Najciekawsze polskie filmy wg recenzentów FSGK (część 1)

Setna rocznica odzyskania niepodległości to dobra okazja, aby porozmawiać o polskim kinie. Nie chcemy jednak wdawać się w głębokie rozważania na temat jego zalet, problemów, ani nawet przyszłości. Zamiast tego postanowiliśmy, że – w duchu radosnej rocznicy – podzielimy się króciutkimi refleksjami na temat naszych ulubionych polskich filmów. Zasługują na osobne recenzje i pewnie niejedno z przedstawionych tu dzieł jeszcze się bardziej szczegółowego omówienia doczeka. Ale póki co niech to będzie po prostu lista naszych szybkich rekomendacji. Dzisiaj od DaeLa i SithFroga, jutro od Pquelima i Crowleya.

DaeL

Postanowiłem spojrzeć na problem ze szczególnej perspektywy. To znaczy opowiedzieć o filmach nie tylko świetnych, do których z chęcią wracam, ale też mówiących o istotnych etapach naszej historii.

Zacznijmy więc od dzieła, które zna każde dziecko. To „Potop”, w reżyserii Jerzego Hoffmana z fenomenalnym Danielem Olbrychskim w roli Kmicica i cudowną rzeszą wspierających go aktorów drugoplanowych (Łomnicki jako Wołodyjowski, Wichniarz w roli Zagłoby, etc…). Historia polskiego „Jaime’a Lannistera”, awanturniczego szlachcica, który z powodu złożonej przysięgi i oszustw księcia Janusza Radziwiłła staje w 1655 roku po niewłaściwej stronie. A potem sobie drogę na właściwą stronę wyrąbuje szablą… a gdy i to nie pomaga, to płaci za nią własną krwią. Film cudowny, majestatyczny, grający na wszystkich właściwych strunach polskiej duszy. Mam szczególny sentyment do książek Sienkiewicza, a ekranizacja drugiej części jego Trylogii w pełni zasługiwała na wszystkie entuzjastyczne recenzje, jakie przez ostatnie 44 lata otrzymała. Zasługuje też dzisiaj, tym bardziej, że możemy obejrzeć „Potop Redivivus” – jeden z rzadkich przypadków, kiedy reżyserskie odświeżenie filmu autentycznie go zmodernizowało, ale nie ujęło ani krzty z pierwotnego czaru. „Potop Redivivus” pokazuje jak wiele życia można tchnąć stosując w miarę nowoczesny (ale też nie jakoś przesadnie awangardowy) montaż. Zresztą co tu dużo mówić – film jest krótszy niemal o połowę, a właściwie tu nie sposób powiedzieć dlaczego. Ale na pewno ogląda się go znacznie przyjemniej. Dlatego „Potop” polecam, zarówno w wersji oryginalnej, jak i „Redivivus”. (PS Nie słuchajcie co tam o „Potopie” wygaduje SithFrog)

Skoro wiek XVII za nami, to przenieśmy się w końcówkę wieku XIX. „Ziemia obiecana” to kolejna ekranizacja literackiego klasyka. Tym razem książkę napisał Reymont, a jej adaptacji dokonał Wajda. Film nakręcono niemal w tym samym czasie co „Potop” (1974 to był naprawdę cudowny rok polskiego kina), a w roli głównej znów zobaczymy Daniela Olbrychskiego. Ale jest to film zupełnie inny. Pozbawiony tego cudownego romantyzmu i szlacheckiego awanturnictwa, mówi raczej o tym jak Polacy uczyli się XIX-wiecznej etyki. Jest to nauka smutna, zresztą przez film przebija się tęsknota za dawnym, wyidealizowanym obrazem wsi szlacheckiej (a w ostateczności to i chłopskiej). Kapitalizm jest bezwzględny, a miasta patologiczne. Bez względu na to, czy Wajda miał w tym filmie rację, czy nie, to trudno się oprzeć wrażeniu, że obcujemy z dziełem ważnym, które mówi nam coś o Polsce i Polakach. Reżyser otarł się filmem o Oscara, ale go ostatecznie nie dostał, w dużej mierze ze względu na zarzuty o antysemityzm. I rzeczywiście, wielu Żydów jest w filmie pokazanych w sposób lekko karykaturalny, szkoda, że krytycy nie zauważali, że to samo powiedzieć można o reprezentantach każdej innej obecnej w Łodzi nacji. W przeciwieństwie do „Potopu”, w przypadku „Ziemi obiecanej” polecam tylko i wyłącznie film oryginalny. Serial z 1978 jest dużo słabszy i w niektórych miejscach nienaturalnie rozciągnięty, a wersja reżyserska z roku 2000 to wręcz kastracja na oryginalnym dziele (reżyser mocno się ocenzurował, zarówno w scenach erotycznych, jak w wymowie politycznej).

No i został nam film ostatni, czyli „Miś”. Satyryczne arcydzieło Stanisława Barei, mówiące o życiu w PRL-u więcej niż wszystkie szkolne podręczniki razem wzięte. Mimikra prawdziwych zachowań, jakie można było w komunie zaobserwować jest tak doskonała, że widz urodzony w latach 90. albo później, nie będzie w stanie powiedzieć co Bareja wymyślił sam, co było prawdziwe, ale pokazane w krzywym zwierciadle, a wreszcie co w filmie jest czystym i realistycznym przeniesieniem na ekran PRL-owskiej codzienności. Podpowiem może tylko tyle, że „Panie, tu jest kiosk RUCH-u, ja tu… ja tu mięso mam!” to ponoć cytat autentyczny. Historia opowiedziana w filmie jest stosunkowo prosta. Była żona wycina drobnemu komunistycznemu kombinatorowi, Ryszardowi Ochódzkiemu, niezły numer i planuje ukraść ich wspólne pieniądze z londyńskiego banku. Ale Rysiek nie daje za wygraną i rozpoczyna serię intryg, dzięki którym zdobędzie nowy paszport, i swoją dawną połówkę wyprzedzi. Wszystko to oplecione jest ośmioma (tak! ośmioma!) wątkami pobocznymi, dzięki którym obserwujemy cudowny przekrój życia w PRL-u. Momentami będzie się nam ta konstrukcja fabuły kojarzyła z pełnometrażowymi filmami Monty Pythonów… tyle tylko, że absurd pokazywany u Barei był znacznie bardziej namacalny. I choć dzisiaj „Miś” pamiętany jest głównie jako komedia pełna nieśmiertelnych cytatów, to trzeba też wspomnieć, że jego wymowa jest nieco gorzka. Bodaj każda postać, niezależnie od szczebla w społecznej hierarchii, jest w „Misiu” w jakiś sposób przez PRL uświniona. Jedynym Polakiem, który nie kombinuje, nie donosi, nie cwaniaczy i nie obmawia, jest londyński emigrant… Polecam film z całego serca. Ale jego kontynuacje, zrealizowane przez Tyma bez udziału Barei, już niekoniecznie. „Rozmowy kontrolowane” da się obejrzeć, ale „Ryś”, to wyjątkowo nieśmieszne świętokradztwo.

https://www.youtube.com/watch?v=qITg7sI4P0I

SithFrog

Polskie kino zawsze kojarzyło mi się dość smutno. Największe i najbardziej znane filmy są albo niespecjalnie ciekawymi produkcjami historycznymi („Krzyżacy”, „Potop”) albo stawiają na naturalistyczne i siermiężne przedstawianie patologicznej rzeczywistości (Wajda, Kieślowski, Koterski, Smarzowski). Dlatego pójdę trochę pod prąd i trzy moje ulubione polskie filmy to będą komedie. Nie są to na pewno trzy najlepsze polskie filmy w historii kina, ale warto je znać i oglądać raz na czas dla poprawy nastroju.

„Seksmisja” to tytuł, którego nikomu nie trzeba przedstawiać. Albercik i Maks budzą się z hibernacji w świecie, w którym mężczyzn od dawna nie ma (ale czy na pewno?). Komediowy samograj idealnie trafił w mój gust jeszcze w czasach, kiedy byłem za młody, żeby zrozumieć wszystkie żarty i treści poupychane między wierszami. Satyra na męskość, kobiecość, na odwieczną wojnę płci, ale też mocna krytyka (tak, tak!) totalitaryzmu i propagandy, to genialne osiągnięcie Juliusza Machulskiego. Do tego pomysłowe dekoracje, świetne dialogi (masa cytatów trafiła na stałe do popkultury), rewelacyjny Stuhr i Łukaszewicz – co tu się może nie podobać? Widziałem „Seksmisję” całkiem niedawno w TV i nie dość, że wciąż bawi tak samo mocno, to jeszcze fabuła nic nie straciła ze swojej aktualności. Film praktycznie bez wad. Dałbym dychę.

„Seksmisją” mojego pokolenia była komedia Lubaszenki „Chłopaki nie płaczą”. Głupkowata i rubaszna, składająca się w 90% z kultowych dialogów, które znam na pamięć. Ba, na upartego mógłbym odtworzyć scena po scenie niemal całą produkcję. Niby było już w III RP sporo dobrych komedii („Kiler” i „Kilerów dwóch”, „Poranek Kojota” czy „Fuks”), ale to właśnie Fred (Pazura), Grucha (Zbrojewicz) czy Bolec (Milowicz) stworzyli takie „kombo”, z którego śmiać się można praktycznie bez przerwy. Lubaszenko wyszydził wszystkie przywary polskich gangsterów spod znaku disco polo, a Jarosław Keller aka Psikutas (bez s) to modelowy przykład tego gatunku. Można się zżymać na poziom realizacji czy czerstwe (tylko momentami, chociaż i wtedy – zamierzone!) teksty, ale dla mnie „Chłopaki nie płaczą” to klejnot w koronie polskiej komedii lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Rzekłem.

Ostatni strzał to będzie niespodzianka. Film, który mało kto zna czy kojarzy. Mało kto widział. Mało kto słyszał. A szkoda, bo to prawdziwa perełka. Mowa o „Pół serio” Tomasza Konieckiego. Scenarzysta, reżyser i operator (odpowiednio: Robert Więckiewicz, Jacek Rozenek, Przemysław Kaczyński) chcą zrobić film. Mają scenariusz i idą z nim do producenta (genialny w tej roli Krzysztof Stelmaszyk). Ten z jednej strony chce wyłożyć kasę, z drugiej ma milion uwag. Dzieli się nimi ze wspomnianą ekipą, a posłuszne chłopaki za każdym razem dostosowują propozycję do jego wizji. A widz ogląda fragment nakręconego w ten sposób filmu. W zależności co jest obecnie na fali i co ostatnio oglądał (albo na jakim festiwalu był) producent dostajemy wariacje na temat Bergmana, Gwiezdnych wojen i innych dziwacznych pomysłów. W każdej z wersji dzieła głównym bohaterem pozostaje Rafał Królikowski. I już choćby dla niego warto obejrzeć „Pół serio”. Aktor prezentuje tutaj tak szeroki zakres umiejętności i warsztatu, że ręce same składają się do braw. Scenariusz (ten właściwy, napisany przez Andrzeja Saramonowicza) bezlitośnie punktuje każdy możliwy rodzaj kina. Od ambitnych i trudnych produkcji, których prawdopodobnie nie rozumie nawet reżyser, po wakacyjne blockbustery rodem z Hollywood. To sprawia, że tak jak w przypadku „Seksmisji”, tak i „Pół serio”, mimo 18 lat na karku, jest filmem coraz bardziej aktualnym. Zwłaszcza gdy spojrzy się na taśmowo kręcone „rimejki” i sequele bazujące na słupkach z excelowego arkusza. Komedia jest zabawna, ironiczna, sarkastyczna i naprawdę inteligentna. Fakt, że jej budżet stanowił zapewne równowartość paczki chipsów dodaje tylko chałupniczego uroku. W moim odczuciu „Pół serio” to pozycja obowiązkowa dla miłośników kina w ogóle, nie tylko polskiego. Polecam! (PS Jeszcze a propos „Pół serio”, cztery wersje „Romea i Julii” na koniec seansu to czyste złoto!)

0

0