Pytania do maesterów #97

Podsumowanie Rodu Smoka

Czy planujecie jakieś ogólne podsumowanie serialu Ród Smoka? Niekoniecznie podsumowanie co jest, a co nie jest zgodne z książką tylko bardziej skupienie się na serialu, to jak wypadł w różnych kwestiach, aktorskich, technicznych, wizualnych itd. Chętnie bym przeczytała takie podsumowanie. I czy może planujecie też coś takiego dla Pierścieni Władzy? czy w tym temacie całkowicie się poddaliście, pozdrawiam. (pyta Kathrin)

D: Pierścienie Władzy chyba nas pokonały. Był to serial raczej średni, a jako adaptacja – wręcz fatalny. Z Rodem Smoka jest inaczej, ale myślę, że jeśli powstanie jakiś tekst, to raczej przed drugim sezonem, trochę w ramach przygotowania na kolejną serię.

BT: A oprócz takiego podsumowania będą też kiedyś odcinki Pytań do maesterów z pytaniami zebranymi pod omówieniami kolejnych odcinków. Pierwotny zamiar był taki, żeby te odcinki specjalne PdM pojawiały się jeszcze w trakcie emisji serialu i nawet zaczęliśmy odpowiadać na niektóre pytania dotyczące “Dziedziców Smoka” (czyli pierwszego odcinka), ale z braku czasu nie udało się przygotować nawet jednego pełnego odcinka PdM. Zresztą nawet same omówienia Rodu Smoka często pojawiały się dość późno.

Zespół stresu pourazowego

Jaka jest wasza opinia na temat szeroko pojętej traumy wśród bohaterów PLIO? Znaczna ich część jest ciągle dręczona wydarzeniami z przeszłości, jak np. Jaime (co czasami wręcz zahacza o PTSD) lub w ostatnim czasie doświadczyła niewiarygodnego bólu i stresu (jak Theon). Stosunkowo niewiele wśród POV-ów jest zdrowych psychicznie (według naszego współczesnego rozumienia). Wydaje się, że trauma jest czymś, co definiuje sporą część bohaterów sagi. Wiąże się z tym kilka ciekawych według mnie zagadnień:

• Czy trauma wśród postaci PLIO wynika z uwspółcześnienia naszą XXI wieczną kulturą i rozwojem psychologii czy faktycznie we wcześniejszych wiekach występowała tak często? Życie było nieporównywalnie trudniejsze, ale być może ludzie też byli twardsi. Czy możliwe też, że występowała tak samo powszechnie, jednak wzmianki o tym nie zachowały się w kronikach?
• Czy w świecie PLIO występują traumy związane z walką, podobne do dzisiejszego PTSD dręczącego byłych żołnierzy? Nie mówię tu o efektach pośrednich typu utrata w bitwie bliskiej osoby czy idąca za nią przegrana w wojnie, tylko o grozie związanej z samą walką. Martin opisuje tzw “broken men”, czyli wcielonych do armii chłopów i mieszczan, którzy na pewnym etapie nie są w stanie wytrzymać grozy wojny, dezerterują i zamieniają się w pół-dzikie skrzywdzone istoty, nastawione już wyłącznie na przetrwanie. Czy coś podobnego występuje u znanych nam postaci? Z tego co wiem, to w naszej kulturze, do momentu upowszechnienia chrześcijaństwa i hmm pewnego złagodzenia obyczajów, walka była czymś naturalnym w życiu mężczyzny i nie postrzegano jej w kategorii grzechu/czynu moralnie złego. Co za tym idzie, wśród np. wojowników antycznych trauma związana z walką, raczej pojawiała się znacznie rzadziej niż u współczesnych żołnierzy. Inna sprawa, że takie przypadki mogły też być mylnie uznawane za tchórzostwo (do 2wś włącznie), a nie naturalną reakcję organizmu na bardzo silny stres – kronikarze mogli więc ich po prostu nie opisywać. Mimo wszystko, zachowały się śladowe informacje np. o wojownikach widzących duchy zabitych przez nich ludzi czy utratę wzroku na wskutek stresu po bitwie (źródło:https://www.pbs.org/wgbh/nova/article/ptsd-may-old-combat/) (pyta Trauma w świecie PLiO)

D: Sprawa jest dość skomplikowana. Bo co do zasady to zjawiska nazywane zespołem stresu pourazowego (czyli PTSD) występowały już w starożytności. Mamy wystarczająco dużo dowodów w postaci tekstów pisanych, które wskazują na bardzo podobne symptomy. Istnieje też wiele ciekawych hipotez dotyczących np. zachowania skandynawskich berserkerów, które wiążą to właśnie ze stresem pourazowym. Natomiast jest też prawdą, że bardzo szerokie rozpowszechnienie tego schorzenia jest mocno powiązane z użyciem nowych rodzajów broni – przede wszystkim artylerii – które poddawały organizmy żołnierzy nawet znajdujących się technicznie rzecz biorąc poza walką, ogromnemu, bezustannemu stresowi. Stąd zresztą wcześniejsza nazwa tego schorzenia – “shell shock”. Innymi słowy – to o czym pisze Martin na pewno występowało. Możliwe, że jedynym anachronizmem jest większa niż w rzeczywistości średniowiecza powszechność PTSD wśród stworzonych przez niego postaci. A czy – tak jak mówisz – jakąś rolę w pojawieniu się zespołu pourazowego mogło mieć chrześcijaństwo i ogólne przemiany w moralności? Być może, tego nie wiem.

BT: Zaznaczam, że się na tym nie znam, więc jeśli jest tu ktoś, kto posiada odpowiednią wiedzę, to proszę mnie poprawić: wydaje mi się, że może też chodzić o to, że po prostu do czasów nowożytnych w wojnach brała jednak udział względnie niewielka liczba osób (za wyjątkiem niektórych imperiów starożytnych), a poza tym same starcia były względnie krótkie (za wyjątkiem oblężeń). A tym samym walczący mogli cierpieć na PTSD stosunkowo rzadziej, a w dodatku samych walczących w stosunku do ogółu społeczeństwa było mniej. W dodatku może po prostu brakować źródeł, bo do upowszechnienia się druku i zdolności pisania po zwykłych żołnierzach zostawało mniej zapisków, a np. kronikarze skupiali się na dowódcach i możnych.

A co do PLiO, to myślę, że GRRM świadomie nawiązuje w opisach przeżyć niektórych postaci do tego, co wiadomo o traumie. Zwłaszcza w przypadku Theona, ale też u Neda, Aerona i innych. Co do traumy ściśle związanej z udziałem w wojnie, a nie z innymi doświadczeniami, to chyba wśród POV-ów nie ma takiej postaci, u której to byłoby główne źródło, ale wśród innych postaci być może tak jest. Zwłaszcza opis tych “złamanych ludzi” z przemowy septona Meribalda przypomina opis PTSD u uczestników nowożytnych wojen. I nie zdziwiłbym się, gdyby GRRM celowo nawiązywał tu do np. wojny w Wietnamie, która sądząc po jego wczesnej twórczości miała na niego duży wpływ.

Pakt Baelish-Tyrell

Na czym tak właściwie polegała umowa Baelisha z Tyrellami ? On przekazał naszyjnik Dontosowi, on Sansie, Olenna użyła fragmentu do otrucia króla. Ale po co Tyrellom do tego Baelish ? Sami mogli przywieźć trochę ze sobą. Po co im te skomplikowane gierki z mistrzem monet ? (pyta Tywin)

BT: W trakcie negocjacji w sprawie sojuszu Tyrellów z Lannisterami, które prowadził Baelish, sytuacja była taka, że Tyrellowie byli skłonni się na to zgodzić pod warunkiem, że Margaery zostanie królową. Ale wiedzieli tyle na temat Joffreya, że w roli jej męża widzieli Tommena. Zresztą sam Littlefinger rozpuszczał pogłoski na temat okrucieństwa Joffreya. Czyli Tyrellom zależało na tym, żeby Joffrey umarł jak najszybciej. Baelishowi zależało na tym, żeby sojusz został zawarty, bo wtedy Lannisterowie będą musieli mu się odwdzięczyć i otrzyma wysoki tytuł, który pozwoli mu na małżeństwo z córką Hostera Tully’ego – bo na tym etapie Baelish mógł planować, że ostatecznie ożeni się z Catelyn. Ale im dłużej Joffrey żył, tym większe było ryzyko, że wyjdzie na jaw rola Baelisha w śmierci Neda Starka. Bo jest wysoce prawdopodobne, że to właśnie on podszepnął Joffreyowi pomysł ze ścięciem przed Wielkim Septem, a potem pomógł (za pośrednictwem Slynta) zrealizować ten plan, zanim ktokolwiek zdążył zareagować. Już samo to, że Littlefinger przyłożył Nedowi sztylet do gardła, co odbyło się w obecności wielu osób, go obciąża, ale z tego pewnie udałoby mu się jakoś wykręcić – np. że nie było innego wyjścia, że inaczej sam by zginął, itd. Może nawet próbowałby się kreować na tego, który w beznadziejnej sytuacji chciał w ten sposób uratować Neda, bo gdyby ciężko ranny Stark dobył miecza i próbował walczyć, to mógłby zginąć. Ale gdyby wyszły na jaw dwie rzeczy – jak Baelish dogadywał się z Janosem Slyntem i jak doradzał Joffreyowi, to cały plan by upadł. Wtedy nie miałby żadnych szans na ślub z Catelyn, a co do przejęcia władzy w Dolinie, to na przykład taki Yohn Royce mając wiedzę o spisku przeciwko Nedowi prędzej by Littlefingera powiesił albo wyrzucił przez Księżycowe Drzwi, niż pozwolił mu być protektorem Doliny. Czyli Baelishowi na szybkiej śmierci Joffreya zależało równie bardzo jak Tyrellom. A w takim razie już w trakcie pertraktacji Littlefinger musiał jakoś do tego nawiązać – bo inaczej Tyrellowie mogliby się w ogóle nie zgodzić, a poza tym Baelish nie mógł czekać, czy może Tyrellowie zaczną działać za rok. Pomysł musiał paść od razu.

D: Też tak uważam. Sądzę, że Littlefinger był na tyle zbratany z Tyrellami, że po prostu uczestniczył w rozważaniach na temat tego co zrobić z Joffreyem i pewnie sam zaproponował, że ma odpowiednie środki, by sprawę załatwić.

BT: A skoro już w ogóle padła myśl, żeby Joffreya uśmiercić, to każda ze stron chciała, żeby wciągnąć w to drugą jak najbardziej, żeby nikt nie miał interesu w ujawnieniu prawdy. Bo załóżmy na przykład, że Tyrellowie decydują się zabić Joffreya samemu. W takim razie Tyrellowie będą wiedzieli, że Baelish domyśli się bez trudu, kto za tym stoi, bo przecież z negocjacji wie, że Tyrellowie obawiali się Joffreya. I na odwrót, Tyrellowie będą wiedzieli, że Littlefinger sugerował, że dobrze by było, gdyby Joffrey umarł.

A co do sposobu zrealizowania zamiaru, który może wydawać się niepotrzebnie skomplikowany – myślę, że tu też chodziło między innymi o to, żeby żadna ze stron spisku nie mogła wydać drugiej. Bo na pewno ani Baelish nie ufał Tyrellom, ani oni jemu. A w takim razie nikt nie chciał przeprowadzić tego tak, żeby druga strona mogła w razie niepowodzenia uniknąć odpowiedzialności. Musiało się to odbyć tak, żeby brały w tym udział osoby, które w razie czego da się połączyć i z Littlefingerem (Dontos) i z Tyrellami (Olenna). A dla Baelisha rola Sansy w całej sprawie to dodatkowy plus, bo jeśli nawet ktoś połączyłby ametystową siateczkę z trucizną, to wtedy podejrzaną stałaby się Sansa. A Sansa podejrzana o królobójstwo staje się zależna od Baelisha i nie może np. od razu po przybyciu do Doliny ujawnić się przed lordami Doliny (dopóki Dolina oficjalnie jest wierna Tommenowi).

D: Dokładnie. Pełna zgoda.

Kto co wie, czyli o przepływie informacji z Muru

Sensacje ser Alistera o chodzących trupach zostały zbyte śmiechem przez Tyriona. DaeL i BT w PDM 61 sugerowaliście, że nawet najlepiej poinformowani ludzie w Westeros – Varys i Littlefinger nic nie wiedzą o Innych, więc południe sobie odpuśćmy. Ale co z Północą? Czy na północ od przesmyku ktoś wie, że wraz z zimą nadejdą Biali Wędrowcy? Na Dworze Trytona, gdy Davos mówi, że Stannis „broni waszych ziem przed żelaznymi ludźmi i dzikimi”, słyszy: „Minęły stulecia, odkąd ostatnio w Białym Porcie widziano dzikich… Czy lord Stannis zamierza nas bronić również przed snarkami i smokami?” – nawet o ataku dzikich nie wiedzą? Co z tymi krukami Aemona? Z kolei Theon w Winterfell myśli sobie: „Stannis zawarł na Murze sojusz z Jonem Snow, a Jon w jedno uderzenie serca ściąłby mu głowę.” Pytanie otwarte, szerokie pole do popisu: to jak to jest z przepływem informacji na Północy, kto co wie z Muru? Wyglądałoby na to, że niewielu niewiele… A z drugiej strony jest cała ta konspiracja bałwanowa i temat ostatniej woli Robba – przykłady nieprawdopodobnego przepływu informacji. (pyta Wielki Mors)

D: Konspiracja bałwanowa i temat ostatniej woli Robba istnieją, bo mówią o nich poważni ludzie i rzecz nie dotyczy spraw nadnaturalnych. Temat Dzikich przebija się do świadomości Północy powoli, chociaż – dodajmy – przebija się! Dzieje się to powoli, i w Białym Porcie temat nie jest tak gorący jak na ziemiach Umberów. Ale możemy założyć, że na Północy generalnie już wszyscy o problemie wiedzą, co najwyżej mogą go bagatelizować albo udawać, że bagatelizują z innych powodów. Temat Innych to czysta abstrakcja, bo powiedzmy sobie szczerze, nawet na samym Murze nie wszyscy są pewni co do tego co tak naprawdę zaszło. I myślę, że nawet w chwili inwazji nie wszyscy będą tym opowieściom dawać wiarę.

BT: Co do przytoczonego fragmentu z rozmowy na Dworze Trytona, to trzeba dodać, że ser Marlon Manderly pewnie podobnie jak lord Wyman odgrywa tam przedstawienie na użytek Freyów, więc jego słowa wcale nie muszą świadczyć, że naprawdę całkowicie bagatelizuje sprawę Dzikich. Chociaż z perspektywy Białego Portu rzeczywiście to nie Dzicy są największym zagrożeniem. A co do informacji z Muru, to sporą wiedzę na ten temat w zajętym przez Boltonów Winterfell może wyjaśniać to, że jej dostarczaniem zajmuje się Arnolf Karstark. A on będzie przecież dostarczał to, co ma znaczenie polityczne i wojskowe, a nie rewelacje o mitycznych istotach, o których zresztą sama Nocna Straż wie niewiele pewnego.

Co by było, gdyby uwierzono Alliserowi

To PDM, a zarazem przyczynek do dyskusji: W “Starciu Królów” do Królewskiej Przystani przybywa sir Allister Thorne z ruszającą się ręką w słoiku. Tyrion najpierw stawia osobiste animozje ponad obowiązki namiestnika, a potem publicznie wyśmiewa posła i odsyła z niczym. ALE Gdyby zobaczył tę rękę, gdyby wziął zagrożenie na poważnie… Co właściwie mógłby zrobić? Wysłanie jakichkolwiek wojsk w celu wsparcia Nocnej Straży wymagałoby zgody co najmniej Cersei lub Tywina. W pierwsze wątpię, w drugie nie wierzę. Chyba że Tyrion wspaniałomyślnie pozbawiłby się opieki swoich dzikich, ale skupmy się raczej na rozwiązaniach realnych 😉 Więc – co MÓGŁBY zrobić? Tak realnie – jakie miał możliwości? (pyta singri)

D: Natychmiast pewnie nie mógłby zrobić wiele więcej, niż zrobił. Być może wysłałby jakichś swoich ludzi w roli obserwatorów. Natomiast prawie na pewno poinformowałby o tym problemie Tywina. I jeśli uczyniłby to w sposób wiarygodny (albo zdołał w jakiś sposób przekazać łapsko Tywinowi, na przykład wysyłając do niego Allisera), to moglibyśmy liczyć na jakąś interwencję tuż po wojnie.

BT: Akurat wysłanie Allisera do Tywina mogłoby się nie skończyć najlepiej, biorąc pod uwagę, komu Alliser zawdzięcza pobyt na Murze…

D: To prawda, ale zakładając, że ręka jest sprawna i może posłużyć do demonstracji, to myślę, że jakiś pozytywny efekt by to miało.

BT: Pytanie, czy Tywin nie uznałby, że to jakiś sprytny sposób osłabienia jego sił na wojnie, jakiś spisek Mormona ze Starkami…

D: Teoretycznie to możliwe. Ale już po wojnie sprawdzenie o co chodzi, w sytuacji gdy koszt jest niewielki, a ryzyko zbagatelizowania ponadnaturalnego zagrożenia ogromne, byłoby prawdopodobne.

BT: Tak się zresztą zastanawiam, czy w ogóle była szansa na przedstawienie w Królewskiej Przystani dowodu na istnienie nieumarłych – Alliser wspomina w tej scenie audiencji, że ręka zupełnie zgniła w czasie, gdy Tyrion go ignorował. Ale może było tak, że przestała być ożywiona już wcześniej, w czasie podróży? Może magia lub zdolności, które ożywiają upiory, działają tylko do pewnej odległości od Innego? A może jeśli po jakimś czasie braku kontaktu z Innym, który ożywił upiora, upiór przestaje istnieć?

Przyczyny zapaści technologicznej

Czy powracające okresy zimniejszego klimatu, epidemii i brak surowców energetycznych nie są przyczyną stagnacji technologicznej w Westeros? Zimny klimat ogranicza liczebność i specjalizacje populacji, epidemie zaburzają stabilność państw, a brak surowców energetycznych wymusza korzystanie z siły wiatru, wody i zwierząt pociągowych. (pyta zyx)

D: Niby tak, ale z drugiej strony mamy kilka wieków względnego spokoju (to znaczy może nie spokoju, ale oddechu od zjawisk apokaliptycznych) i od tych kilku wieków technologia i stosunki społeczne są ciągle na etapie pełnego/późnego średniowiecza. Dziwne to, ale nie można wszystkiego zwalić na zimę i Innych. Z brakiem surowców energetycznych też się do końca nie zgodzę – tu problemem nie jest brak węgla, on by potencjalnie hamował rozwój przemysłu dopiero gdy mielibyśmy rewolucję przemysłową.

BT: Też nie sądzę, żeby westeroskie zimy (przynajmniej w czasach od Podboju) były przedstawione jako na tyle katastroficzne, żeby to wyjaśnić. Nie wygląda na to, żeby przeciętna zima, zwłaszcza na południe od Przesmyku, była na tyle ciężka, by umierała spora część ludności. Magia też tego nie wyjaśnia, bo przecież w Westeros od stuleci nie odgrywa ona większej roli, a wielu uważa, że w ogóle już nie istnieje. Ogólnie myślę, że utrzymywanie się Westeros na podobnym poziomie od stuleci wynika nie tyle ze szczególnych cech świata przedstawionego, co z tego, że po prostu GRRM tak wolał. Przy czym nie jest też tak, że od tysięcy lat zupełnie nic się nie zmieniło.

Mniej krwawe gody

Czy krwawe gody nie mogły być mniej krwawe? Jak wiemy żołnierze Boltonów i Freyów mieli przewagę oraz podobno ludzie Karstarków pomogli. Więc moim zdaniem wystarczyło na drugi dzień otoczyć bliźniaki oraz aresztować pijanych lordów oraz gości. Pijani wojownicy Starków i Tullych nie mogli nic zrobić. Takim sposobem można było zapewnić pokój z Północą oraz Dorzeczem. Bo jak wiadomo lordowie w niewoli nie zachęcają do kolejnego buntu. (pyta Ser Richard Horpe)

BT: Jednak te osoby, których pozostawienie przy życiu było korzystne dla Boltonów i Lannisterów na ogół przeżyły. Zginął Robb, bo w ten sposób stało się możliwe przejęcie Północy przez ślub Ramsaya z “Aryą”, a poza tym sądzę, że Tywinowi zależało na jego śmierci z powodów osobistych. Bo Tywin wcale niekonieczne zawsze kieruje się tylko chłodną kalkulacją. A Robb śmiał pokonać wojska Tywina na polu bitwy, a w dodatku wtargnąć do Krain Zachodu. Możliwe zresztą, że także zamordowanie Elii Martell było zemstą Tywina za to, że jego zdaniem przez ślub z Elią – a nie z Cersei – Rhaegar obraził ród Lannisterów. Jednak lordowie Dorzecza i Północy w większości zostali pojmani, oprócz tych, którzy najzacieklej bronili Robba. A co do zwykłych żołnierzy, to jednak trudno zakładać, żeby na drugi dzień wszyscy byli na tyle pijani, żeby dało się ich z łatwością rozbroić. Poza tym Boltonowe i Freyowie nie byli na tyle liczni, żeby przez dłuższy czas pilnować tysięcy ludzi.

D: Owszem. Ale myślę też, że odwlekanie rozprawy ze Starkami nawet o jedną noc wprowadzało dodatkowy element niepewności. Coś mogło pójść nie tak. Ktoś mógł powiedzieć kilka słów za dużo. Ktoś inny mógł zostać przekupiony, itd…

Umieranie świata

W nawiązaniu do pytania o przyszłość Westeros: mam nieodparte wrażenie, szczególnie po lekturze i obejrzeniu mapy znanego świata w “Świecie Lodu i Ognia”, że świat ten, w sensie istnienia cywilizacji, powoli acz konsekwentnie umiera. Essos usłane jest ruinami i wydaje się wyludniać. Na zachód od Kości jest opustoszałe w dużej mierze Morze Traw. Na południu mamy dziurę po Valyrii. Na wschód od Kości mamy kolejną dziurę, potem wyludnione tereny dawnego N’ghai. O Szarym Pustkowiu i Cieniu nawet nie wspominam. Mamy oczywiście organizmy państwowe, ale wydają się cieniem dawnych imperiów. Do tego mamy “skażone” Sothorys. Wydaje się, że tylko Westeros wciąż jest jeszcze na swój sposób “żywotne cywilizacyjnie”, ale być może Inni, zima, epidemie i głód zlikwidują ten wybryk. Jak Wy interpretujecie ten aspekt świata Martina i czy w ogóle macie podobne odczucia? (pyta Dżądżen)

D: Coś jest na rzeczy, ale z drugiej strony to może być też przesunięcie środka ciężkości ze wschodu na zachód. Pamiętajmy, że Westeros było przez większą część swojej historii zapóźnione w stosunku do Essos. Mieliśmy do czynienia z czymś podobnym również w naszej historii, gdy “środek ciężkości” cywilizacji przenosił się z Mezopotamii do basenu Morza Śródziemnego, a potem dalej na północ Europy (oczywiście z kilkoma wahnięciami wte i wewte).

BT: Myślę, że z jednej strony wynika to pewnie z nawiązań do tego typu motywów w fantastyce (przede wszystkim u Tolkiena, u którego Śródziemie w Trzeciej Erze jest pełne pozostałości po świetniejszej przeszłości) i science-fiction w stylu “umierającej Ziemi/Wenus/Marsa”, a z drugiej z tego, że w przeciwnym razie tam gdzie są te wszystkie ruiny, musiałyby być jakieś państwa, które w choćby minimalnym stopniu uczestniczyłyby w wydarzeniach PLiO. A wówczas fabuła stałaby się jeszcze bardziej skomplikowana. Poza tym do wydania Świata Lodu i Ognia poza Wolnymi Miastami i Zatoką Niewolniczą, pozostałe regiony Essos (z paroma wyjątkami, jak np. Qarth) były w dużej mierze tylko nazwami, albo w ogóle nie było o nich wzmianek. A pierwsza mapa pokazująca jak dokładnie rozmieszczone są Wolne Miasta względem Westeros pojawiła się trzy lata wcześniej w Tańcu ze smokami.

Zbyt wschodnie Essos

Czy nie uważacie, że to Essos powinno być bardziej zachodnie ? W książce ,,Strzelby, zarazki, maszyny” napisano mądrze że południkowe rozciągnięcie kontynentu nie służy postępowi gdyż zmiany stref klimatycznych uniemożliwiają sianie roślin na całym kontynencie czy hodowanie gatunków zwierząt na całym obszarze. Dlatego Ameryki i Afryka rozwijały się słabiej niż Europa i Azja. Tak więc to Essos powinno dominować zwłaszcza biorąc pod uwagę powierzchnię. (pyta Tywin)

D: To prawda, ale z drugiej strony strefy klimatyczne i tak są raczej pochrzanione. Poza tym w całym Westeros (zapewne z niewielkimi odstępstwami na Północy i w Dorne) mamy te same zwierzęta hodowlane. Z kolei Essos – przynajmniej z opisu Martina – ma zaskakująco słabo rozwinięte rolnictwo. Dużo pasterstwa, mało klasycznego rolnictwa. Czemu? Trudno powiedzieć, Martin wbrew pozorom wcale nie pokazał nam zbyt wiele z Essos, to są generalnie małe wycinki olbrzymiego kontynentu.

BT: Zresztą nawet w czasach PLiO to region Wolnych Miast odgrywa znacznie większą rolę w Znanym Świecie, tylko po prostu wydarzenia oglądamy z perspektywy postaci z Westeros. A jeśli Westeros jest ogólnie na poziomie rozwoju, dajmy na to, Anglii w XV wieku, to niektóre Wolne Miasta są już na etapie analogicznym do renesansowej Italii. A co do reszty kontynentu, to jednak, jak wspomniał Dżądżen w poprzednim pytaniu, Essos jest pełne różnych pustkowi, pustyń i skażonych obszarów.

Wiking Eggersa

Pytanie ogólne, pojawi się recenzja Wikinga od Eggersa? ( PDM Jak maestrowie bardzo chcą, to mogą napisać jakie elementy tego filmu budziły ich skojarzenia z Żelaznymi Wyspami? 😜 ) (pyta EJM)

D: Recenzowałem ten film swego czasu do CD-Action. Nie chciałbym się powtarzać, ale… postaram się zachęcić kogoś do napisania paru słów na jego temat. Mnie podobał się bardzo, jak zresztą wszystkie filmy Roberta Eggersa.

BT: Co do mnie, to nie widziałem tego filmu…

0

0