Mindhunter

„Mindhunter” to najbardziej interesujący debiut serialowy tej jesieni. David Fincher, ostatnio widziany za kamerą „Gone Girl” w 2014 roku, przerywa milczenie i we współpracy z Netflixem serwuje nam twór niecodzienny i intrygujący. Oparty jest na podstawie powieści legendarnego już agenta FBI John E. Douglasa, który w serii książek opowiedział o swojej pracy w Dziale Behawiorystki Kryminalnej. Douglas oraz partnerujący mu Robert R. Kessler, stworzyli pierwszą na świecie jednostkę zajmującą się opracowywaniem psychologicznego portretu seryjnych morderców osadzonych w USA. To właściwie za mało powiedziane, bo panowie odpowiadają nawet za wprowadzenie do agencyjnej nomenklatury takich pojęć jak „seryjny morderca”, czy „portret psychologiczny”. Innymi słowy – byli pionierami w swojej dziedzinie, nierzadko spotykając się z żelbetonowym stropem w postaci przełożonych, którzy ich działalność traktowali jako stratę czasu i federalnych pieniędzy. Swoje doświadczenia Douglas opisał w książkach, natomiast David Fincher♠ – we współpracy z Joe’m Penhallem – wyprodukował serial oparty na tychże wspomnieniach. Na Netflixie do obejrzenia od 13 października.

„Mindhunter” to serial bardzo specyficzny. Traktuje o pionierskich i bardzo ważnych badaniach, realizowanych metodą chałupniczą i eksperymentalną. Jako widzowie obserwujemy cały proces – od narodzin samego pomysłu, przez pierwsze konfrontacje z więźniami podczas wywiadów, aż po wypracowanie podstawowych narzędzi metodologicznych. Ze względu na podejmowaną tematykę, nie jest to serial niezobowiązujący i przyjazny w odbiorze. Wymaga od widza skupienia oraz pewnego poziomu wiedzy ogólnej, zahaczającej również o socjologię i psychologię. Pokusiłbym się nawet o stwierdzenie, że jest to serial o rodowodzie intelektualnym, zdecydowanie bardziej nastawiony na przekazywanie wiedzy i pobudzanie do (bardzo ciekawych) refleksji, niż klasyczną kryminalną rozrywkę.

Para głównych bohaterów ma co prawda zmienione nazwiska, ale nietrudno odnaleźć analogię do prawdziwych postaci. Douglasem „jest” Holden Ford, portretowany przez Jonathana Groffa, natomiast odpowiednikiem Kesslera został Bill Tench, w którego wcielił się Holt McCallany. Ekranowy duet ma widzowi wiele do zaoferowania – panowie różnią się pod względem wieku, przeżytych doświadczeń, a także ogólnego poglądu na wykonywaną robotę. Holden zdaje się być niezwykle zafascynowany podejmowanym tematem, z większą niż Tench łatwością radzi sobie również z psychicznym obciążeniem, jakie niosą ze sobą prowadzone badania. Bill z kolei, początkowo wydaje się bardziej gruboskórny, chociaż w istocie cechuje go wrażliwość na ludzkie nieszczęście – uwydatnia to wątek jego własnej rodziny, w którym przewija się smutek i brak spełnienia. Wobec problemów miru domowego, Tench ucieka się do pracy w agencji, pielęgnując w sobie przekonanie o sensowności i istotności całego projektu.

Holden rodziny nie posiada, utrzymuje co prawda intymne kontakty ze swoją partnerką, ale w zasadzie przez cały sezon widz nie będzie miał wątpliwości, że podjęta przezeń praca dla FBI z czasem przesłoni mu resztę świata. Pochłonięty i pełen fascynacji zanurza się w świat psychologii zbrodni, a podróż wewnątrz umysłów zwyrodniałych morderców nie przyprawia go o moralne rozterki. Inaczej jest z Tenchem, który kilkukrotnie daje się ponieść własnym nerwom i poddaję w wątpliwość sensowność podejmowanych działań. Przez dziesięć odcinków pierwszego sezonu obaj panowie w interesujący sposób rezonują ze sobą, nierzadko dyskutując w pełnych emocjach na temat prowadzonego śledztwa, czy przebiegu badań nad seryjnymi mordercami. Chemia pomiędzy aktorami odtwarzającymi główne role jest zauważalna i obu mogę wyłącznie pochwalić za osiągnięty efekt. Netflix już nie po raz pierwszy udowodnił, ze ekipa castingowa zna się na swojej robocie, bo cała reszta obsady wypada równie przyzwoicie, a nawet lepiej.

Pod względem gatunkowym, „Mindhunter” nie jest klasyczną opowieścią kryminalną, ani nawet detektywistyczną, co zresztą nieustannie przyprawiało mnie o lekki, acz stopniowo rosnący niedosyt. Sprawy, których podejmują się agenci w ramach realizowania swoich podstawowych obowiązków, są przez twórców dosyć wyraźnie cedowane na dalszy plan, tylko w kilku momentach trafia się naprawdę silna ekspozycja. Część wątków zostaje porzucona i nierozwiązana, jak to bywało przecież w prawdziwym życiu Douglasa i Kesslera. Twórcy pomagają sobie w ten sposób budować psychologię głównych bohaterów, którzy ewoluują ze swoim podejściem do seryjnych morderców i to wszystko jest bardzo zajmujące, ale… Jednak brakowało mi motywu przewodniego, jakiegoś „utowarowienia” tej kryminalno-psychologiczno-naukowej fabuły. Nie byłoby to zgodne z prawdą historyczną, bo serial jest dość ściśle oparty na wspomnieniach Douglasa, ale może dzięki jednej, towarzyszącej przez cały sezon bohaterom sprawie, udałoby się uniknąć nieco ambiwalentnego finału. Mimo to, należą się twórcom słowa pochwały za konsekwencję w budowaniu takiego klimatu serii. Mój zarzut opiera się jedynie na subiektywnym odczuciu, więc niekoniecznie musi się pokrywać ze spostrzeżeniami innych widzów.

Wspomniałem o tym, co mi trochę przeszkadzało w odbiorze, ale trzeba jeszcze poświęcić trochę miejsca zaletom. A tych „Mindhunter” posiada wiele. Największa związana jest z psychopatami, których na ekarnie znalazło się czterech. Postaci seryjnych morderców ukazane w serialu to autentyczni kryminaliści przepytywani w latach siedemdziesiątych przez oryginalny duet Douglas-Kessler. Twórcy wykorzystali oryginalne nagrania z przeprowadzonych rozmów, oddając z niemal kronikarską dyscypliną ich przebieg, a także wpływ, jaki wywierały na głównych bohaterów. Bez dwóch zdań, mordercy ukazani w serialu są jego najbardziej fascynującym elementem. Najwięcej ekranowego czasu dostaję dwójka więziennych celebrytów. Pierwszy, Ed Kemper (w tej roli znakomity Cameron Britton) to zwalisty mężczyzna, przy tym niezwykle inteligentny socjopata i z pozoru zupełnie niegroźny, sympatyczny gość. Kiedy spokojnym tonem opowiada o trudnym dzieciństwie spędzonym ze sfrustrowaną matką, oraz innych psychologicznych podłożach swoich zbrodni… wywołuje niemal współczucie, a jednocześnie mrozi krew w żyłach. Neutralny stosunek do własnej, przerażającej natury połączony z pełną świadomością popełnionych zbrodni – naprawdę mocna i wyrazista postać. Jeszcze bardziej przerażający jest chyba Jerry Brudos, w którego wcielił się Happy ( 🙂 )Anderson. Rubaszny i pełen fałszywej życzliwości, początkowo zupełnie niezainteresowany pytaniami agentów, operuje obleśnym rechotem. Później, w miarę rozwoju stosowanej przez Holdena i Tencha techniki przeprowadzania rozmów, stopniowo się otwiera i odsłania część swojego wnętrza – i jest to obraz tyleż przerażający, co smutny zarazem.

Serial szczegółowo traktuje mentalną warstwę swoich bohaterów, zarówno tych prowadzących śledztwo i badania, jak i tych będących przedmiotem analizy. Wszystko to jest bardzo wiarygodne, kompleksowe i pozbawione głupich skrótów fabularnych. Ten naukowy sznyt serialu, implikuje również wiele ciekawych nawiązań z zakresu socjologii, czy psychologii społecznej (vide: Wendy i jej oswajanie piwnicznego kotka, stanowiące znakomite nawiązanie do koncepcji Schrödingera♥). Seans toczy się w atmosferze intelektualnego wysiłku zarówno po stronie bohaterów, jak i widzów śledzących ich poczynania. Wszystko to razem składa się na bardzo specyficzny klimat, który przyciąga i odrzuca za jednym zamachem. „Mindhunter” oferuje widzowi niewybredną, intelektualną ucztę, jakiej próżno szukać w innych miejscach Netflixa, czy HBO GO. Jest magnetycznie fascynujący i nawet w przypadku rozczarowania jakimś wątkiem, po pewnym czasie wzbudza respekt do pracy twórców, a człowiek chętnie wraca do bohaterów i ich niecodziennych zajęć.

Pod tym względem David Fincher i Joe Penhall niewątpliwie osiągnęli bardzo wiele, można powiedzieć, że ukształtowali zjawiskowe novum. Serial wymagający, opierający się klasycznym kanonom sztuki telewizyjnej. Chociaż bywa momentami męczący, to wciąż pozostaje przepełniony intrygującymi postaciami, zawiera też sporo pożytecznej wiedzy. Opowieść, która nie pozostawia obojętnym, chociaż trudno ją śledzić z wypiekami na twarzy i zapartym tchem. „Mindhunter” oferuje wymagającą i wartościową rozrywkę, z pewnością zasługuję na miejsce w czołówce najambitniejszych produkcji telewizyjnych ostatniej dekady. Zwłaszcza, jeśli pamiętamy pierwsze „True Detective” – tematyka i klimat jest nieco odmienna, ale już ładunek psychologiczny jak najbardziej zbliżony. Pomimo nieco niewygodnego ułożenia ciężarów gatunkowych, które mogą nie współgrać z oczekiwaniami przyzwyczajonego do entertainmentu widza, zachęcam aby dać „Mindhunterowi” szansę i samemu wyrobić swoje własne zdanie.

Drugi sezon został zapowiedziany na następną Jesień, więc jest sporo czasu.

♠ – Fincher nie jest pierwszym twórcą, który owoce pracy Douglasa wziął na warsztat. Thomas Harris, autor książek o Hanniballu, wzorował na Douglasie swoją główną postać – Jacka Crawforda. Również bohaterowie serialu Criminal Minds byli wzorowani na książkach, które Douglas pisał – gwoli ścisłości – we współpracy z Markiem Olshakerem.

♣ – jeżeli nie chce Wam się szukać, podaję link do filmiku.

♥ – kot Schrödingera na wikipedii. Przy okazji dziękuje Larofanowi za trafne spostrzeżenie.

0

0