Fantastyczne serie #6 (Szklana pułapka)

Die Hard czy Szklana pułapka?

Seria fantastyczna, choć nie z nazwy ani z gatunku, ale znajdzie się w tym cyklu miejsce także pozycje, które z fantastyką niewiele mają wspólnego, ale bywały fantastyczne. Jak choćby ta o policjancie Johnie McClanie. Seria „Szklana Pułapka”, czyli jeden z niewielu przykładów, kiedy kreatywne i z pozoru fatalne tłumaczenie tytułu miało sens i się przyjęło, przynajmniej do premiery części drugiej.

<Crowley>: Zwrot „die hard” pojawił się na kartach historii po raz pierwszy w czasie bitwy pod Albuerą w czasie wojen napoleońskich. Wojska francusko-polskie walczyły z połączonymi siłami brytyjskimi, portugalskimi i hiszpańskimi. W czasie jednego z polskich natarć ranny pułkownik 57 regimentu William Inglis wrzeszczał do swoich podkomendnych: „Die hard 57th, die hard!”. Nie miał bynajmniej na myśli żadnej szklanej pułapki, a jedynie zachęcał towarzyszy aby walczyli nieustępliwie, do ostatniej kropli krwi. Później żołnierzy 57 Pułku Piechoty West Middlesex zwano „Die Hards”, czyli w wolnym tłumaczeniu „twardymi skurczybykami”.

Po tym przydługim wstępie pora brać się do recenzowania, bo do budynku chyba właśnie weszli terroryści.

Szklana pułapka (1988)

To jeden z najlepszych filmów o Świętach Bożego Narodzenia, pełen akcji na najwyższym poziomie. Idealnie zaplanowana operacja terrorystyczna w wieżowcu Nakatomi Plaza i jeden policjant, który znalazł się w tym miejscu dość przypadkowo walczący z bandytami. Proste? Proste. Dobre? Jeszcze jak! I dodatkowo, mimo 36 lat na karku, zupełnie się nie zestarzało.

Oglądam go co roku, tuż przed gwiazdką, żeby się odpowiednio nastroić – najpierw Harry Potter, później Szklana Pułapka – i za każdym razem bawię się tak samo dobrze. Bo zwyczajnie nie ma się do czego przyczepić. Nasz bohater autentycznie cierpi, nic nie przychodzi mu łatwo. Nikt z wysoko postawionych z zewnątrz nie chce go słuchać, a na dodatek ma na karku jeszcze typowych federalnych – ważniaków, którzy za nic mają maluczkich.

Dialogi, tempo i niezwykle wiarygodni adwersarze, oto prosty przepis na kino akcji, które widzowie nadal chętnie oglądają po tylu latach od premiery. Świetne role dwóch wybitnych aktorów: Bruce’a Willisa i Alana Rickmana. Obaj zasługują na długą i głośną owację. Ten pierwszy po mistrzowsku sprzedaje swoje zmęczenie i zrezygnowanie. Z kolei ten drugi wykreował złego do cna człowieka, który jednak potrafi panować nad emocjami. Z zimną krwią, bez mrugnięcia okiem zabija tych, którzy nie są mu potrzebni.

Jest jeszcze wątek dziennikarza, który zrobi wszystko byleby tylko zabłysnąć. Narazi na niebezpieczeństwo całą masę ludzi, bo on musi mieć temat na telewizyjny materiał. To tak oślizgły typ, taka glista ludzka i parszywiec, że zasłużył na dużo więcej niż tylko cios piąchą w pysk.

John McClane to pomysłowy twardziel, który nie spocznie, póki nie uratuje żony i innych zakładników. Odrobinę zgrzyta mi tylko samo zakończenie, ale amerykanie zwyczajnie to lubią. Gość, który powinien dawno nie żyć powieszony na łańcuchu nagle powstaje, grozi głównemu bohaterowi i wtedy policjant Al Powell wyciąga broń, choć wcześniej opowiadał, jaka to dla niego trauma. Brawo Amerykanie, nie zmieniajcie się, proszę.

Ocena: 10/10

<Crowley>: Nie powiedziałbym, że to film zasługujący na pełną dychę, ale przyznaję, że w swojej kategorii jest idealny i nie bez powodu wygrywa wszystkie świąteczne plebiscyty. Jego siła tkwi w dwóch podstawowych elementach. Po pierwsze na głównych bohaterach. Bruce Willis wygrał „Szklaną pułapką” los na loterii, momentalnie awansując z aktora serialowego na megagwiazdę. I słusznie, bo stworzył tym samym swój specyficzny rodzaj hollywoodzkiego twardziela. Takiego z ładną buzią, ciętym językiem i sarkastycznym onelinerem na każdą okazję. Podobnie zresztą dla Alana Rickmana, uznanego aktora teatralnego, była to rola przełomowa, otwierająca przed nim Hollywood. Ci dwaj to przykład, jak dobry casting może pociągnąć cały film.

Drugim powodem sukcesu było miejsce akcji. Roderick Thorpe, autor powieści, na podstawie której oparto scenariusz, zainspirował się „Płonącym wieżowcem”. Później dorobiono do tego wątek terrorystyczny i odtąd projekt znany był jako „Rambo w wieżowcu”. I to zadziałało! Największą atrakcją „Szklanej pułapki” jest zabawa w chowanego i ikoniczne już ganianie po idealnie czystych przewodach wentylacyjnych. Dzięki tej klaustrofobicznej scenerii film trzyma w napięciu przez cały czas i jest, pomimo swojej umowności, całkiem realistyczny. Ten element odróżnia go też od większości podobnych akcyjniaków z tamtego okresu, nie wyłączając kontynuacji, do której zaraz przejdziemy.

Szklana pułapka 2 (1990)

Rzecz dzieje się na wypchanym po brzegi lotnisku. Znów mamy święta, John McClane właśnie dostaje mandat, a samochód jego teściowej zostaje odholowany. Film rozkręca się powili. Tym razem operacja terrorystyczna jest zaplanowana jeszcze bardziej skrupulatnie, a sami terroryści jeszcze bardziej bezwzględni. Zabijają kogo popadnie: mieszkańca starego kościoła na uboczu, doborową jednostkę SWAT i wreszcie setki osób przebywających w samolocie.

Zamiast biegania po wieżowcu, tym razem McClane’owi trafiła się wycieczka po podziemiach lotniska. Głównym celem adwersarzy, zgrabnie wplecionym w całą akcję, jest uwolnienie niejakiego generała Esperanzę. Wśród bohaterów znalazło się kilka charakterystycznych postaci: fajtłapowaty Lorenzo, który myśli, że jest super szychą; Kapitan Stuart – zasłużony były amerykański wojskowy, który sprzedał swój honor i teraz pracuje dla dyktatora handlującego narkotykami; Grant, który dużo mówi, ale mało robi (pod koniec dowiadujemy się dlaczego).

Twist z magazynkami, które mają dwa kolory był za pierwszym razem dużym zaskoczeniem.

Bruce Willis też nie traci formy, znów jest bezlitośnie obijany, znów krwawi z wielu ran, znów nie daje za wygraną. McClane zwija się jak w ukropie, choć praktycznie wszyscy traktują go jak niechcianego intruza. A stawka cały czas jest bardzo wysoka. Dziesiątki samolotów krążą nad lotniskiem, w każdej chwili może skończyć im się paliwo.

Powraca też nasz ulubiony dziennikarz, który znów za nic ma ludzkie życie. Opowiada bajki o swojej misji, o tym, że każdy ma prawo znać prawdę, że on poświęca się dla społeczeństwa i zdobywa informacje z narażeniem życia. Jest tak samo oślizgły jak poprzednim razem.

Drugiej części Szklanej Pułapki udało się to, co nie zawsze w przypadku filmowych serii jest regułą: nie można tutaj mówić o żadnej wtórności. Co prawda ta część również średnio radzi sobie z zakończeniem, ale do pewnego momentu można to wybaczyć. Ściganie samolotu przez helikopter to jak dla mnie zabieg mocno średni. Jednak już sama walka na skrzydle była emocjonująca. No i to nieszczęsne ostateczne spotkanie Lorenza i Johna, kiedy ten z uśmiechem na ustach drze mandat, który McLane otrzymał na początku filmu. Policjant kwituje to słowami: „a co tam, są Święta”. Jeszcze raz to powtórzę: Amerykanie, nie zmieniajcie się.

Ocena: 10/10

<Crowley>: Pewnie narażę się po raz kolejny na nieprzychylne komentarze, ale nie mogę się zgodzić z oceną Kuby (i już słyszę nadciągającego mu z odsiedzą SithFroga). Bardzo lubię ten film, oglądałem go wiele razy, ale nie da się nie zauważyć ewidentnych dziur w scenariuszu i po prostu całej masy głupot. I to takich, które widziałem już za dzieciaka. Widzę tu dwa główne problemy. Pierwszy dotyczy miejsca akcji. Lotnisko mogłoby być godnym następcą Nakatomi Plaza, ale nie jest. Pełno w nim ludzi, przez większość filmu działa zupełnie normalnie, McClane łazi sobie swobodnie po jego różnych zakamarkach i w ogóle nie czuć tu tego napięcia i klimatu z jedynki. Przez cały niemal film miałem wrażenie, że zamiast Johna, powinien tam po prostu działać oddział policjantów lub wojska.  To sprawia, że Szklana pułapka 2 niewiele różni się od dziesiątek innych podobnych filmów z epoki.

Drugą sprawą są niestety dziury i błędy, a jest ich ogrom. Od granatów leżących 30 sekund, zanim wybuchną, przez ekipę malarzy, która nikomu nie wydała się podejrzana, taser w samolocie, katapultowanie się z kabiny samolotu transportowego, genialnych terrorystów, którzy zapomnieli zabrać ze sobą pilota na akcję, policjantów-idiotów, samolot z pustym bakiem wybuchający niczym skład paliwa, aż po strzelaninę w sortowni walizek, która nikomu nie zapaliła lampki ostrzegawczej. Ja rozumiem konwencję, ale tego było po prostu zbyt wiele. Nawet akcja z podmianą magazynków chociaż efektowna, to jest bezdennie głupia, bo nie da się tak po prostu wymienić „ślepaków” na ostrą amunicję i od razu strzelać. Wiem, to takie gadanie starego zgreda, co się czepia detali. Jeśli nie przeszkadzają wam takie rzeczy, pewnie przy dwójce bawiliście się dobrze, bo John McClane nadal jest czarujący. Mnie zabrakło jeszcze porządnego adwersarza. Ten cały Stuart wygląda jak z kreskówki i nie ma nawet ułamka charyzmy Hansa Grubera.

Szklana pułapka 3 (1995)

Kto wpadł na pomysł, żeby kolejna część nie działa się w święta? Przecież to odziera tę serię z pewnej dozy magii. Zamiast zimowej rozpierduchy z kolędą w tle mamy teraz bieganinę ulicami Nowego Jorku.

Problemem tego filmu jest mnogość wątków. Dzieje się dużo, ale nie zawsze z sensem. Policjanci nie są zbyt mądrzy, a John przez cały film ma okropnego kaca. Duch serii gdzieś ulatuje, chociaż w sumie nie jest to zły film. Jest w nim trochę ciekawych scen.

Jest też, wydawać by się mogło, ciekawie pomyślany adwersarz, tyle że nie do końca. Przez zawiłości scenariusza bardzo ciężko jest skupić się na jakimś konkretnym wątku. I właściwie po co jest tam Samuel L. Jackson jako Zeus? Czy McLane nie mógł tego wszystkiego robić sam? On naprawdę nie potrzebuje takiego rodzaju partnera.

Dodatkowo mamy końcowy twist fabularny, po którym okazuje się, że nie chodzi o żadną zemstę na McClanie, ale o kradzież złota. Zdecydowanie najsłabsza z dotychczasowych przygód Johna. Bruce Willis, któremu już tak bardzo nie zależy, scenarzyści, którzy próbują wymyślić kwadratowe jaja, przy okazji zapędzający się w bardzo dziwne rejony własnej fantazji, plus mało satysfakcjonujące zakończenie.

W tej części jest za to zupełnie inny znak rozpoznawczy naszych kochanych Amerykanów. Nikt nie pamięta nazwiska 21 prezydenta Stanów Zjednoczonych. Dopiero kierowca betoniarki wie, że chodzi o Chestera Arthura, wcześniej wszyscy, wydawać by się mogło inteligentni ludzie, zachodzą w głowę, o kogo może chodzić. Głupie to, choć pewnie prawdziwe. Ta część to początek końca tej serii, która od tego momentu zaczęła dostarczać zwykłe akcyjniaki, jakich produkuje się mnóstwo.

Ocena: 7/10

<Crowley>: Tę część stawiam na równi z dwójką, może nawet minimalnie wyżej z powodu Samuela L. Jacksona. Tak się złożyło, że oglądałem ją mniej więcej w podobnym czasie, co grałem w pierwsze Grand Theft Auto i bardzo spodobała mi się idea ganiania po mieście na czas oraz wykonywania różnych zadań zlecanych przez telefon. Oczywiście potem rozwiązanie zagadki okazuje się strasznie przekombinowane, a wielki skok okropnie przesadzony, ale do pewnego momentu ta nowa formuła działa całkiem zgrabnie. Dla mnie już druga część miała niewiele wspólnego z fantastyczną jedynką, więc taka zmiana nie przeszkadza mi zbyt mocno. Według mnie widać też, że do pracy nad serią wrócił McTiernan, bo całość jest poprowadzona bardziej dynamicznie niż dwójka.

Niestety ostatni akt filmu jest kompletnie spaprany. I ucieczka ciężarówką przed wodą, i akcja na tankowcu, i wreszcie sama końcówka to już takie wymyślanie, że ciężko się to ogląda bez zażenowania. Co ciekawe istnieje alternatywne zakończenie tej historii, które można obejrzeć w materiałach dodanych do wydania DVD (jest też na Youtube). W tej wersji Gruberowi udaje się uciec, McClane zostaje uznany za kozła ofiarnego, ale odnajduje swojego wroga w Europie, gdzie dokonuje swojej zemsty. Ironiczne, chociaż sposób, w jaki to robi jest dość… specyficzny i nie dziwię się, że to zakończenie poszło do kosza.

Szklana pułapka 4.0 (2007)

Między premierą trzeciej i czwartej części minęło 12 lat.  Oglądałem ten film dwa razy, a teraz przypomniałem go sobie po raz trzeci. Nadal jest to głupkowaty film akcji o cyberprzestępcach, którzy są w stanie za pomocą komputera przejąć kontrolę na Stanami Zjednoczonymi. W takiej formie ten twór nie ma prawa mieć w tytule słów Szklana Pułapka.

To jest hańba dla tej serii. Beznadziejny oponent, koślawe dialogi i niedomagający fizycznie Willis – to gotowa recepta na beznadziejny film wzięta z pułki i wykorzystana. A co by się stał,o gdyby ten film nie powstał? Pewnie nic nadzwyczajnego, bo ani nie osiągnął niebotycznego wyniku w box-office, ani nie przywrócił Bruce’a na szczyt. A co by się stało gdyby to był zwykły film akcji z innym tytułem? Wtedy nie zarobiłby wcale, ale widzowie nie czuliby się oszukani, a seria zostałaby w pamięci widzów jako dobre wspomnienie.

110 milionów wydano na coś zwyczajnie nijakiego, mało angażującego i niewyobrażalnie nudnego. Skala absurdów w tym filmie jest ogromna. Czy pieniądze z budżetu w większości trafiły na konto Willisa? Nie wiem, choć się domyślam.

Ocena: 3/10

<Crowley>: Kuba wiele się nie pomylił, bo Willis zainkasował za „Żyj wolny albo szklana pułapka” okrągłe 25 milionów. Natomiast ciężko powiedzieć, że film się nie opłacił. Nominalnie zarobił najwięcej z całej serii i był jednym z większych przebojów 2007 roku. Dla mnie też był sporym zawodem. Nie żeby poprzednie części grzeszyły w kwestii logiki i realizmu, ale w czwórce widzę nieudaną próbę romansowania dinozaura z nowoczesną technologią. Seria zakorzeniona w kinie akcji przełomu lat 80 i 90 w cyfrowej, „nowoczesnej” otoczce wygląda trochę jak Steve Buscemi w serialu „Rockefeller Plaza 30” podszywający się pod uczniaka. Z jednej strony film w samym założeniu był przestarzały już w chwili premiery, a z drugiej poszedł w głupoty typu morderczej sygnalizacji świetlnej i zestrzeliwania helikopterów radiowozem. Oglądając go miałem nieodparte wrażenie, że widzę kolejnego „Terminatora 3”, czyli niezamierzonej autoparodii. To zresztą kolejny film, wprowadzający do starej serii młodych bohaterów, którzy są absolutnie niezapamiętywalni. Jak w 87 roku zatrudniano Willisa i Rickmana, to byli to młodzi, zdolni (okazało się, że nawet bardzo), którzy potem zrobili wspaniałe kariery. Tymczasem chyba wszystkie próby odświeżania nowymi twarzami przykurzonych klasyków były totalnymi porażkami. Na myśl przychodzi mi od razu czwarty i piąty „Indiana Jones” i kolejne „Terminatory”. No bo co by nie mówić, Justin Long zawrotnej kariery nie zrobił.

Mimo wszystko dałbym oczko wyżej od kolegi, nie uważam, żeby to był jakiś szczególnie zły film. Jest kompletnie nijaki, niezbyt mądry, ale da się go obejrzeć z braku laku. Typowy wytwór swoich czasów.

Szklana pułapka 5 (2013)

Mija sześć lat i jest kolejna odsłona walki Bruce’a Willisa z terrorystami. Tym razem zagrożenie jest globalne. Dobrze, że ten film trwa tyko 90 minut, bo więcej bym nie zdzierżył. Nie broni się nawet jako zwykły akcyjniak, a co dopiero część wybitnej (na samym początku) serii. Groteska za kupę forsy. Ani razu nie udało mi się tego obejrzeć od początku do końca. Za pierwszym razem rozłożyłem sobie seans na cztery posiedzenia. Za drugim na trzy. Jai Courtney ma w sobie tyle zapału, co kot napłakał, to samo tyczy się jego zdolności aktorskich. To nie jest najostrzejsza kredka w piórniku, a dodatkowo jego mentorem jest człowiek, który ma już na to wszystko totalnie wywalone.

Powiedzcie mi, jak to jest, że film kręcony 25 lat wcześniej ma lepsze, mniej kłujące po oczach efekty specjalne niż ten nowszy, który powinien wyglądać jak cudeńko? Piąta część przygód Mclane’a jest nieoglądalna. To całkowicie tragiczny film w każdym aspekcie. Na cokolwiek by nie patrzeć, nie ma za co chwalić. Żenada, upadek, kompromitacja. Choć znów swoje zarobił – 300 milionów na świecie oznacza, że studio na tej części nie straciło.

Ocena: 1/10

<Crowley>: Nie chciałbym zbyt mocno spekulować, ale mam wrażenie, że to był moment, kiedy Willis zaczął mieć problemy zdrowotne i z hollywoodzkiej ekstraklasy momentalnie spadł do okręgówki, a piąta „Szklana pułapka” powstała z intencją pogrzebania serii. To film z gatunku „prosto na DVD/VOD”, ale z dopisanym znanym tytułem. Trochę widzów mimo wszystko się nabrało, ale to tylko ostatnie podrygi. McClane jedzie na wycieczkę do Rosji, niczym kiedyś Arnold w Czerwonej gorączce” (tylko w drugą stronę), ale zamiast brawurowej i zabawnej rozrywki serwuje widzowi ciężkostrawną, śmiertelnie poważną historyjkę klasy B. Do tego nakręcona w idiotycznej, zabarwionej intensywnym niebieskim filtrem kolorystyce. Ciężko powiedzieć cokolwiek więcej o piątej części serii, bo poza tym, że istnieje, nie ma żadnych innych walorów, za które można by ją pochwalić. Oryginalny tytuł powinien raczej brzmieć: „Good night to Die Hard” – „Dobranoc szklana pułapko”.

6

1