Niedzielne Fiszki: Liga antymaseczkowa

Chorobę tę nazywano hiszpanką – bardzo nieprecyzyjnie, bo Hiszpania nie była miejscem jej pochodzenia (do Europy została przywleczona przez amerykańskich żołnierzy) ani obszarem najbardziej przez nią dotkniętym. Ten wyjątkowo zjadliwy szczep wirusa grypy H1N1 zawdzięcza swoją nazwę temu, że Hiszpania nie uczestniczyła w I Wojnie Światowej, dlatego wiadomości o ofiarach pierwszej fali pandemii nie były w tym kraju cenzurowane. Ale to nieistotne. Dość powiedzieć, że w latach 1918-1920, w ciągu czterech fal grypy, na chorobę zapadło ok. 500 milionów ludzi, a zmarło od 25 do 50 milionów (szacunki są utrudnione, bo wiele krajów po prostu nie prowadziło odpowiednich statystyk – niektórzy oceniają, że ofiar było nieco mniej, inni są skłonni ten wynik podwoić). Wysoką śmiertelność w dużej mierze potęgował brak antybiotyków. Podobnie jak w przypadku SARS-CoV-2, najczęstszym powikłaniem hiszpanki było błyskawicznie postępujące zapalenie płuc, które przy braku odpowiedniej pomocy medycznej stawało się śmiertelne.

Ale nie o samej chorobie chciałem dziś opowiedzieć, a o ciekawym zjawisku z nią związanym. Otóż w połowie 1918 roku amerykańskie władze nie mogły dalej bagatelizować i wyciszać informacji na temat pandemii. Z jednej strony wynikało to z faktu, iż wiadomości o porażających ofiarach śmiertelnych wydostały się do opinii publicznej (jednym z najsłynniejszych przypadków była kwestia tzw. parady filadelfijskiej promującej sprzedaż obligacji wojennych – uczestniczyło w niej około 200 tysięcy osób, z czego ponad 1/3 zaraziła się wirusem, a 12 tysięcy zmarło w ciągu miesiąca). Z drugiej – wraz z końcem wojny, zniknęła konieczność utrzymywania machiny przemysłowej na najwyższych obrotach, można więc było podjąć kroki zmierzające do poprawy zdrowia publicznego.

Ciekawą ilustracją działań podjętych w walce z hiszpanką są decyzje rady miejskiej San Francisco. Pierwszy przypadek hiszpanki odnotowano tam w sierpniu 1918 roku. W październiku liczące niespełna pół miliona mieszkańców miasto miało już około 2000 chorych. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby, zabroniono masowych zgromadzeń, zamknięto szkoły oraz nakazano pracownikom mającym styczność z klientami (ekspedientom, fryzjerom, pracownikom banków, etc…) nosić maski. Pod koniec października przymus noszenia masek rozszerzono na wszystkich przebywających w miejscach publicznych. Dostępność masek była stosunkowo duża – sprzedawano je w aptekach i specjalnym punkcie Czerwonego Krzyża.

Skuteczność masek jest przedmiotem sporów – przynajmniej jeśli nie mówimy o zaawansowanych maskach z filtrem cząsteczkowym, ale o zwykłych maskach z materiału albo wyjałowionych maskach chirurgicznych. Naukowy konsensus wydaje się wskazywać na to, że ich skuteczność jest wysoka w przypadku zarazków przenoszonych wyłącznie w kroplach wydzieliny, ale niska w przypadku zarazków przenoszonych w formie wysoce zaerozolizowanej (chyli w wydychanym powietrzu). W tym drugim wypadku maska nie tyle blokuje rozprzestrzenianie się patogenów, co po prostu ogranicza ich zasięg. To powiedziawszy, w przypadku hiszpanki maski wydawały się działać. Korzystało z nich około 80% mieszkańców San Francisco (nakaz nie dotyczył dzieci – choć akurat na ten szczep grypy były one narażone), a liczba nowych zakażeń zmalała dość drastycznie. Pojawiło się kilka gorszących przykładów nie stosowania się do obostrzeń przez przedstawicieli władzy (np. burmistrz miasta musiał zapłacić grzywnę za to, że nie nosił maseczki oglądając walkę bokserską), ale koniec końców metoda przyniosła skutki.

21 listopada 1918 roku rada miejska podjęła decyzję o zniesieniu obowiązku noszenia maseczek, ogłaszając zwycięstwo nad wirusem, który wciąż trawił inne amerykańskie miasta. 17 stycznia 1919 roku, po grudniowej eksplozji zachorowań, rada miejska znów musiała przymus przywrócić. Tym razem napotkała jednak opór. 25 stycznia 1919 roku około 5 tysięcy mieszkańców San Francisco sformowało Ligę Antymaseczkową (Anti-Mask League), której celem było zmuszenie burmistrza i rady miejskiej do zniesienia ograniczeń. Na czele organizacji stanęła sufrażetka E.C. Harrnigton, choć w samej lidze aktywnie działali przedstawiciele wszystkich nurtów politycznych – od skrajnej lewicy po skrajną prawicę. Znaleźli się tam również lekarze oraz jeden z miejskich inspektorów sanitarnych. Do najważniejszych argumentów jakie podnosili przeciwnicy maseczek była niekonstytucyjność rozwiązań oraz brak jednoznacznych dowodów na skuteczność maseczek. W obu wypadkach trudno było im odmówić racji.

Walka z Ligą Antymaseczkową była krótka acz zażarta. Zwyczajowe kilkudolarowe mandaty przerodziły się w aresztowania. W ciągu jednego dnia policja zgarnęła tysiąc protestujących. Doszło też do przelewu krwi. Agitujący przed apteką antymaseczkowiec James Wiser zaatakował na ulicy inspektora sanitarnego Henry’ego D. Millera. Wiser miał uderzyć Millera w tył głowy, a następnie kopać leżącego. Na jego nieszczęście Wiser nosił rewolwer i ranił napastnika. To przynajmniej wersja jaką ustalił sąd. W prasie krążyła też wersja alternatywna, wedle której Miller strzelił do Wisera gdy ten odmówił założenia maseczki. 1 lutego 1919 roku władze miejskie San Francisco ugięły się i zniosły antypandemiczne ograniczenia. Do końca pandemii hiszpanki w San Francisco z powodu choroby zmarło ok. 0,7% mieszkańców (zachorowało ok. 10%), co było jednym z najgorszych wyników w Stanach Zjednoczonych.

0

0