Niedzielne Fiszki: Polsk riksdag

Będę pewnie w tym stanowisku odosobniony, ale uważam, że polski parlamentaryzm ma naprawdę chlubne tradycje. Ma nawet całkiem długie tradycje, które mogą wprawić w zakłopotanie niejedną zachodnią demokrację (khem, khem, Francja). Nie mówię tu oczywiście o hipotezach spod znaku Imperium Lechitów, ani nawet o lekko naciąganym przyjęciu, że pierwszy sejm odbył się w czasach Władysława Łokietka… tym niemniej prawidłowo wyłoniona izba poselska będąca reprezentacją szlachty całego państwa pojawiła się u nas już pod koniec wieku XV, za panowania Jana Olbrachta. Jana Olbrachta za którego – jak mówi przysłowie – „wyginęła szlachta”, choć ściślej mówiąc to w czasie jego wyprawy mołdawskiej zginęło raptem 5 tysięcy rycerzy. Od tego czasu Sejm przysłużył się państwu wielokrotnie, na czele z bezprecedensowym przykładem triumfu odpowiedzialności i rozsądku, jakim był sejm konwokacyjny z 1573. Nie dość, że od razu związał się węzłem konfederacji (unikając prób zerwania obrad), to jeszcze w trymiga uchwalił stosowne procedury elekcyjne i przyjął akt konfederacji warszawskiej, zawierający tak szalone pomysły jak ten, aby nie zabijać się z powodu wiary.

A jednak, mimo tak wspaniałych tradycji, w wielu krajach polski parlament stał się idiomem… bardzo dla nas nieprzyjemnym. Szwedzi i Norwegowie mówią Polsk riksdag, Duńczycy: Polsk rigsdag, dla Niemców to Polnischer Reichstag, wedle Holendrów: Poolse landdag, i nawet Finowie używają takiego idiomu: Puolalainen parlamentti. A cóż on oznacza? – zapytacie zaintrygowani. Otóż to idiom określający chaos, nieporządek i bałagan. Coś jak nasze określenie: „Ale Meksyk!”. Określenia te – nawiasem mówiąc – są całkiem stare i pochodzą z czasów, gdy dzięki Władysławowi Sicińskiemu, sprzedajnemu posłowi z Upity (który skądinąd ponoć był upity) chodzącemu na pasku Janusza Radziwiłła, rozpanoszyło się w kraju liberum veto. Bo to właśnie Siciński, metodą faktów dokonanych, zmienił zwyczaj jednomyślności w głosowaniach nad porządkiem obrad, w prawo do zrywania całego Sejmu. I choć akurat w tym wypadku chodziło wyłącznie o prolongatę obrad, liberum veto wkrótce zaczęło służyć zrywaniu sejmów jeszcze przed wygaśnięciem ich prawnego terminu. Łącznie zerwano w Rzeczypospolitej 73 sejmy. Na szczęście w połowie XVIII wieku posłowie poszli po rozum do głowy i na wszelki wypadek tuż po zwołaniu obrad zawiązywali węzeł konfederacji, uniemożliwiający rozejście się przed rozstrzygnięciem określonej sprawy (wytrącając tym samym argument większości zrywających sejmy, iż obrady trwają zbyt długo w stosunku do założeń).

Sicińskiego, jak słusznie Pan Sędzia namienił,
Piorun zabił, dom spalił, potomstwo wyplenił.
Trup, klątwą uderzony, dotąd cały stoi:
Ziemia go przyjąć nie chce, robactwo się boi;
Nie znalazłszy na ziemi święconej spoczynku,
Strasząc ludzi, rzec można, wala się po rynku,
Bo go nieraz dziad jaki, uniósłszy z cmentarza,
Wlecze w szabas do karczmy straszyć arendarza.
—Adam Mickiewicz, Popas w Upicie—

Ale czy ów okres chaosu w polskim parlamentaryzmie to wystarczający powód, by nas tak postponować idiomem? Tym bardziej, że patrząc na współczesne parlamenty, nasz wydaje się zaskakująco cywilizowany. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza doszło do bójek w izbach parlamentów 47 państw (i jednej organizacji międzynarodowej!). Ba, istnieją na świecie parlamenty (szczególnie lokalne), w trakcie obrad których reprezentanci narodu wzajemnie się zabijali (i żeby nie było, że myślę o Trzecim Świecie – mowa o USA). Zresztą nie patrzmy nawet na tę perspektywę 25-lecia. Spójrzmy na ostatnie 5 lat. W 2016 premier Kanady przepychając się potraktował z łokcia posłankę. W Egipcie w 2016 w izraelskiego ambasadora rzucono butem. Buty poszły też w ruch w Kuwejcie, podczas szarpaniny w tym samym roku. W Australii w 2019 roku pobiło się dwóch reprezentantów. W parlamencie Bośni i Herzegowiny w zeszłym roku wybuchły dwie bójki – w jednej rzucano tylko plastikowymi butelkami, ale w drugiej poszły w ruch pięści. Do bójek dochodziło też w ostatnich pięciu latach w Grecji, Algerii, Korei Południowej, Libanie, Tajwanie, Tunezji, Pakistanie i Japonii. W 2016 roku w RPA w trakcie parlamentarnego zamieszania kilku posłów dostało po głowach krzesłami. A w parlamencie Kosowa, opozycja chcąc przeszkodzić w głosowaniu, wypuściła w sali plenarnej gaz łzawiący.

Na tym tle Polska, w której największym aktem przemocy w parlamencie było wyprowadzenie okupującego w 2002 mównicę sejmową Gabriela Janowskiego, wydaje się oazą spokoju. Pan Janowski wprawdzie stwierdził, że był duszony i połamano mu żebra, ale nigdy nie przedstawił wyników obdukcji, a nagranie wideo sugeruje raczej inny przebieg wydarzeń. W takiej sytuacji nie pozostaje nam nic innego, jak zrobić o „polski parlament”, ten krzywdzący nas idiom jakąś burzę internetową. Niech się palą ze wstydu nordyccy rasiści.

0

0