Taniec z Mitami: Zawiasy świata

Są takie momenty w „Pieśni Lodu i Ognia”, gdy przy pomocy pojedynczego słowa lub wyrażenia autor potrafi wzbudzić w czytelniku wielkie zainteresowanie, sprawiając, że jego myśli rozbiegną się na wszystkie strony w poszukiwaniu rozwiązania nowej, intrygującej zagadki. Niewątpliwie jednym z takich fragmentów jest końcówka pierwszego rozdziału Jona w „Tańcu ze smokami”, gdzie czerwona kapłanka Melisandre wspomina o tajemniczych „zawiasach świata”:

– Obawiam się, że budzę w tobie niepokój, lordzie Snow.
Jon nie próbował temu przeczyć.
– Mur to nie miejsca dla kobiety.
– Mylisz się. Śniłam o twoim Murze, Jonie Snow. Wielka była wiedza, która go wzniosła, a pod jego lodem ukryto potężne zaklęcia. Jesteśmy u stóp jednego z zawiasów świata. – Melisandre spojrzała na szczyt Muru. Jej oddech był ciepłą parą unoszącą się w powietrzu. – Moje miejsce jest tutaj, tak samo jak twoje.
—Taniec ze smokami, Jon I—

Czytelnikowi nigdy nie zostaje powiedziane wprost, czym są owe „zawiasy świata”, a już kilka akapitów dalej jego uwagę przykuwa kolejne niezwykłe sformułowanie – w odpowiedzi na słowa w których Jon powątpiewa w prawdziwość jej wizji, według której ma wielu wrogów, o których nie wie, Melisandre używa zwrotu, który wcześniej Snow słyszał jedynie z ust Ygritte: „Nic nie wiesz, Jonie Snow”. Wówczas zaczynamy się zastanawiać, w jaki sposób kapłanka R’hllora dowiedziała się o tym wyrażeniu, i być może zapominamy o nieco wcześniejszych „zawiasach”.

Dzisiaj spróbujemy odpowiedzieć sobie na pytanie czym one są, a także gdzie znajdują się pozostałe trzy, gdyż wiemy tylko o jednym, Murze.

***

Zawiasy świata

W jedynym rozdziale napisanym z punktu widzenia Melisandre, który jak do tej pory było nam dane przeczytać, dowiadujemy się, że w położonym u jego podnóża Czarnym Zamku czerwona kapłanka jest potężniejsza niż w jakimkolwiek innym miejscu, nawet w otoczonym złą sławą Asshai przy Cieniu, mieście zamieszkanym przez ściągających z całego świata czarnoksiężników, magów, zaklinaczy cieni, alchemików i kapłanów mrocznych bóstw. Możemy stąd wywnioskować, że „zawiasy świata” są miejscami, gdzie z nieznanych nam powodów magia jest silniejsza niż gdziekolwiek indziej. Wspomniana wzmianka z rozdziału Melisandre może nam również podpowiedzieć, że kolejnym z nich jest samo Asshai. Gdzie są pozostałe? Według jakiego klucza ich szukać? Czy możemy się dowiedzieć przynajmniej ile ich jest?

Sądzę, że na te kwestie może rzucić nieco światła etymologia użytego przez George’a R.R. Martin słowa „hinge” (zawias). Okazuje się, że jego łacińskim odpowiednikiem jest „cardō”, od którego utworzony jest przymiotnik „cardinalis” (główny). W ten sposób docieramy znów do języka angielskiego, a dokładniej wyrazu „cardinal”, który odnajdujemy w wyrażeniu „cardinal directions”, czyli czterech głównych kierunkach świata. Tak oto dowiadujemy się czegoś, co i tak wydaje się dość logiczne – „zawiasy świata” są w jakiś sposób związane z czterema stronami: północą, wschodem, południem i zachodem.

Nietrudno domyślić się, że Mur jest „zawiasem” związanym z północą, zaś położone najdalej na wschód miasto w Znanym Świecie Asshai właśnie z tym kierunkiem. Gdzie jednak szukać kolejnych dwóch?

***

„Święta ognia w Europie”

Pomocą służy tutaj „Złota gałąź” sir Jamesa George’a Frazera, z której czerpałem również w poprzednich odcinkach „Tańca z Mitami”, a także w ubiegłotygodniowym „Tańcu z Językami”. Jeśli George R.R. Martin czytał to dzieło – co uznaję za wysoce prawdopodobne – mógł napotkać wyrażenie bardzo podobne do „hinges of the world”, którym posłużył się w swojej powieści. W rozdziale „Święta ognia w Europie” Frazer opowiada najpierw o przeróżnych zwyczajach ludowych związanych z następującymi świętami lub okresami: Wielkim Postem (to właśnie tutaj pojawia się opis francuskiej tradycji Brandons, o której wspominałem w poprzednim artykule), Wielkanocą, Beltane (celtyckie święto obchodzone w nocy z 30 kwietnia na 1 maja, z którym związany jest wicker man) i Śródleciem (nocą świętojańską).

Następnie autor zatrzymuje się na chwilę, by podkreślić, że z przytoczonych przykładów jasno wynika, że nie może być przypadkiem, iż główne święto ognia przypada akurat w czasie, gdy ma miejsce letnie przesilenie i Słońce znajduje się w najwyższym punkcie swojej pozornej wędrówki po nieboskłonie. Według Frazera tradycje związane z „Midsummer” (w Polsce: nocą świętojańską) wywodzą się od niezmiernie starożytnych rytuałów, których datę wyznaczono tak, by odpowiadały szczególnemu puntowi na ścieżce naszej dziennej gwiazdy, jakim jest letnie solstycjum. Nieco później autor dochodzi to podobnych wniosków omawiając Yule, czyli Śródzimie, przypadające na czas kolejnego przesilenia. Znana w krajach skandynawskich i angolsaskich Yule log, kłoda Yule (zwana również Christbrand), jest w takiej interpretacji niczym innym jak zimowym odpowiednikiem ognisk palonych w wigilię świętego Jana.

***

Allhallows Even

Choć święta wielu ludów zamieszkujących Europę zdają się pochodzić własnie od takich pradawnych ceremonii solarnych, Frazer zauważa jednocześnie, że są dwa wyjątki, które odnajdujemy u ludów celtyckich: Beltane i Hallowe’en (w zasadzie autor ma tu na myśli nie tyle obchody wigilii chrześcijańskiej uroczystości Wszystkich Świętych – All Hallows’ Day – co raczej dawne pogańskie Samhain, celtyckie święto początku zimy i „ciemnej połowy” roku, w którym swoje korzenie ma wiele zwyczajów ludowego Hallowe’en).

Jak pisze Frazer:

Główne święta ognia Celtów, które przetrwały, co prawda tylko w pewnych okolicach, i obchodzone są z nie tak wspaniałym jak dawniej ceremoniałem do naszych czasów, pozornie nie miały nic wspólnego z położeniem słońca na niebie. Były dwa takie święta wypadające w odstępach sześciomiesięcznych. Jedno obchodzono w wilię pierwszego maja, drugie w Allhallow Even, pospolicie nazywane Hallowe’en, to znaczy trzydziestego pierwszego października, w przeddzień Wszystkich Świętych, czyli Allhallow’s Day. Daty te nie są zbieżne z żadnymi z czterech zawiasów, na których obraca się rok słoneczny, to znaczy ze zrównaniami i przesileniami.
—Sir James George Frazer, „Złota gałąź”, rozdział „Święta ognia w Europie”, przełożył Henryk Krzeczkowski—

„Cztery zawiasy, na których obraca się rok słoneczny”, „Four great hinges on which the solar year revolves”… bardzo interesująca fraza, szczególnie jeśli już wcześniej mieliśmy powody, by podejrzewać, że George R.R. Martin zna „Złotą gałąź”. Do kwestii jego „zawiasów świata” wrócimy wkrótce, jednak najpierw skupmy się jeszcze na chwilę na tych, o których pisał Frazer.

Szukając jakiegoś wyjaśnienia dla tych dwóch anomalii, Beltane i Hallowe’en, świąt nie pasujących do teorii solarnej, Frazer zauważa również, że te dwie daty nie mają żadnego związku z kalendarzem rolniczym. Pierwszego maja siew jest już skończony, a trzydziestego października żniwa również są tylko wspomnieniem. Jednak choć te dwa dni nie mają większego znaczenia dla kogoś zajmującego się uprawą, są istotne z punktu widzenia hodowcy i pasterza. Początek maja to czas, gdy przed nadejściem lata wypuszczano po zimie trzody na pastwiska, zaś początek listopada, gdy dawała o sobie znać zbliżająca się zima, zwierzęta wracały do zagrody. Z tego względu zdaniem autora „Złotej gałęzi” celtowie dzielili rok na dwie połowy już od czasów, gdy byli pasterzami, zaś podział związany z przesileniami i równonocami przyszedł później, wraz z rolnictwem.

Frazer wspomina również o podobnych zwyczajach spotykanych również tam, gdzie nie zamieszkują potomkowie Celtów, co pozwala sugerować, że te dwie daty miały kluczowe znaczenie także dla innych ludów, z podobnych, związanych z wypasem stad, powodów. Choć autor nie wymienia konkretnych przykładów, mówi o Europie Środkowej, co pozwala sądzić, że ma tu na myśli także „podwójne” słowiańskie Dziady, te wiosenne obchodzone na początku maja, i te jesienne (które rozsławił w swoim dramacie Mickiewicz).

Oprócz Beltane i Samhain istnieją jeszcze dwa główne święta celtyckie, o których Frazer nie wspomina. Są to Imbolc (1 lutego) i Lughnasdah (1 sierpnia). Pierwsze z nich jest związane z postacią bogini Brigid i przypada w połowie okresu oddzielającego przesilenie zimowe od równonocy wiosennej, podczas gdy drugie – w pół drogi pomiędzy przesileniem letnim i równonocą jesienną, było poświęcone Lughowi i wyznaczało początek żniw. Wydaje się jednak, że te dwie uroczystości nie mają tu dla nas większego znaczenia, podobnie jak dla Frazera, który nie uznawał ich ani za „zawiasy roku”, ani za jedne ze świąt z czasów gdy Celtowie prowadzili pastoralny tryb życia.

Pozwolę sobie w tym miejscu pokrótce streścić to, co na temat Hallowe’en opowiada Frazer. Badacz sugerował, że było świętem ważniejszym od Beltane, a także pierwszym dniem nowego roku w kalendarzu dawnych Celtów. W Irlandii panował niegdyś zwyczaj wygaszania przed wigilią Samhain całego ognia, by potem rozpalić wszystkie ogniska od nowego ognia. Frazer zwraca uwagę na to, że także inne ludy żywiły przekonanie, że noc przejścia jesieni w zimę jest czasem, gdy dusze zmarłych odwiedzają swoje dawne domostwa, gdzie krewni zostawiali dla nich specjalnie przygotowane pożywienie. Zdaniem antropologa pochodzenie tych wierzeń jest następujące: spoglądając na pozbawione liści drzewa, całe lasy pozbawione jakiejkolwiek zieleni, ludzie wyobrażali sobie, że teraz przebywające gdzieś tam dusze nie mają teraz gdzie się schronić, zatem wracają do znanych sobie domów. W tym samym czasie pasterze sprowadzają do zagród swoje trzody, by znalazło schronienie na zimę – podobnie, wyobrażano sobie, że i zmarli szukają w tym ponurym czasie gościny, której krewni nie mogą im odmówić tym bardziej, że użyczają jej nawet zwierzętom.

***

Zawiasy świata lodu i ognia

Wracając do naszego głównego tematu, sądzę, że George R.R. Martin pisząc o „zawiasach świata” miał na uwadze, oprócz kierunków kardynalnych (czyli w luźnym tłumaczeniu „zawiasowych”), również „zawiasy roku”, o których pisał Frazer. Jego saga jest przecież oparta na nastepującej głównej idei: jak wyglądałby świat, w którym pory roku nie są regularne, a zimy mogą trwać wiele lat? Powinniśmy się zatem spodziewać, że dokładnie przemyślał te kwestie, a także zapoznał się z przeróżnymi mitami i tradycjami związanymi z tymże cyklem. Jego uwagę mógł zwrócić zwłaszcza motyw roku jako okręgu, który wyznacza na nieboskłonie Słonce, z czterema szczególnymi punktami – zawiasami.

W mojej interpretacji „zawiasy świata”, o których informuje Jona i czytelnika Melisandre, to nie tylko miejsca związane z pewnym rodzajem magii i jednym z czterech głównych kierunków, lecz również z porami roku. Proponuję zatem następującą identyfikację:

Zawias północy i zimy

W tym przypadku wiemy, że to bezsprzecznie Mur – o tym, że wzniesiona ponoć przed Brana Budowniczego konstrukcja jest jednym z tych szczególnych punktów informuje nas sam autor, zaś nietrudno się domyślić, że musi on być związany z północą, oraz taką, a nie inną porą roku.

Zawias wschodu i wiosny

Oczywiście, nie mamy pewności, czy drugi zawias jest związany jednocześnie z tym kierunkiem i tą porą roku. Uważam jednak, że jest to wysoce prawdopodobne – angielskie „east” (wchód) ma wspólne pochodzenie z wyrazami takimi jak „świt”, a także z imieniem anglosaskiej bogini Ēostre, personifikacji wiosny i jutrzenki (jeden z miesięcy w kalendarzu anglosaskim nosił nazwę Ēosturmōnaþ (miesiąc Ēostre), a ponieważ pokrywał się z kwietniem, pochodząca od niego nazwa Easter przeszła w języku angielskim na chrześcijańską Wielkanoc. Zawiasem wschodu może być tylko Asshai, miejsce do którego Melisandre porównuje znany nam zawias, Mur. Miasto przy Cieniu leży najdalej w tym kierunku ze wszystkich znanych ludzkich osiedli w Znanym Świecie, więc to powiązanie wydaje się oczywiste… ale co z wiosną?

Powiedziałbym, że współczesne Asshai nie kojarzy się z tą porą roku w żadnym stopniu, ale sądzę, że musimy spojrzać tu raczej na jego przeszłość, gdy wchodziło w skład Wielkiego Cesarstwa Świtu, a mogło być nawet jego stolicą. Widzimy zatem powiązanie z boginią świtu, Ēostre, a także z „wiosną”, gdyż „Era Świtu” była wiosną Martinowskiego świata.

Zawias południa i lata

Najprawdopodobniej Valyria, która leżała w samym środku Krain Długiego Lata, na wysuniętym najdalej na południe półwyspie w tej części Essos. Z całą pewnością była miejscem w takim stopniu przesiąkniętym magią, że można by ją postawić w jednym rzędzie z Murem i Asshai. Zastanawiałem się również nad Yeen, tajemniczym miastem z czarnego oleistego kamienia w Sothoryos, jednak chyba nie odgrywa ono współcześnie żadnej większej roli, która uzasadniałaby uznanie go za trzeci zawias.

Zawias zachodu i jesieni

sądzę, że jest nim jedno z następujących trzech miejsc położonych na brzegu Morza Zachodzącego Słońca, na zachodnim wybrzeżu Westeros: Stare Miasto, Pyke na Żelaznych Wyspach lub Casterly Rock (choć do Skały jestem najmniej przekonany). Pyke to siedziba głowy rodu Greyjoyów, która nosi tytuł „lorda kosiarza”, wskazujący na związek ze zbiorami i żniwami, z kolei gdzie indziej czytamy, że wraz ze zbliżaniem się zimy (a zatem jesienią) Żelaźni Ludzie wyruszali by rabować w Reach i Krainach Zachodu zebrane plony, dzięki czemu byli w stanie przetrwać mroźny czas. W samym „Starciu królów” widzimy powrót do tej tradycji, gdy jesienią flota Balona Greyjoya dokonuje inwazji na Północ, zaś Theon zdobywa Winterfell wkrótce po jesiennym święcie żniw. „Magicznym” obiektem w Pyke może zaś być tajemniczy Tron z Morskiego Kamienia. Przypomina się również „zardzewiały zawias”, który nawiedza sny Aerona Greyjoya – być może jest on również aluzją, że to właśnie zamek rodu złotego krakena jest jednym z magicznych „zawiasów”.

Z kolei na Stare Miasto wskazuje otaczająca jego początki tajemnica związana z fundamentami Wysokiej Wieży i starciem na Bitewnej Wyspie, a także jego status miejsca, gdzie gromadzą się uczeni (w czym przypomina Asshai, choć mędrcy z Cytadeli wydają się przynajmniej na pozór mniej groźni od magów z Miasta przy Cieniu). Ze Starego Miasta przybywają w „Starciu królów” białe kruki informujące o rozpoczęciu się jesieni, a w innym miejscu Catelyn wspomina, że w Cytadeli zebrało się Konklawe, by ogłosić, że nadeszła właśnie ta pora roku. W „Ogniu i krwi” wspomniany jest należący do rodu Hightowerów okręt „Jesienny Księżyc”.

Jeśli chodzi o pierwsze trzy zawiasy, jestem niemal całkowicie przekonany, że odgadłem je prawidłowo, i że są to Mur, Asshai i Valyria. W ostatnim przypadku skłaniam się raczej ku Staremu Miastu, choć za Pyke również przemawiają dobre argumenty.

Dodajmy jeszcze, że angielskie west (zachód) wydaje się być spokrewnione z łacińskim „vesper” (zachód słońca, zachód jako kierunek).

***

Pory roku i pory dnia

Warto również przypomnieć tutaj przewijającą się w „Pieśni Lodu i Ognia” myrijską piosenkę „Pory roku mojej miłości” (The Seasons of My Love).

Kochałem dziewczę piękne jak lato, co miało słońce we włosach…

Kochałem dziewczę rude jak jesień, co miało zachód słońce we włosach…

Kochałem dziewczę białe jak zima, co miało księżyc we włosach…

Nie znamy ostatniego wersu, ale można się domyślić, że będzie wpisywał się w ten sam wzór, co poprzednie i otrzymamy mniej więcej:

Kochałem dziewczę  _____  jak wiosna, co miało ______ we włosach….

Sugerowałbym, że skoro wśród użytych porównań mamy już „słońce” (w oryginale sunlight), „zachód słońca” (sunset) i „księżyc” (moonglow), z zwrotce o wiośnie pojawia się najprawdopodobniej „wschód słońca” (sunrise, odpowiadający sunset) lub „świt” czy „Jutrzenka” (dawn).

Widzimy zatem, że George R.R. Martin kojarzy pory roku z następującymi etapami wędrówki słońca (i księżyca) – lato to czas pełen „słonecznego światła”, a więc południe (angielskie south pochodzi od pragermańskiego *sunþaz, więc ma związek ze słońcem, choć nie jest on oczywisty dla współczesnego użytkownika języka angielskiego, zatem dopiero musieliśmy wykazać, że dla naszego autora ten kierunek ma jakikolwiek związek ze słońcem, podczas gdy w języku polskim południe nie stwarza takich problemów). Jesień to czas „zachodu słońca”, zima jest okresem, gdy panuje księżyc, zaś wiosna – jak przynajmniej przypuszczamy – jest związana ze wschodem słońca (a także kierunkiem).

Wygląda na to, że przedstawione przeze mnie skojarzenia północ-zima, południe-lato, zachód-jesień i wschód-wiosna są jak najbardziej logiczne z punktu widzenia naszego autora.

Możemy również podejrzewać, że Martin wiąże zawiasy nie tylko z porami roku, lecz również z rodzajami magii: magia lodu, magią wody, magią ognia, magią czardrzew i zielonowidzów, magią krwi oraz magią cienia (choć według Melisandre jest to odmiana magii ognia). Mur to z całą pewnością miejsce, gdzie szczególnie silna jest magia lodu; zaś w Valyrii rośnie potęga magii ognia. Jednak pozostałe zawiasy trudniej powiązać z konkretnymi odmianami „wyższych tajemnic”, jak mówią maesterzy. Czy w Asshai chodzi o cień, krew czy może powietrze? Podobnie, czy Pyke lub Stare Miasto reprezentuje ogień? Możemy jedynie spekulować, do czego zachęcam w komentarzach. Zresztą, być może nie mam tu racji, i zawiasy odpowiadają jedynie kierunkom i porom roku – nie ma zatem znaczenia, jakiego rodzaju magia ktoś się posługuje, gdyż w każdym z nich silniejsza staje się jej każda forma. (W końcu kapłanka ognia, Melisandre, stwierdza, że na lodowym Murze jest potężniejsza niż w Asshai, które prędzej skojarzylibyśmy z płomieniami.

***

Winterfell i Wysogród

Zastanawiam się również, czy George R.R. Martin nie dodał do czterech wymienionych przez Frazera zawiasów jeszcze dwóch, które oznaczają te dwie szczególne daty, które miały takie znaczenie dla Celtów. Mam tu na myśli Hallowe’en i Beltane.

Jeśli gdzieś w Westeros lub Essos istnieje „zawias Beltane”, jest nim niewątpliwie Wysogród, dawna siedziba Gartha Zielonorekiego, miejsce, gdzie rośnie pradawne czardrzewo o potrójnym pniu. Wystarczy pomyśleć o kwitnących kwiatach, maikach i różnego rodzaju tradycjach związanych z Dniem Majowym, by uznać, że najlepszym kandydatem jest tutaj właśnie siedziba Tyrellów, a niegdyś Gardenerów.

„Zawiasem Hallowe’en” (a raczej Samhain), jeśli nasz autor taki wymyślił, jest zapewne Winterfell – to właśnie tam znajdują się pełne tajemnic krypty, zaś sam Ned Stark przybiera w niektórych scenach maskę archetypicznego Hadesa, władcy krainy zmarłych. Wreszcie, to na tym zamku odbywa się opisane w „Starciu królów” święto żniw, na które zjeżdżają się wielmoże z całej Północy. Tak jak Beltane i Hallowe’en oddziela pół roku, tak Winterfell znajduje się mniej więcej po przeciwnej stronie Westeros niż Wysogród. Te dwa miejsca są również pod wieloma względami swoimi przeciwieństwami, z najbardziej oczywistych: jedno kojarzy się z zimą i głodem, podczas gdy drugie z latem, urodzajem i płodnoscią. Mamy na dodatek inne ciekawe paralele i inwersje pomiędzy Północą i Reach – na przykład zieloną dłoń w herbie Gardenerów, oraz szarą w tej samej pozycji będącą godłem jednej z gałęzi Flintów. Na dodatek według jednej z legend Starkowie pochodzą od jednego z synów Gartha, Brandona od Zakrwawionego Miecza.

Co ciekawe, nazwa Winterfell, choć podobnie jak imiona Bran i Brandon może mieć wiele znaczeń, przypomina nazwę anglosaskiego miesiąca odpowiadającego październikowi, który nosił nazwę Winterfylleth. Święty Beda Czcigodny, żyjący w tym okresie mnich i autor „Historii kościelnej narodu angielskiego”, ogłoszony później doktorem Kościoła, pisał, że rok dzielono na dwie części, letnią „gdy dni są dłuższe od nocy” i zimową. Zima zaczynała się w miesiącu Ƿintirfylliþ, która to nazwa, jak wyjaśnia uczony benedyktyn, pochodzi od słów „winter” i „full moon” (pełnia księżyca), gdyż zimę liczono od pierwszej pełni tego miesiąca.

Oczywiście, trudno przypuszczać, że George R.R. Martin czytał akurat ten fragment dzieła Bedy, i mógł zainspirować się nim wybierając nazwę dla jednego z najistotniejszych miejsc w swojej sadze. Tak się jednak składa, że Winterfylleth został już wcześniej wprowadzony do literatury fantastycznej – uczynił to wybitny badacz języka i literatury staroangielskiej, J.R.R. Tolkien, który oparł nazwy miesięcy w pojawiającym się we „Władcy Pierścieni” kalendarzu Shire’u właśnie na kalendarzu anglosaskim.

Hobbici nazywali dziesiąty miesiąc „Winterfilth”, i odpowiadał on okresowi od naszego 22 września do 21 października. Tolkienowski „Winterfilth” jest niczym innym jak nieco uwspółcześnionym zapisem Ƿintirfylliþ/Winterfylleth. Kalendarz Shire’u jest dokładnie omówiony w dodatku D we „Władcy Pierścieni”, więc nie jest już tak absurdalnym sugerowanie, że „Winterfell” może mieć coś z nim wspólnego.

Jeśli nazwa rodowej siedziby Starków przynajmniej w części nawiązuje do października, tym bardziej prawdopodobnym staje się uznanie, że miejsce to ma jakiś związek z Hallowe’en/Samhain.

Nie pozostaje mi nic innego, jak pozostawić Czytelników z tą zaczerpniętą z „Gry o tron” opowieścią grozy, która rozegrała się – a jakżeby inaczej – właśnie w Winterfell:

Stara Niania opowiadała im, że tam w dole mieszkały pająki i szczury wielkie jak psy. Robb uśmiechnął się, kiedy Sana wspomniała o tym, ”Tutaj są gorsze rzeczy od pająków i szczurów – powiedział wtedy. – Tutaj chodzą zmarli”. I wtedy właśnie usłyszeli ten odgłos, niski, głuchy, przyprawiający o dreszcz. Mały Bran ścisnął mocniej dłoń Aryi.
Kiedy z otwartego grobowca wyłonił się duch, biały i domagający się jękiem krwi, Sansa z wrzaskiem popędziła w górę schodów, a Bran, płacząc, uczepił się nogi Robba. Arya została na swoim miejscu i wymierzyła duchowi cios. Był nim Jon cały obsypany mąką.
”Głupi – rzekła wtedy do niego. – Przestraszyłeś malucha”.
— Gra o tron, Arya IV—

***

Dziękuję za uwagę!

Bluetiger

Zainteresowanych kalendarzem Shire’u z dzieł J.R.R. Tolkiena (oraz pokrewnym mu kalendarzem Bree), a także kalendarzem anglosaskim (według „De temporum ratione” św. Bedy) odsyłam to wpisu na moim blogu: Kalendarz Shire’u J.R.R. Tolkiena – porównanie z kalendarzem staroangielskim.

0

0