukłonów w stronę współczesnego odbiorcy. Filmowy Bruce jest pokazany jako człowiek wyrozumiały, łaskawy i kierujący się troską o los swojego ludu. Do tego niezwykle taktownie traktujący swoją żonę, najzwyczajniej przerażoną wydaniem jej za starszego i zupełnie obcego mężczyznę. Chociaż historyczny Bruce najprawdopodobniej wcale taki nie był, to rozumiem ten zabieg filmowców. Gibson miał pod tym względem łatwiej, bo bunt Wallace’a w jego filmie miał bardzo ludowy charakter, a szkoccy arystokraci odgrywali tam drugoplanową i dwuznaczną rolę. Mackenzie tymczasem musiał swojego bohatera ocieplić, aby zapewnić mu sympatię widza i wywołać zainteresowanie jego losami. Zrobił to na tyle zręcznie, że powinni mu to wybaczyć nawet ci widzowie, którzy mają świadomość, jak bardzo różni się nasza dzisiejsza mentalność od tej z czasów średniowiecza.

Mamy więc do czynienia z dziełem udanym i bezdyskusyjnie wartym polecenia? Film ma wszystko, co potrzeba do zaspokojenia oczekiwań historycznych nerdów, ale do bycia dziełem kompletnym brakuje w nim najważniejszego – charyzmatycznego bohatera. Nie wiem, czy bardziej zawiódł tutaj Mackenzie jako scenarzysta czy Pine jako aktor. Obaj spotkali się na planie wysoko ocenionego „Aż do piekła”. Tam Pine grał oszczędnego w gestach i słowach introwertyka. Wyszło dobrze, a że Chrisowi uroku nie sposób odmówić i dobrze wygląda w kostiumie, to trafił na plan filmu o historycznym bohaterze. Niestety Robert Bruce w jego wydaniu zajmuje się głównie smutnym spoglądaniem w dal. Po dwugodzinnym seansie nadal nie wiem, co też takiego spowodowało, że sięgnął on po koronę, porwał do walki Szkotów i zasłużył na przydomek… Waleczne serce. Tak, tak naprawdę on a nie Wallace. W filmie traktowany jest przez towarzyszy jako król i przywódca, a ja widziałem tylko zagubionego faceta, niesionego przez bieg wydarzeń. Żeby chociaż Mackenzie zafundował mu jakiegoś charakternego antagonistę! Niestety, Edward II, którego z filmu Gibsona pamiętamy jako zniewieściałego geja, tutaj z kolei jest zakompleksionym okrutnikiem i furiatem, nieudolnie próbującym sprostać oczekiwaniom ojca. Młody brytyjski aktor Billy Howle, któremu powierzono tę rolę, zagrał tak, jakby dzień przed rozpoczęciem zdjęć ściągnął z netu pdf-a z poradnikiem „Jak grać czarny charakter w szkolnych przedstawieniach”. Być może takie ujęcie Edwarda II, jako skrajnie negatywnej postaci spowodowało, że tym razem obyło się bez nawiązań do jego domniemanej orientacji, a być może Mackenzie uznał to za kompletnie nieistotne.

David Mackenzie na pewno nakręcił film wart obejrzenia. Podczas seansu czujemy, że „Król wyjęty spod prawa” to projekt, który nosił w sobie od lat i do realizacji którego starannie się przygotował. Zaskoczył rozmachem przedsięwzięcia adresowanego na rynek VOD. Niestety, w trosce o historyczne detale zapomniał o najważniejszym. Nie wymyślił Roberta Bruce’a w ciekawy sposób i nie znalazł mu właściwego odtwórcy. W efekcie, za pół roku o jego filmie będą pamiętali tylko pasjonaci tematu, a 99% widzów przy pierwszej nadarzającej się okazji obejrzy po raz piętnasty „Waleczne serce”. Film, którego sam Mackenzie nie lubi i od porównań z którym starał się uciec jak najdalej.

0

0