To (2017)

Stephen King należy do najczęściej ekranizowanych autorów w historii. Ba, zdaje się, że w tej kategorii dzierży palmę pierwszeństwa i jeszcze długo żaden pisarz mu nie dorówna – dość powiedzieć, że w samym 2017 roku mieliśmy dwie duże premiery filmów na podstawie jego prozy. I o ile przypadek „Mrocznej Wieży” raczej nie zapisze się w pamięci widzów pozytywną zgłoską, a producenci pewnie za chwilę będą udawać, że „dzieło” tego pokroju nigdy nie zostało przez nich sfinansowane, o tyle druga tegoroczna propozycja to produkt zdecydowanie wart uwagi. Kilkunastu złotych na bilet do kina również.

„To” jest jedną z bardziej udanych powieści Mistrza Grozy, którego – prywatnie, na własny użytek – wolę nazywać Mistrzem Niewykorzystanego Potencjału. I to podejście wymaga pewnego wyjaśnienia. King nie ma bowiem problemu z budowaniem znakomitej atmosfery swoich książek, odmalowywaniu skomplikowanej warstwy psychologicznej swoich bohaterów i naprawdę oryginalnymi pomysłami na historie. Mimo to wykłada się przeważnie w momentach kluczowych, suspensach – w których często nie odnajdywałem satysfakcji, a serwowane zakończenia pięknie tkanych historii potrafiły dość brutalnie zweryfikować zdolność autora do konkretnej puenty. Przynajmniej takie miałem wrażenie obcując z kilkunastoma pozycjami jego bibliografii, choć w tym przypadku to próba jest dość niewielka – wszak pisarz z Portland wydał ponad setkę książek! Oczywistym jest, że nie wszystkie mu się udały. Podobnie było z ekranizacjami: dzięki Kingowi doświadczyliśmy takich filmowych klasyków jak „Lśnienie”, „Skazani na Shawshank”, czy równie interesujących „Carrie”, „1408” oraz „Mgły”. Z drugiej strony pisarz stworzył też podwaliny pod kiczowatą serię horrorów pt. „Dzieci Kukurydzy” (siedem części!). Mało udane – w najlepszym wypadku przeciętne – były próby ekranizacji „Smętarza dla zwierzaków”, „Chudszego” oraz „Sklepiku z marzeniami”.

W którą z tych kategorii wpisywać się będzie film o walce grupy młodocianych uczniów z wielkim złem, czyhającym na mieszkańców pozornie spokojnego miasteczka? Zdecydowanie jest to jedna z najlepszych ekranizacji Kinga. I przy okazji jeden z najlepszych horrorów ostatnich lat. Ale po kolei.

Derry jest ulubionym miejscem akcji autora, archetypem zapyziałej małej mieściny, do której nie dotarły ani wzniosłe ideały wolności i kapitalizmu, ani sukces gospodarczy i szeroko pojmowany „American Dream”. Jego mieszkańcy to zwykli ludzie, everymani z rutyną codzienności we krwi. Każdy ma swoją mroczną historię, niektórzy w większym, inni w znikomym stopniu, ale jednak zawsze – jawią się widzom jako postaci na swój sposób posępne, przesiąknięte czymś niemoralnym, złem nieokreślonym.

Zło objawia się w postaci demonicznego klauna Pennywise, którzy – spoiler, choć nieistotny – nawiedza mieścinę raz na dwadzieścia siedem lat, powodując trwogę i porywając miejscowe dzieciaki. I tutaj dochodzimy do głównych bohaterów dramatu. Grupka wyklętych przez szkolnych liderów uczniaków, nazywających samy siebie Frajerami („loosers”), w wyniku splotu kilku wydarzeń, w trakcie których poznajemy bohaterów oraz ich motywację, staje do walki z niebezpieczeństwem.

Dzieciaków jest szóstka, a wśród nich wprawne oko widza dostrzeże na przykład Richiego Toziera, który portretowany jest przez Finna Wolfharda – chłopaka zaangażowanego do pierwszej serii Stranger Things (recenzja autorstwa Sithfroga do przeczytania tutaj). Nieformalny liderem jest Billy (Jaeden Lieberher), próbujący poradzić sobie z rodzinną traumą sprzed kilku miesięcy. Trafia się również czarnoskóry młokos z problemami natury motywacyjnej (Chosen Jacobs), dziewczyna z niesławną opinią na szkolnych korytarzach (Sophia Lillis), czy nowy w mieście, otyły Belch (Jake Sim), którego problemy adaptacyjne stają się niczym wobec wyzwań stawianych mu przez nowych „kolegów” ze środowiska.

Generalnie cała paczka sprawia wrażenie bardzo dobrze rozpisanej – każdy jest inny, każdy również ma dość silną motywację, którą nie jest jedynie potrzeba akceptacji i brak asertywności, by powiedzieć „nie” na forum całej grupy. Dzieciaki nie raz i nie dwa dyskutują nad sensem podejmowanych działań, ich dialogi są bardzo dynamiczne, często przeradzają się w kłótnie. Ogromnym plusem jest tutaj warsztat młodych aktorów – może żaden z nich nie wybija się ponad skalę, ale wszyscy są wiarygodni. Duże brawa należą się osobom odpowiedzialnym za casting, bo źle dobrane postaci dziecięce położyły w kinie już niejedną, świetną historię.

Osią fabuły jest walka ze Złem, chociaż nie zawsze chodzi tutaj o wspomnianego klauna Pennywise. Reżyser Andy Muschietti bardzo wiernie oddał w filmie wielość jego źródeł. Z jednej strony jest zło wyimaginowane, opierające się na strachu i dziecięcych lękach. Z drugiej złem przesiąknięta jest zwykła codzienność bohaterów, zamknięta w czterech ścianach rodzinnego domu, lub w oczach innych uczniów. Gdyby ten wątek był mocniej eksploatowany w filmie, moglibyśmy mówić o znakomitej propozycji z pogranicza dramatu i thrillera psychologicznego. Ale tak nie jest – „To” pozostaje horrorem. I to żaden przytyk, ani zarzut z mojej strony – bo jako horror sprawdza się co najmniej przyzwoicie.

Kapitalny jest klimat filmu. Wszystkim znającym „Stranger Things” właściwie nie muszę nic tłumaczyć, wystarczy odwołać się do tego serialu. Specyficzny klimat przełomu lat 80. i 90., szarość ulic i brud na ścianach budynków, wszystko skręcone za odpowiednim filtrem, nadającym obrazowi kolorystyki podobnej do kaset VHS. Kiedy na ekranie pojawia się Pennywise, a robi to bardzo często, atmosfera zagęszcza się jeszcze bardziej. Postać klauna, w którego wcielił się urodzony w 1990 roku (czyli dokładnie w roku akcji filmu) Bill Skarsgard, to najbardziej przerażający i psychodeliczny element filmu. Razem z nim wkracza groza i niepewność, chaos i przerażenie. A wszystko to doprawione jest dozą szaleństwa rodzącego w widzu pytanie, czy to się aby na pewno dzieje naprawdę. Muschietti swoją umiejętnością budowania klimatu udowodnił, że jest pierwszorzędnym reżyserem.

Warsztat w „To” jest mocny, jego uderzenia wbijają w fotel, horror przeraża w wymiarze niemal somatycznym – tym bardziej, że metody stosowane przez reżysera nie dają widzowi zbyt wiele czasu na odpoczynek. „To” jest w zasadzie festiwalem „jump scare”, ale tym razem nie jest to tylko i wyłącznie nieznośnie wysilona próba przestraszenia widza, ale raczej umiejętne wykorzystanie konwencji i warsztatu aktorów. Nie będę jednak ukrywał, że ilość scen, w których dosłownie wszystko każe oczekiwać na kolejne „uderzenie” prosto w uszy, oczy i serce, jest jak dla mnie nieco przesadzona. Film trwa ponad dwie godziny, a seans dosłownie co pięć-dziesięć minut dostarcza nam kolejnego starcia z nerwami. Co wrażliwszych widzów może to wyprowadzić z równowagi, ostatecznie powodując niemal fizyczne objawy. Mnie jednak zauroczyła różnorodność warsztatu Muschiettiego – za każdym razem, kiedy wiedziałem „co i jak” się szykuje, próbowałem się przygotować, biorąc zbliżającą się „jump scare” za pewnik… I prawie zawsze przegrywałem. Chylę czoła, bo niełatwą sprawą jest wystraszyć widza, który ostatni raz trwożył się w kinowym fotelu tak dawno, że sam tego nie pamięta.

W osiąganiu zamierzonego efektu, porównywalnego do palpitacji serca, wydatnie pomagają Muschiettiemu obraz i dźwięk. Wykreowane przez scenografów lokalizację, chociaż nie wychodzą poza znany i oklepany standard horroru, robią naprawdę spore wrażenie. Domek, w którym historia znajduje swój finał to jeden z najbardziej przerażających opuszczonych dworów jakie widziałem. Gra światłem to kolejny duży plus, chociaż ponownie – nikt tu prochu wymyślić nie próbował. Podobnie z dźwiękiem – dostajemy po uszach mocnym basem, przesterowanymi samplami przypominającymi lekko dubstep, innymi słowy – wszystko jest typowe dla współczesnych horrorów, ale w bardzo dobrym wykonaniu.

Sama historia, pomimo długiego seansu, nie sprawia wrażenia rozwleczonej. Chociaż, patrząc z dalszej perspektywy widać, że od punktu wyjścia do zakończenia, niewiele się w niej dzieje. Na szczęście, mnogość interesujących bohaterów i związane z nimi wątki poboczne sprawnie wypełniają lukę głównego scenariusza, podobnie jak to miało miejsce w książce. Seans mija zatem w przejmującej walce o zapanowanie nad własnymi nerwami, co fanów gatunku powinno tylko zachęcić.

Zachęcam i ja, chociaż lojalnie ostrzegam wrażliwszych widzów, że jest to kawał porządnego, horrorowego mięcha przyrządzonego w bardzo ostrym sosie. Z niecierpliwością czekam na kontynuację, w której zekranizowana zostanie druga część powieści Kinga. „To” jest prawdopodobnie najlepszą, należącą do klasycznego gatunku horroru ekranizacją powieści Kinga w ostatnich latach, a w kwestii budowania klimatu i straszenia odbiorcy – być może nawet lepszą, niż sama książka. Zdania są podzielone. Ale jeśli jesteście zainteresowani książką, to zapraszam do zapoznania się z jej recenzją autorstwa Razorblade’a.

0

0