Szalone Teorie: Czego sobie życzysz?

W kulturze anglojęzycznej zwrot „Uważaj, czego sobie życzysz” został spopularyzowany przez Edgara Allana Poe. Ale korzenie zawartej w nim mądrości są znacznie starsze i obecne pod niemal każdą szerokością geograficzną. Znajdziemy je w celtyckich podaniach ludowych, arabskich baśniach i japońskich legendach. Tak powszechne są bowiem historie o istotach spełniających życzenia. I tak samo ważna jest związana z tym przestroga. Spełniający życzenie byt może nie rozumieć językowych dwuznaczności. Może też – jak przystało na trickstera – celowo interpretować życzenie na niekorzyść tego, kto je wypowiada. Jednym z moich ulubionych przykładów jest dżin z klasycznego odcinka „Strefy Mroku”, który usłyszawszy, że człowiek pragnie zostać wielkim i nieusuwalnym władcą potężnego państwa, zamienia go w Adolfa Hitlera w ostatnim dniu obrony Berlina. Sprytne i zgodne z pierwotnym duchem opowieści o spełnianiu marzeń.

Naturalnie mity o niebezpiecznych życzeniach nie powstały ot tak, w próżni i bez powodu. Są metaforycznym odzwierciedleniem przekonania, które chyba wszyscy podzielamy. Przekonania, iż ludzie stawiają sobie nieraz cele, których spełnienie jest dla nich destruktywne. Niektóre sny i marzenia mają gorzkie konsekwencje. Jestem przekonany, że motyw ziszczających się w sposób przewrotny marzeń był centralny dla Pieśni Lodu i Ognia, a konkretnie dla losu młodych Starków (i bonusowo – pewnego bękarta, choć ślady tego motywu znajdziemy czasem również w losach innych postaci). W dzisiejszej Szalonej Teorii odnajdziemy dowody na poparcie tej tezy. I spróbujemy wyciągnąć z niej wnioski.

Sansa i jej książę

Najłatwiej prześledzić przewrotność spełnionych życzeń na przykładzie postaci, z której myślami jesteśmy dobrze zaznajomieni. A wśród naszych bohaterów nie ma chyba drugiej postaci, która równie często oddawałaby się bujaniu w obłokach jak Sansa. Wychowana na romantycznych pieśniach młoda Starkówna marzy o przystojnym księciu, który wziąłby ją w objęcia. Uwielbia cudowny blichtr życia na królewskim dworze. Śni o byciu w centrum uwagi. Wszystkie życzenia te spełniają się poprzez narzeczeństwo z Joffreyem.

Był zbyt piękny. Ubrał ciemnoniebieski kubrak nabijany dwoma rzędami guzików w kształcie lwich głów, a na jego czole lśnił delikatny diadem ze złota i szafirów. Jego włosy miały połysk metalu. Sansa spojrzała na niego i zadrżała z obawy, że ją zignoruje albo, co gorsza, okaże jej swoją nienawiść i doprowadzi ją do płaczu.
—Gra o tron—

Wszystkie mają jednak swoją cenę. Przystojny książę jest potworem. Blichtr jest fasadą, za którą kryje się brutalna polityka. A uwagę Sansa skupia na sobie jako zakładniczka.

Arya i życie wojownika

Arya, pod wieloma względami będąca przeciwieństwem swej siostry, jest w równym stopniu marzycielką. Ale mała wilczyca marzy o życiu zupełnie innym. Imponuje jej waleczność i władanie mieczem. Pragnie wyrwać się ze sztywnego gorsetu oczekiwań, jakie mają wobec niej wszyscy wokoło. Chce być jak chłopcy. Chce być wojownikiem.

Przyglądała się, jak jej mały brat atakuje Tommena. – Potrafiłabym się bić tak samo dobrze jak Bran – powiedziała. – On ma dopiero siedem lat, a ja dziewięć.
Jon popatrzył na nią spojrzeniem przepełnionym mądrością czternastolatka. – Jesteś za chuda – powiedział. Pomacał jej mięsień ramienia i westchnął, kręcąc głową. – Pewnie nawet byś nie uniosła miecza, mała siostrzyczko. A gdybyś miała się nim zamachnąć…
Arya wyrwała ramię i rzuciła mu gniewne spojrzenie.
—Gra o tron—

I również jej życzenie zostaje spełnione, ale w sposób wyjątkowo okrutny. Arya musi walczyć o życie. Najpierw uciekając i ukrywając swoją płeć. Później przechodząc szkolenie w miejscu, w którym płeć nie ma znaczenia, wstępując jednocześnie na ścieżkę, która może doprowadzić do zatracenia przez nią własnej osobowości.

Robb i sława Młodego Smoka

George R.R. Martin nie pozwolił nam wprawdzie spojrzeć w głąb myśli Robba Starka, ale uczynił jego marzenia transparentnymi poprzez samo zachowanie młodzieńca. Oraz jego przydomek. Młody Wilk to celowe nawiązanie do innego walecznego króla, Daerona I Targaryena, zwanego Młodym Smokiem. Odnajdujemy w książkach nie tylko liczne podobieństwa pomiędzy tymi dwoma dowódcami, ale również ślady na to, że Robb pragnął być jak Daeron. To jego imię wykrzykiwał podczas zabawy z Jonem.

– Jestem Młodym Smokiem – wołał kiedy indziej Robb.
—Nawałnica mieczy—

Życzenie spełniło się co do joty. Tak jak Młody Smok, Robb wygrał bitwy i przegrał wojnę. Tak jak Daeron, zginął w wyniku zdrady i złamania świętego zwyczaju.

Z pozoru rozbici Dornijczycy zgodzili się na spotkanie, celem odnowienia hołdu oraz wynegocjowania warunków kapitulacji. Nie planowali jednak zawarcia pokoju, lecz wiarołomstwo i morderstwo. W akcie krwawej zdrady zaatakowali Młodego Smoka i jego świtę pod chorągwią pokoju. Trzej rycerze Gwardii Królewskiej zginęli, próbując bronić króla (czwarty, ku swej wiecznej hańbie, odrzucił miecz i poddał się). Książę Aemon Smoczy Rycerz został ranny i dostał się do niewoli, wpierw jednak powalił dwóch zdrajców. Sam Młody Smok zginął z Blackfyre’em w dłoni, otoczony przez kilkunastu wrogów.
—Świat Lodu i Ognia—

Bran i straszne historie

Myśląc o Branie sprzed wypadku, zazwyczaj przypominamy sobie jego marzenia o zostaniu rycerzem. Sądzę jednak, że należy na nie spojrzeć w nieco szerszym kontekście. Bran chciał zostać rycerzem, to prawda, ale przede wszystkim pragnął być taki, jak bohaterowie z opowieści Starej Niani. Szczególnie z najmroczniejszych i najstraszniejszych opowieści. Chciał słuchać o dzieciach lasu, marzył by spotkać magiczne istoty, pragnął walczyć z Innymi.

– Mogłabym opowiedzieć ci historię Brandona Budowniczego – powiedziała Stara Niania. – Zawsze lubiłeś ją najbardziej.
– Wcale nie – zaprzeczył. – Najbardziej lubiłem te straszne.
—Gra o tron—

Bran pragnął tak jak wojownicy z legend, walczyć z koszmarnym złem. I w dłuższej perspektywie zapewne właśnie taką rolę przewidział mu los. Tyle tylko, że jego walka wiąże się z ogromną ceną, jaką przyszło chłopcu zapłacić.

– Tysiące lat temu nadeszła zima, mroźna, sroga i tak długa, że żaden człowiek nie potrafił jej objąć swoją pamięcią. Nadeszła noc długa jak jedno pokolenie. Królowie drżeli i umierali w swoich zamkach, podobnie jak trzody w zagrodach. Kobiety wolały udusić swoje dzieci niż patrzeć, jak umierają z głodu. A kiedy potem płakały, łzy zamarzały na ich policzkach. – Umilkła – ucichły też jej druty – i spojrzała na Brana swoimi prawie ślepymi oczyma. – Czy takie opowieści lubisz, dziecko? – spytała.
– No cóż – odparł Bran niepewnie. – Tak, tylko…
Stara Niania skinęła głową. – W czasie tamtej ciemności Inni przyszli po raz pierwszy – opowiadała dalej, a wraz z nią odezwały się jej druty: klik, klik, klik. – Były to zimne istoty, martwe istoty, które nienawidziły żelaza, ognia i dotyku słońca, a nawet stworzeń, w których żyłach płynie gorąca krew. Jak fala przeszli przez grody, miasta i królestwa, dziesiątkując całe armie, bohaterów; jechali na bladych, martwych koniach, prowadząc hordy zabitych. Nie mieli litości dla kobiet ani dla niemowląt, nie oparł im się żelazny miecz.
Polowali na młode kobiety w skutych mrozem lasach i karmili swoje martwe sługi dziećmi ludzi.
Mówiła coraz bardziej ściszonym głosem, tak że Bran pochylał się coraz bardziej w jej stronę, żeby ją usłyszeć.
—Gra o tron—

Jon i jego matka

Pragnienia bękarta Winterfell są o wiele prostsze do zidentyfikowania. Jon chce dowiedzieć się, kim była jego matka. Czuje, że pozwoli mu to ukoić jego poczucie odrzucenia. Odnaleźć swoją prawdziwą tożsamość i zaznać dzięki temu spokoju.

Nic nie wiedział o swojej matce. Eddard Stark nigdy o niej nie mówił. Snow często śnił o niej, a we śnie niemal widział jej twarz. Jawiła mu się jako piękna dama o łagodnym spojrzeniu.
—Gra o tron—

I możemy tylko domyślać się, jak przewrotne będzie spełnienie tego pragnienia. W jednej chwili Jon straci swego ojca i odsunie się – przynajmniej częściowo – od ludzi, których brał za swoją rodzinę. Kryzys tożsamości tylko się pogłębi, a jeśli choć ułamek tego, co widzieliśmy w serialu, był prawdziwy, to wiedza ta stanie się źródłem kolejnych kłopotów. Być może życie bękarta naprawdę byłoby dla Jona prostsze.

Rickon i dzika swoboda

Zabrzmi to dziwnie, ale Rickon pozostaje najbardziej tajemniczym z młodych Starków. Jest zbyt mały, by dawać w rozmowach wyraz skomplikowanym uczuciom i pragnieniom. Ale jeśli istnieje jedna rzecz, którą możemy wydedukować z jego zachowania, to jest nim wilcza dzikość. Rickon to dziecko małe i niesforne, by nie rzec krnąbrne. Tak jak jego wilkor, nienawidzi, gdy narzuca się mu swoją wolę.

Bran nigdy dotąd nie widział maestera Luwina tak zmieszanego. Krew kapała z jego ramienia, w miejscu gdzie Kudłacz rozerwał wełniany rękaw i przegryzł jego ciało. – Osha, pochodnia – rzucił tylko, zaciskając zęby z bólu, ona zaś szybko podniosła pochodnię, zanim ta zgasła. Na nogach podobizny jego wuja pozostały czarne plamy. – Ta… ta bestia – mówił dalej Luwin – musi zostać na łańcuchu w psiarni.
Rickon poklepał zakrwawiony pysk Kudłacza. – Nigdy go nie przywiązuję. On nie lubi łańcuchów. – Wilkor polizał mu palce.
—Gra o tron—

Możemy więc tylko spekulować, w jaki sposób ziści się rickonowy sen o wolności. Utrata rodziców i rodzeństwa oraz wyprawa na Skagos to chyba jeszcze niewystarczająca nauczka. Może Rickon musi w pełni „zasmakować” tej swobody, samemu przeistaczając się w małego dzikusa? Czy ceną, jaką przyjdzie mu zapłacić, będzie śmierć, czy odrzucenie przez ludzi z kontynentu? Do chwili premiery następnej książki nie będziemy mieć pewności, ale przypadki braci i sióstr pięcioletniego Starka wskazują na widoczny od samego początku plan autora. I na przestrogę, której Pieśń Lodu i Ognia udziela nam z równą gorliwością, jak sięgające tysięcy lat wstecz mity i legendy. Ostrożnie z marzeniami, bo jeszcze się mogą ziścić.

0

0