Rozdzielenie (sezony 1-2)

Nie mam pojęcia, od czego zacząć, bo trudno mi się pisze niebanalne teksty pochwalne. Łatwiej jest coś obśmiać i skrytykować w sposób ciekawy albo zabawny, niż pochwalić bez popadania w przesadny zachwyt. Tylko że tutaj nie potrafię inaczej. Bena Stillera lubiłem zawsze, bo jego głupkowate komedie trafiały poczuciem humoru w mój gust. Widać tam było gigantyczny dystans i jednak coś więcej niż żarty z fekaliów czy seksu (pozdrowienia dla Adama Sandlera). Potem Stiller stanął po obu stronach kamery i dał mi świetne „Jaja w tropikach” oraz jeden z najlepszych, najważniejszych dla mnie filmów: „Sekretne życie Waltera Mitty”. W lutym 2022 na Apple TV+ trafił serial „Rozdzielenie”, w oryginale „Severance”. Drugi sezon właśnie miał swój finał i jejku-jej… niech mnie kule biją, jeśli to nie jest jedna z najlepszych produkcji w… zasadzie od zawsze.

Serial oparty jest do pewnego stopnia na tajemnicach i kolejnych poziomach odkrywania świata przedstawionego oraz jego nieoczywistej konstrukcji. Postaram się napisać tak, żeby nie zdradzić ani ćwierć fragmentu istotnego dla widza, żeby nie psuć nikomu zabawy podczas seansu.

Mamy wszechobecną korporację Lumon, o której powiedzieć, że jest dziwna i nietransparentna, to jak nic nie powiedzieć. Najbardziej doniosłym jej wynalazkiem jest chip, który wszczepiony do mózgu pozwala na tytułowe rozdzielenie ludzkiej świadomości. Podpisujesz umowę o pracę, przechodzisz operację, przychodzisz do roboty, wchodzisz do windy i… rodzi się nowy ty. Ten, który przez kolejne 8 godzin będzie rzetelnie pracował dla Lumon. Mija 17:00, „wewnętrzniak” (z ang. „innie”) wraca do windy i… cyk, znów jesteś sobą, czyli „zewnętrzniakiem” (z ang. „outie”). Nie masz zielonego pojęcia, kim jesteś w biurze, co się tam dzieje, na czym polega twoja praca. W drugą stronę to samo. Twoje „pracownicze ja” rodzi się jako tabula rasa i nie ma zielonego pojęcia, kim jest na zewnątrz, czy ma rodzinę, przyjaciół, dom, jaką ma przeszłość, nic.

W pierwszym odcinku poznajemy ten mechanizm oczami Helly R. (Britt Lower), która budzi się totalnie skołowana i ma rozpocząć swój pierwszy dzień w nowej pracy. W nowy świat wprowadza ją Mark S. (Adam Scott). Pokazuje jej dział „Macro Data Refinement”, gdzie pracuje z Dylanem G. (Zach Cherry) i Irvingiem B. (John Turturro). Nad wszystkim czuwa surowa dyrektorka, Harmony Cobel (Patricia Arquette). Z czasem poznamy szerzej losy zewnętrzniaków, będziemy śledzić intrygi rozwijające się w biurze i poza nim, a także dowiemy się – przynajmniej częściowo – jak działa rozdzielenie, czemu nie wszyscy pracownicy są mu poddawani i co się tam do cholery dzieje.

Głównym bohaterem jest wspomniany Mark S. Z powodu rodzinnej tragedii zatrudnił się w Lumon, żeby chociaż te 8h wyłączyć swoją oryginalną świadomość i nie przeżywać traumy od nowa. Typowa ucieczka przed bólem w „nieczucie”. Na poziomie konceptu wydawało mi się to całkiem kuszącą opcją. Szczególnie jeśli ktoś nie znajduje swojej pracy szczególnie ciekawą. Żyjesz porankami i wieczorami, weekendami i wakacjami, a ta nudna i rutynowa robota jest gdzieś poza świadomością. Nawet brak wiedzy o tym, co i po co się właściwie robi, nie przeraża jakoś bardzo.

Problem pojawia się, kiedy pomyślimy o wewnętrzniakach. Wyobraźcie sobie życie złożone z pracy i… tylko z pracy. „Budzicie” się w windzie i w niej „zasypiacie”. Nie macie czasu wolnego, wakacji, wieczorów z bliskimi. Nie ma hobby, życia towarzyskiego, odpoczynku, psychicznego odsapnięcia, zmiany klimatu czy otoczenia. Jedyne co znacie, to zimne, białe korytarze, surowo urządzone biuro działu rafinacji makro danych i 4-5 osób, zawsze tych samych. Wewnętrzniaki nie są też robotami, mają pełną gamę normalnych uczuć i emocji, są takimi samymi ludźmi jak ich zewnętrzne wersje, tylko bez tamtego bagażu doświadczeń. No i wreszcie: jeśli zewnętrzniak zdecyduje się odejść z pracy, to jego biurowa wersja zwyczajnie… umiera. Znika i nigdy więcej się nie pojawi.

Nagle nie brzmi to tak kusząco, prawda? Serial co chwilę serwuje nam niejednoznaczne sytuacje i stawia bohaterów (a więc i nas) przed wątpliwymi wyborami moralnymi. Do tego z jednej strony Lumon stara się (bardzo prostackimi metodami) uszczęśliwiać swoich pracowników, ale z drugiej: zarząd i wyżsi menedżerowie traktują ich jak narzędzia. Nie widzą w nich ludzi, tylko trybiki w większej maszynie, które można traktować jak wymienialne w każdym momencie części, i których w dodatku łatwo się pozbyć. Jednocześnie wewnątrz tworzą korporacyjną kulturę, która opiera się na ślepej wierze w to, że Lumon ma zawsze rację i cokolwiek się dzieje, to dla naszego dobra. Nawet jeśli jednego dnia firma mówi jedno, a drugiego coś zupełnie innego. Brzmi znajomo? Pracownicy mają też do dyspozycji „break room”, czyli pokój socjalny, ale tłumaczenie zabija sens, bo przeznaczenie tego pomieszczenia… musicie poznać sami.

Do naprawdę trudnych refleksji, które samo rozdzielenie budzi w widzu, dochodzi jeszcze obraz bezdusznej korporacji (z jakimi wielu ma do czynienia na co dzień) i odwiecznego konfliktu między pracą a życiem osobistym. Nie wiem, czy był wcześniej serial, który po każdym odcinku tak długo siedziałby mi w głowie i pobudzał do tylu rozważań nie tylko na temat postaci z ekranu, ale też o sobie samym.

Tyle w kwestii historii i emocji, jakie budzi produkcja, bo – jak pisałem – nie chcę wejść na pole minowe i chlapnąć za dużo. Napiszę wam jeszcze o wizualiach. Serial wygląda obłędnie. Świat na zewnątrz przypomina nasz współczesny, budynek Lumon to złowrogi i zimny biurowiec ze szkła i stali, a piętro rozdzielenia to coś niesamowitego. Długie, niekończące się białe korytarze oświetlone jasnym i zimnym światłem, retrofuturystyczny sprzęt komputerowy, kontrastowa zieleń wykładziny w biurze rafinacji makro danych i kilka innych zakamarków, które przyprawiają o gęsią skórkę. Paleta barw jest minimalistyczna i nawet jeśli nasi bohaterowie trafią w inne miejsce na piętrze – zawsze będzie utrzymane w tonacji z 2-3 kolorami, zimne i sterylne. Powoduje to poczucie zamknięcia w klatce. W przerażającym labiryncie, który wydaje się nie mieć końca.

Scenografia sprawia, że w stu procentach skupiamy się na tym, co bohaterowie mówią, robią i czują. A wszystko sfilmowano tak, że ręce same składają się do braw. Jessica Lee Gagné wie, kiedy stosować szeroki kadr, kiedy maksymalne zbliżenie na twarz, a kiedy stać w rogu pokoju i patrzeć na wszystko niczym rasowy podglądacz.

Obsada to kolejny gigantyczny plus „Severance”. Adam Scott i Patricia Arquette są fenomenalni i w zasadzie mogę tylko powtarzać, jak bardzo realistycznie portretują swoje postacie i pokazują nam całą gamę emocji. Scott dodatkowo gra tak naprawdę dwie osoby o różnych doświadczeniach i celach. I nie jest to prosta wariacja jing-jang, gdzie jeden jest bohaterem pozytywnym, a drugi to zły brat bliźniak. Tutaj wewnętrzniaka i zewnętrzniaka różnią niuanse, a Scott wypada wybitnie. Jego współpracownicy podobnie. Mamy też na drugim planie takie nazwiska, jak Christopher Walken czy znana z „Gry o tron” Gwendoline Christie. Aktorsko nie ma słabych ogniw ani przeciętnych występów. Jest idealnie.

Po zalaniu was lawiną miodu czas na (co najwyżej) naparstek dziegciu. Zdarzają się dziury logiczne i jakby zacząć podchodzić do tego bardzo analitycznie, to w kilku miejscach można się przyczepić. Na przykład z jednej strony w biurze panuje permanentna inwigilacja, ale z drugiej jak już bohaterowie wykręcają jakiś zwariowany numer, to okazuje się, że akurat wtedy nikt nie patrzy. Mi to nie przeszkadzało jakoś specjalnie, ale w kilku momentach jest to zauważalne.

Przez chwilę obawiałem się też, że serial idzie w stronę „Lost„, czyli jeśli w końcu dostaniemy odpowiedź na jakieś pytanie, to będzie niejasna i namnoży kolejnych dziesięć pytań. Na szczęście obawy okazały się nieuzasadnione. Drugi sezon kończy się tak, że z rozkoszą obejrzę trzeci, ale gdyby to był ostateczny finał – jestem w stanie to zaakceptować. Trochę kwestii nadal wymaga wyjaśnienia, ale zakończenie jest emocjonujące i satysfakcjonujące.

Irytuje mnie jeszcze – pisałem o tym przy okazji innej recenzji zdaje się – że przy tak rzadko wychodzących sezonach, trzeba za każdym razem wracać do początku. To znaczy można oprzeć się o kilkuminutowe „w poprzednim sezonie”, ale nie warto. Produkcja, w której tak ważne są detale, konkretne sceny czy dialogi, po prostu wiele traci. Z drugiej strony Apple pewnie rozliczane jest z nowych subskrypcji i czasu przed ekranem, więc jeśli widz zamiast obejrzeć tylko drugi sezon, najpierw obejrzy ponownie pierwszy… czysty zysk. Taki model biznesowy, niestety.

Nie będzie niespodzianką, jeśli napiszę, że szczerze polecam „Rozdzielenie” absolutnie wszystkim. Serial bawi, zmusza do myślenia i budzi ogromne emocje. Świetnie łączy dużą liczbę gatunków w super-strawnym miksie. Jest tu komedia, groteska, ale też thriller, momentami wręcz horror. Jest klimat totalnego oderwania od rzeczywistości, korporacyjnej abstrakcji, a napięcie – kiedy trzeba – budowane jest po mistrzowsku. Trzeci sezon już został zapowiedziany (pojawi się w 2026 roku). Nie mogę się doczekać, a wam jeszcze raz polecam zapoznać się z „Severance”. Redaktor kuba (słusznie) niemal przy każdej możliwej okazji chwali i poleca usługę streamingową Apple ze względu na jakość produkcji, które można tam znaleźć. Przyłączam się do tego przekazu, bo za cenę połowy abonamentu Netflixa dostaniecie zawartość („Kulawe konie„, „Ted Lasso”, „The Morning Show”, „Silos„, „Uznany za niewinnego” i wiele wiele innych), o której usługa spod znaku czerwonego N może tylko pomarzyć. A samo „Rozdzielenie” w tym katalogu jest pozycją numer jeden. Arcydzieło.

7

1