Dyskusja z dawna oczekiwana na temat zwiastuna serialu Władca Pierścieni: Pierścienie Władzy [SPOILERY]

D: Od premiery teasera minęły trzy dni, ale dyskusja na jego temat nie przygasa. Wczoraj podjęliśmy się próby dokonania analizy poszczególnych ujęć tego zwiastuna. No, tak naprawdę to analizował głównie Bluetiger, ja najwyżej dorzucałem swoje trzy grosze. Dziś chcielibyśmy natomiast zastanowić się nad tym jakie wnioski dotyczące serialu możemy wysnuć po obejrzeniu teasera.

BT: Przypominamy, że w tekście znajdą się spoilery z samego serialu oraz z dzieł Tolkiena, takich jak Silmarillion, Niedokończone opowieści i Władca Pierścieni.

D: Zacząć będziemy jednak musieli od wiadomej kontrowersji. To jest temat, od którego się nie ucieknie i – do licha – idę na pierwszy ogień. A więc – w serialu Pierścienie Władzy, w kilku rolach (elfów i krasnoludów), obsadzono osoby czarnoskóre. Oczywiście, taki casting nie odpowiada opisom zarówno samych postaci, jak i ras, które znajdziemy u Tolkiena. Przyczyna też jest dość powszechnie znana. Tolkien tworzył nową mitologię dla Anglii, opierając się głównie (choć nie wyłącznie) na mitach i legendach Europy Zachodniej i Północnej.

BT: A większość opowieści skupia się na wydarzeniach rozgrywających się w północno-zachodniej części Śródziemia, która w zamyśle Tolkiena jest właśnie północno-zachodnią Europą w odległej, fikcyjnej przeszłości.

D: Tak, ten kawałek tolkienowskiego świata, który zwiedziliśmy w książkach, był po prostu pełen postaci o określonym wyglądzie. Owszem, Tolkien wspominał także o ludziach posiadających ciemniejszą karnację, ale znajdowali się oni na uboczu głównej historii, gdzieś w odległych krainach, na dodatek jak już ich we Władcy Pierścieni zobaczyliśmy, to – że tak użyję popularnego zwrotu – “stali po niewłaściwej stronie historii”. I to w zasadzie powód dla którego u Tolkiena nie ma czarnoskórych elfów czy krasnoludów

BT: Lepiej byłoby chyba powiedzieć, że “nie widzimy” takich elfów – moim zdaniem z tekstów Tolkiena nie wynika, że nie było żadnych czarnoskórych elfów. Faktem jest, że Eldarowie (Vanyarowie, Noldorowie i Lindarowie), na których dziejach skupiają się opowieści, mieli jasną skórę – takie stwierdzenie pada wprost w dodatku F Władcy Pierścieni. Jednak o wyglądzie Avarich nie wiadomo nic.

D: To właśnie miałem na myśli. Tolkien nie stworzył świata bez ludzi o innym kolorze skóry, ale po prostu pokazał na opowieści, które toczyły się w bardzo specyficznym kawałku tego świata i bardzo specyficznym dla tego świata czasie. Twórcy Pierścieni Władzy mieli z tym problem. Ale zanim rzucimy tu jakieś słowa potępienia czy aprobaty, powinniśmy spojrzeć na zjawisko szerzej. Trzeba powiedzieć, dlaczego wiele filmów i seriali będących adaptacjami starszych historii, decyduje się na obsadzenie w rolach “zarezerwowanych” dla białych aktorów, osób, których pochodzenie etniczne nie współgra z oryginalnym, literackim opisem. Najkrócej można by to ująć hasłowo – bo wskutek zmian demograficznych, ludzie o innym niż biały kolorze skóry nie są już na Zachodzie grupą zmarginalizowaną – zarówno jeśli chodzi o liczebność, jak i status społeczno-ekonomiczny. A to ma wpływ na kilka spraw. Po pierwsze – dla zachodniej publiczności film czy serial obsadzony wyłącznie białymi aktorami wygląda… dziwnie. Po drugie – słusznie czy niesłusznie, na Zachodzie panuje przekonanie, że ludzie idąc do kina oczekują “reprezentacji”, to znaczy chcą widzieć kogoś, z kim mogą się utożsamiać ze względów etnicznych. A zatem obsada powinna reprezentować jak największą część społeczeństwa, aby przyciągnąć do kina tłumy. Po trzecie – społeczeństwa zachodnie, szczególnie w USA, mają pewien (jak najbardziej uzasadniony) ciężar winy wobec mniejszości etnicznych. I z tym poczuciem winy walczą, między innymi poprzez aktywne popieranie różnorodności. Dlatego realizacja filmu z różnorodną obsadą jest czymś w dobrym tonie, a zmiana wyglądu postaci czy jej płci, uważana jest za pewien drobny akt odwagi w walce o słuszną sprawę. Na te czynniki nakłada się jeszcze fakt, że Amerykanie nie należą do szczególnie subtelnych na względy kulturowe innych narodów. 60 lat temu serwowali światu białego Czyngis-chana i wzruszali ramionami na pytania, dlaczego nie obsadzono w tej roli Azjaty. Dzisiaj w dokładnie ten sam sposób reagują na zjawisko odwrotne. O rany, to się przeradza w długi wywód, ale już docieram do konkluzji. A jest ona taka, że… trzeba się z tym pogodzić. Ja sam przyznam się, że uważam “race-swapping” za krok niewłaściwy. Nie jestem utylitarystą, nie uważam, że sztuka powinna służyć (choćby najszlachetniejszym) celom politycznym czy społecznym. Więcej – sądzę, że niektóre dzieła kultury zasługują na to, by adaptując je dochować największego możliwego pietyzmu. Tak długo jak dzieła Tolkiena nie są w domenie publicznej, tak długo jak nie możemy mieć setek ich adaptacji, również eksperymentalnych, wytwórnia z monopolem na ich ekranizację, powinna traktować sama siebie jak kustosza. Takie podejście przyjął Peter Jackson na początku ekranizacji Władcy Pierścieni i zaowocowało to trzema cudownymi filmami. Jednocześnie nie zamierzam kruszyć kopii o czarnoskóre elfy czy krasnoludy. Traktuję to jako kiepski wybór castingowy, ale nic więcej. Jak obsadzenie osoby łysej do roli kudłacza albo kogoś bardzo niskiego do roli olbrzyma. Liczę na to, że serial będzie tak dobry, a wzmiankowani aktorzy tak przekonujący, iż – podobnie jak w zeszłorocznej Diunie – zgrzyt związany z dziwnym castingiem będzie krótkotrwały i szybko o nim zapomnę. Innymi słowy – nie popieram, ale myślę, że za wcześnie na rozrywanie szat. To jest moje zdanie, wiem, że nie wszyscy się zgadzają, ale uznałem, że należy się do tego odnieść na wstępie. Rozumiem przy tym, że temat jest na tyle kontrowersyjny, iż niektórzy z naszych czytelników będą chcieli odnieść się do niego w komentarzach, ale mam ogromną prośbę – zróbmy to z szacunkiem wobec dyskutantów oraz samych aktorów. I to w sumie tyle tytułem przydługiego wstępu. A skoro temat najbardziej kontrowersyjny mamy za sobą, to spróbujmy włożyć kolejny kij w następne mrowisko. Jest w końcu kilka niepokojących rzeczy, które powinniśmy poruszyć.

BT: Możemy porozmawiać chociażby o kondensacji chronologii Drugiej Ery. W artykule Vanity Fair z 11 lutego showrunnerzy wspomnieli, że w serialu wydarzenia, które w książkach rozgrywają się na przestrzeni tysięcy lat zostaną skondensowane, gdyż w przeciwnym razie po każdym sezonie musiałyby zniknąć wszystkie ludzkie postaci i pojawić się zupełnie nowe – gdyby zachować książkową chronologię, pomiędzy sezonami następowałby przeskok o np. kilkaset lat. Na przykład, początki prac nad Pierścieniami Władzy to mniej więcej rok 1500 Drugiej Ery, wykucie Jedynego Pierścienia następuje około sto lat później, zniszczenie Eregionu to rok 1697, wstąpienie Ar-Pharazôna na tron ma miejsce w roku 3255, upadek Númenoru następuje w roku 3319, a zawiązanie Ostatniego Sojuszu to rok 3430 Drugiej Ery.

D: Pytanie brzmi tylko, jak to zagęszczenie będzie wyglądać. Czy rzeczywiście chodzi o to, że wszystko będzie się (w chronologii serialu) rozgrywać w relatywnie krótkim czasie? A może będziemy mieli flashbacki i przeskoki, które będą miały miejsce, ale z punktu widzenia widza będą trudne do dostrzeżenia, bo wszystkie postaci są długowieczne?

BT: Wydaje mi się, że chodzi raczej o to pierwsze rozwiązanie – np. twórcy serialu wspominają, że gdyby nie skondensowali chronologii, pewne ważne postaci pojawiłyby się dopiero w sezonie czwartym. Gdyby zdecydowano się na nieliniową prezentację wydarzeń, postaci żyjące w okresie upadku Númenoru (np. Isildur) mogłyby się pojawić już w pierwszym sezonie nawet bez zagęszczania chronologii.

D: Z punktu widzenia spójnej narracji to pewnie ma sens. Ale znów – że użyję porównania z Grą o Tron – pewne uproszczenia wprowadzone, by wygodniej prowadzić wątki, odbijają się na bogactwie świata.

BT: Zastanawiam się również, jak takie zmiany wpłyną na opowieść o schyłku i upadku Númenoru… Jeśli już na początku serialu Númenorejczycy będą się wrogo odnosili do elfów i podporządkowywali sobie ludy Śródziemia, opowieść, która u Tolkiena jest tragedią – przedstawia stopniowy upadek cywilizacji, która kiedyś była naprawdę wspaniałą – może stać się historią o zupełnie innym wydźwięku. A jeśli Númenorejczycy na początku serialu będą żyli w przyjaźni z elfami, ich całkowita przemiana na przestrzeni względnie krótkiego odcinka czasu może się okazać niewiarygodna.

D: Hmmm… upadek Númenoru w stosunkowo krótkim czasie to faktycznie rzecz bardzo karkołomna. Chociaż tutaj pewnie dałoby się rzecz jakoś uratować flashbackami. Albo nawet narracją w rodzaju wstępu do filmowego Władcy Pierścieni. Widzę tu pewne potencjalne rozwiązania, ale faktycznie, niebezpieczeństwo uczynienia z Númenoru po prostu nikczemników, jest spore. Ale skoro mowa o Númenorze i tym co spotkało tę cywilizację, to przejdźmy do innego nadnaturalnego wątku. Wczoraj próbowaliśmy odgadnąć czym jest tajemniczy czerwony meteor. I jak rozumiem, mamy kolejne wskazówki w tej kwestii.

BT: Tak – z kolejnego artykułu Vanity Fair wynika, że najwyraźniej meteor jest związany z postacią, której nie byliśmy w stanie zidentyfikować w naszym omówieniu. Sugerowałem, że czerwony meteor może być sposobem, w jaki w serialu zostanie zobrazowane to, że jakiś Majar porusza się bez cielesnej powłoki. Wygląda na to, że co do Majara mogłem mieć rację… ale co do braku cielesnej powłoki już nie. Biorąc pod uwagę wszystkie wskazówki, którymi obecnie dysponujemy, najbardziej prawdopodobne jest to, że widzimy tu przybycie do Śródziemia jednego z czarodziejów (Istarich)… co sprawia, że taka metoda podróżowania staje się dość dziwna – w końcu w książkach bardzo ważne było to, że czarodzieje byli wcielonymi Majarami, a co za tym idzie, mogli odczuwać zmęczenie i ból. Mogli też zginąć…

D: No, chyba, że cały ten upadek meteorytu to właśnie takie “zesłanie” po raz pierwszy któregoś z Istari. Ale tu też coś nie gra, bo jeśli dobrze kojarzę, to Istari pojawili się dopiero w Trzeciej Erze.

BT: Na pewnym etapie Tolkien rozważał możliwość, że Błękitni Czarodzieje mogli przybyć znacznie wcześniej od pozostałych trzech, właśnie w Drugiej Erze, razem z Glorfindelem (notka na ten temat znajduje się w XIII rozdziale The Peoples of Middle-earth). Był też czas, kiedy Tolkien skłaniał się ku temu, że czarodziejów mogło być więcej niż pięciu.

D: O, w takim razie wycofuję się z wcześniejszego stwierdzenia. Jeśli wysłanie wszystkich pięciu Istari nie jest kanonicznie pewne, to taki zabieg jest niegłupi. Tym bardziej, że fani Tolkiena lubią czarodziejów. Nie wiem natomiast czy wszyscy będą zadowoleni z faktu, iż – już oficjalnie – wiemy że Pierścienie Władzy nie są oficjalnym prequelem filmów Jacksona.

BT: Rzeczywiście, z przyczyn prawnych filmy Jacksona i serial nie rozgrywają się w tej samej ciągłości akcji. To oznacza, że – na przykład – Narsil będzie wyglądał inaczej niż u Jacksona. Okazuje się nawet, że miecz ten pojawił się już na jednym z plakatów promocyjnych.

D: Z drugiej strony ogólny “look and feel” serialu – przynajmniej na podstawie teasera. Jest bardzo Jacksonowski. Wspominałem wcześniej chociażby o tym, że mamy w Pierścieniach Władzy Durina IV, który wygląda jak bliźniak Balina.

BT: W artykule Vanity Fair autorka zwraca również uwagę na m.in. podobieństwo aktora wcielającego się w Gil-galada w serialu (Benjamin Walker) do aktora, który grał go w prologu Drużyny Pierścienia Jacksona (Mark Ferguson).

D: Dlatego trochę mnie ta wiadomość o braku możliwości korzystania z majątkowych praw autorskich związanych z filmami Jacksona bardzo zdziwiła. Bo wydaje mi się, że wielu wymiarach podobieństwo między produkcjami jest uderzające. Ale jeszcze ciekawszą kwestią jest to, z których książek Tolkiena mógł korzystać Amazon. Otóż twórcy serialu nie mogli sięgać po Silmarillion.

BT: Jeśli się nie mylę, twórcy serialu mogą korzystać tylko z informacji na temat Pierwszej i Drugiej Ery, które znajdują się w Hobbicie i Władcy Pierścieni (w treści książki oraz w dodatkach). Natomiast praw do Silmarillionu, Niedokończonych opowieści czy Historii Śródziemia nie mają… Moim zdaniem to rozbicie praw autorskich pomiędzy liczne podmioty szkodzi kolejnym adaptacjom. J.R.R. Tolkien przez wiele dekad opracowywał swoje legendarium, poświęcając wiele uwagi nawet najdrobniejszym szczegółom. Tymczasem twórcy kolejnych adaptacji otrzymują możliwość wykorzystania tylko niewielkiego wycinka przebogatych dziejów Ardy. W najlepszym wypadku, prowadzi to do takich drobnych (i poniekąd zabawnych) kuriozalnych sytuacji, jak Gandalf “zapominający” w filmowym Hobbicie jak brzmią imiona Błękitnych Czarodziejów. W najgorszym wypadku, może to poważnie zaszkodzić całej adaptacji. Być może właśnie odwołując się do praw autorskich można wyjaśnić niektóre widoczne w zwiastunie zmiany, które wielu fanów krytykowało – na przykład, brak brody u krasnoludzkiej kobiety. Informacja o tym, że krasnoludzkie kobiety również nosiły brody pada wprost w jednym z tomów Historii Śródziemia, do której twórcy serialu Pierścienie Władzy nie mają praw.

D: A to nas nieuchronnie prowadzi do pytania, które jest sensem naszej dzisiejszej rozmowy. Czy Twoim zdaniem, pomimo wszystkich problemów o których zdążyliśmy wspomnieć, serial może być wierny duchowi książek? Czy teaser sprawił, iż poczułeś się bardziej pewny, że adaptacja Tolkiena jest w dobrych rękach? Bo ja – przyznam szczerze – nie mam zielonego pojęcia. Mam ambiwalentne odczucia. Ale sam serial na pewno obejrzę. Najwyżej będę go potem przez parę dobrych lat krytykował na każdym kroku.

BT: Też nie wiem, co o tym wszystkim myśleć, dlatego wstrzymam się z komentarzem do chwili, gdy obejrzę pierwszy sezon.

D: Jasne. Myślę, że to dobrze o nas świadczy. Jesteśmy marudy, ale dajemy serialowi szansę :). Ale może powinniśmy też wyjaśnić dlaczego naprawdę chcemy obejrzeć tę adaptację. Więc już na sam koniec zapytam jeszcze raz. Gdybyś miał wskazać jedną rzecz, którą spodziewasz się zobaczyć w serialu i która niezwykle Cię ekscytuję… Co by to było?

BT: Flashbacki z Pierwszej Ery.

D: A ja ostrzę sobie zęby na Annatara, przynoszącego dary Saurona. I mam nadzieję, że serial będzie lepszym prezentem niż podarunki przynoszone przez tego jegomościa. Czego sobie, Tobie i czytelnikom życzę.

0

0